Prof. ġərifov Famil Həsən
Yüklə 4,4 Mb. Pdf görüntüsü
|
348
aparılır. Hər tənəyin dibinə yaxın yerdə fistula qoyulur. Polietilen boru ilə suvarma suyu buraxdıqda fistulalarla tənəyin dibinə su damcı-damcı verilir. Su damcılarla verildiyi üçün torpağa hopur və tənəyin kök sisteminin yayıldığı yerdə kifayət qədər rütubət yaradır. Damcıvarı suvarmadan sonra torpaq səthində qaysaq əmələ gəlmədiyi üçün və cərgələrdə alaq otları az olduğundan bitkilərin göbələk xəstəliklərinə tutulma halları aradan qalxır. ədəbiyyat məlumatının bu fikri heç də tamamilə razılaşmaq olmur. Əvvəla, damcı ilə suvarmada əksər vaxtlarda torpağın səthi nəm olduğundan tənəyin göbələk xəstəkillərinə tutulma halları tez-tez baş verir. 2- si isə damcı ilə suvarmanın texnologiyası düzgün tətbiq edilmədikdə tənəyi səthi kökləri o qədər güclü inkişaf edir ki, aşağıdakı köklər inkişafdan qalır. 2004-cü ildə Göygöl rayonunda fəaliyyət göstərən ―Aqro-Azərinvest‖ ASC- nin üzümlüyündə qurulan damcı ilə suvarma sistemi düzgün texnologiya ilə istifadə edilmədiyindən lazımi faydanı verməmişdir. Damcı ilə gələn suyun torpağın hansı dərinliyə hopması və yaradılan nəmliyin necə müddətdə optimal qalması mütəxəssis tərəfindən izlənib təhlil edilmədiyindən bu sistemin səmərəliliyi lazımınca qiymətləndirilmədi. Bir çox qabaqcıl üzümçülük ölkələrində suvarmanın daha mütərəqqi üsullarından istifadə olunur. Bu üsullardan 1- nin texnologiyası aşağıdakı kimidir.: Yeni üzümlük üçün sahə hamarlandıqdan sonra bizdəki kimi mıxçalarla nişanlanma (razbivka) işləri aparılmır. Traktora qoşulan aqreqatda həm kiçik diametrli (0,7-0,8mm) şlanq dolanan makara və mulça pərdəsi dolanan makaralar vardır. Aqreqat irəliyə doğru hərəkət etdikcə əvvəlcə şlanq, sonra isə mulça pərdəsi cərgə boyu torpağın səthinə sərilir. Mulça pərdəsi makaradan açılan məqamda da eyni məsafədə (tənəklər arası məsafədə) diametri 3,5-4 mm olan yuva açılır. Cərgə başa çatdıqdan sonra hidroburla həmin yuvalara ting əkilir. Cərgələrlə gedən su şlanqları ümumi mərkəzdən gələn şlanqla birləşdirilir. Şlanqda hər bir tənəyin yanında su axmaq üçün deşik olur. Suyun şlanqa gəlməsi və yaxud kəsilməsi avtomat olaraq idarə olunur. Bu suvarma sistemində birinci növbədə suvarma suyuna qənaət olunur, artıq su buxarlanmasına yol verilmir, ən başlıcası isə alaq otları tamamilə məhv edilir ( cərgədə bitki aralarında). Belə çıxmasın ki, bu sistemin hər il yenidən quraşdırılması lazım gəlir. Bu sistemin istismar müddəti 25-30 il və daha çoxdur. Belə suvarma sistemi bütün mövcud suvarma sistemlərinin hamısından perspektivli və faydalıdır. Azərbaycan respublikasının suvarılan torpaqları alaq otları ilə zəngindir. Qeyd etdiyimiz suvarma sistemi qlobal nəticə- ümumən respublika ərazisində alaq otlarının xeyli azalması nəticəsini verə bilər. Bir çox ölkələrin isti regionlarında son vaxtlar üzümlükdə az miqdarda su ilə
349
suvarmanın aerozol üsulu tətbiq edilir. Bu üsul da suvarma suyuna xeyli qənaət edir. Suvarmalar arası interval 1 saat olmaqla hektara 500-600 litr su sərf olunur. Belə suvarma bitkidə fizioloji prosesləri sürətləndirir. Bitkinin depressiv vəziyyətini yüngülləşdirir, yarpağın assimilyasiya fəaliyyətini artırır. Aerozol suvarma aerozol maşını və OP-450 çiləyicisi ilə aparılır və suvarma normasını kəskin azaldır (mövsüm ərzində 1 hektara 100-180 m 3 su sərf olunur). Ancaq bu məsələ üzrə eksperiment aparılmasa da nəzəri cəhətdən demək olar ki, bizim şəraitdə üzümlükdə havada nəmliyin artıqlığından göbələk xəstəlikləri ilə mübarizə çətinləşə bilər. Atmosfer çöküntüləri az olan və az qarlı yerlərdə qışda üzümlükdə kolların dibinə qar yığılır. Yığılan qar ehtiyat halında torpaqda rütubət yaradır. Bu məqsədlə cərgə aralarında hakim küləyə perpendikulyar olaraq hər 30 metrdən bir 60 ədəd 2 metrlik və 75 ədəd yarım metrlik sipər quraşdırılır. Sel sularının və qarın saxlanması məqsədi ilə yamacın eninə torpaqdan tirələr düzəldilir. Məhsul verən üzümlükdə kolların normal böyüməsi, inkişafı, yüksək və keyfiyyətli məhsulu üçün torpağın nəmliyi 75-80%- dən aşağı olmamalıdır. Torpağın faktiki nəmliyi ilə vegetasiyanın hazırkı dövrü üçün olan nəmliyi arasındakı fərq suvarma normasının müəyyən edilməsinə imkan verir. Suvarma norması aşağıdakı düsturla təyin edilir: N= N- VH ( P-B) x 100 Burada: N- su norması; V- torpağın həcm kütləsi, q/sm 3 ;
P- müvafiq qat üçün ən az su tutumu, mütləq quru torpağın kütləsinin faizi; B- suvarmadan qabaq torpağın nəmliyi, mütləq quru torpaq kütləsinin faizi. 100- 1 hektara çevirmək üçün əmsal. Düsturdan alınmış suvarma norması ( su itkisi, buxarlanma və sızdırma nəzərə alınmaqla) 10-15 % artıq götürülür. Bir və iki illik üzümlüklər üçün suvarma norması məhsul verən üzümlüklərlə müqayisədə xeyli azdır. Üçillik üzümlüklər tam su normasını almalıdır. Suvarma suyunun tərkibində çoxlu miqdarda duzlar vardır və onların tərkibi müxtəlifdir. Suvarma suyunun duzlarının çox hissəsi torpaqda qalır. əgər torpağın əkin qatından duzlar yuyulmursa və onlar torpaq məhlulunda toplanıb qalırsa qatılıq bitki üçün zərərli həddə çatır. Digər bərabər şərtlərdə suvarma suyunda duzlar nə qədər çox olsa onların qatılığı bir o qədər tezliklə bitki üçün zəhərlər toksik həddə çatar. Ancaq torpaqda duzların toplanmasına bir çox amillər və bir halda bitki üçün təhlükəli hesab edilən, digər halda zərərsiz ötüşən suyun özü təsir göstərir. Belə amillərə torpağın strukturu və mexaniki tərkibi, yeraltı drenaj, yağıntıların miqdarı, suvarma normaları və bitkinin becərilməsi xarakteri daxildir. Yüklə 4,4 Mb. Dostları ilə paylaş:
|