142
2. İdarəetmənin beş qarşılıqlı əlaqəli idarəetmə
prosesinin dinamik məcmusu kimi nəzərdən keçirmək
olar.
Ancaq
hər
bir
prosesin,
məntiqi
olaraq,
birbirlərindən çıxırlar. Ancaq hər bir prosesin yerdə
qalanlarla dayanıqlı əks əlaqəsi, onlara və onların
məcmusuna
əks
təsiri
mövcuddur.
İdarəetmə
strukturunun
mühüm
xüsusiyyəti
aşağıdakılardan
ibarətdir:
Mühitin təhlili
Mühitin təhlili adətən idarəetmənin ilkin prosesi
hesab edilir. İstənilən idarəetmənin əsas rollarından biri
müəssisənin mühitlə qarşılıqlı fəaliyyətinin tarazlığının
dəstəlkənməsidir.
İdarəetmə mühiti üç mühitin məcmusu kimi
nəzərdən keçirilir:
-
Makromühit;
-
Birbaşa mühit;
-
Təşkilatın daxili mühiti.
Xarici mühitin təhlili firmanın, əgər işləri uğurla
həyata keçirirsə, nəyə ümüd bəslədiyinə və əgər o,
mühitin törədə biləcəyi mənfi prosesləri vaxtında dəf
edərsə, onu hansı çətinliklərin gözlədiyinə istiqamətlənir.
Makromühit təşkilatın xarici mühitdə mövcud olması
üçün ümumi şəraitini yaradır. Makromühitin müxtəlif
komponentlərini öyrənərkən, aşağıdakı iki məqamı
nəzərə almaq çox vacibdir:
-
Makromühitin bütün komponentləri bir-birilərinə
güclü təsir göstərir;
143
-
Makromühitin
ayrı-ayrı
komponentlərinin
müxtəlif təşkilatlarda bir-birinə təsir dərəcəsi
müxtəlifdir.
Ümumi halda, iqtisadiyyatın vəziyyəti və iqtisadi
yenidənqurmanın gedişi ticarətdə işlərin vəziyyətinə
biləvasitə
təsir
göstərir.
Xalq istehlakı mallatrı
istehsalının aşağı düşməkdə davam etməsi və onların
idxal üzrə tədarükünün azaldılması, fəaliyyətin qeyri-
idarə edilmsiəsi, əmtəə istehsal edən topdan və pərakəndə
şəbəkənin işinin tənzimlənməsi, xidmət göstərilməsi
keyfiyyəti və mədəniyyətinin kəskin aşağı düşməsi –
istehlakçı bazarında mövcud vəziyyəti yaradan başlıca
amillərdir.
Bazar münasibətlərinin formalaşması şəraitində
ticarət əmtəələrin tələb və təklifinin tənzimləyicisi kimi
çıxış etmir. Bunun iqtisadi vasitələri, həm federal, həm
də regional səviyyələrdə, praktiki olaraq, itirilmişdir.
Ticarət və ictimai iaşə sferasında dövlət siyasətini işləyib
hazırlamalı və reallaşdırmalı olan orqanların effektiv
sistemi yaradılmamışdır. İstehlakçı bazarında yaranmış
vəziyyət aşagğdakılarla xarakterizə olunur:
-
Müəssisələr,
malgöndərənlər
və
əmtəələrin
istehlakçıları arasında təsərrüfat əlaqələrinin
qırılması. Əmtəə istehsalının regionların təbii-
iqlim və sosial-iqtisadi xüsusiyyətlərinin nəzərə
alınması ilə yerləşdirilməsinin xarakteri
istehlakçı bazarının vahidliyini və regionların
böyük əksəriyyətinin əmtəə təchizatında bir-
birindən asılılığını şərtləndirir.
-
Dövlətin əmtəələrin, xammal və materialların
qarşılıqlı göndərilməsinin təmin edilməsi üzrə
razılıq kompaniyasına fəal təsir göstərməkdən
144
özü-özünü kənarlaşdırması nəticəsində istehlakçı
bazarının
sabitliyinin
pozulması.
Görülən
tədbirlərin qeyri-ardıcıl və qeyri-məqsəduyğun
olur. Maliyyə-büdcə və kredit siyasəti ləng və
kifayət qədər öyrənilmədən həyata keçirilir.
-
İstehlak malları üzrə qiymətlərin artımı əhalinin
pul gəlirlərinin artmını üstələyir. Həyat səviyyəsi
aşağı düşür.
-
İstehsalı tənəzzülü ləngisə də, davam etməkdədir.
İstehsalın yüksəlişinin ilkin iqtisadi şərtləri
qoyulmamışdır:
-
Ödənilməmə nəticəsində böhran artır;
-
Bir sıra sahələrdə istehsal inhisarının yüksək
səviyyəsi üzündən, müəssisələrin malgöndərənlər
və istehlakçıları seçmək və təbii ki, rəqabət və
bazar qiymətinin formalaşması üçün imkanları
yoxdur.
Bu
şəraitdə
dövlətin
dövlət
müəssisələrinin fəaliyyəti və maliyyə vəziyyəti
üzərində nəzarətdən, iri ticarət müəssisələri və iri
mağazaların marketinq şöbələri üçün tərkib
informasiyasının qeyri- müəyyənliyi zamanı
qiymətlərin kalkulyasiyasından imtina etməsi;
-
əmtəələrin dəyərinin əvvəlcədən ödənilməsi üçün
vəsaitlərin çatışmaması, bütün müəssisə -
istehsalçıları isə əvvəlcədən ödənilmələrlə
işləyirlər;
-
kreditdən geniş istifadə etməyə imkan verməyən
yüksək bank faizləri.
145
İstehlakçı bazarlarındakı və bu sahədəki problemlər
müəssisədə
kommersiya
fəaliyyətinin
bütün
altsistemlərində kommersiya fəaliyyətinin idarə
edilməsi məsələsini həddən artıq çətinləşdirir.
Tədarükatların idarə edilməsinin çətinliyi;
-
İllər ərzində formalaşmış möhkəm əlaqələrin
qırılması;
-
Əmtəələrin
tədarükat
mənbələrinin
aşkar
edilməsinin çətinliyi;
-
İnformasiya toplanılması üzrə ixtisaslaşmış
firmaların və marketinq informasiyalarının
olmaması;
-
Ümumi halda, pərakəndə ticarətdə xidmət
göstərilməsi mədəniyyəti və keyfiyyətinin kəskin
azalması baş vermiş, mütərəqqi formaların tətbiqi
azalmışdır;
-
Pərakəndə ticarət müəssisələri şəbəkəsi 30 %
həcmində ixtisar olunmuşdur;
-
Ticarət-vasitəçi strukturların artan sayı qiymətləri
də süni olaraq artırır;
-
Topdansatış müəssisələri pərakəndə ticarətin
əmtəə təchizatı üzrə topdansatış fəaliyyətini
aradan qaldırmışlar, habelə muxtar kommersiya
və əmtəələrin, fiziki şəxslərin yaratdıqları şəxsi
pərakəndə şəbəkə vasitəsilə kütləvi satışla məşğul
olaraq, dövlət ehtiyacları üçün əmtəələrin
göndərilməsindən yayınırlar;
Dostları ilə paylaş: |