Qafqaz müSƏlmanlari idarəSİ baki islam universiteti
Yüklə 5,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
[25]
Yuxarıda qeyd edilən hədisi səhih bilən alimlər hətta hədis yazmağın qadağan olunmasının da özlərinəməxsus şəkildə səbəblərini göstəmişlər. Belə ki, müasir hədisşünaslardən olan Prof. Dr. Ali Yardım “Hədis I-II” adlı əsərində bu səbəbləri belə açıqlayır: 1). Müsəlmanlar yazını yeni öyrənirdilər və yazılarında çoxlu xətalara yol verirdilər. 2). Müsəlmanlar kağız qıtlığına görə Peyğəmbərdən(s) eşitdikləri hədisləri bəzi vaxtlarda “Müshəfi-şərif” yarpaqlarının boş yerlərinə yazırdılar. Bunu görən Peyğəmbər (s) Quran və hədislərin bir-birinə qarışacağından ehtiyat edərək hədislərin yazılmasını qəti şəkildə qadağan etmişdir. 3). Yazının mükəmməl olmaması və yazı yazanların uşaq olub maarif sistemindəki yetərsizlikləri. 85
Hədislərin yazılmasının qadağan olunması yalnız Peyğəmbərin (s) vəfatından sonrakı dövrə, daha doğrusu xəlifələr dövrünə təsadüf edir. Belə ki, görkəmli hədisşünas alim Zəhəbi “Təzkirətül-hüffaz” adlı məşhur əsərində yazır: “Xəlifə Əbu Bəkr Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra insanları bir yerə toplayıb onlara dedi: Peyğəmbərdən (s) heç bir hədis rəvayət etməyin. Bu haqqda sizdən bir şey soruşsalar belə deyin: bizimlə sizin aranızda Allahın kitabı vardır. Onun halalını halal, haramını da haram bilin.” 86 Həmçinin adı çəkilən müəllif Peyğəmbərin (s) xanımı Aişədən nəql edərək atası Əbu Bəkrin Peyğəmbərin (s) dövründə yazdığı 500 hədisi yandırdığını əsərində qeyd etmişdir. 87
əl-Hindi xəlifə Ömər bin Xəttabın camaata hədislərin yazılmasını və nəql olunmasını qadağan etməsi haqqında məlumatları öz əsərlərində qeyd etmişlər. 88 Həmçinin Əllamə əl-Hindi xəlifə Ömərin Əbu Hüreyrəyə: “Əgər hədis rəvayət etməyi tərk etməsən, səni mütləq Dus bölgəsinə gödərəcəyəm” sözünü öz əsərində qeyd etmişdir. 89
Məşhur hədisşünas alim Hakim Nişapuri “Müstədrək” əsərində Qərzə bin Kəbin belə dediyini nəql edir: “Ömər bin Xəttab biz İraqa yola düşərkən bizi yola saldı və belə dedi: bilirsinizmi sizi niyə yola salıram? Dedik: bəli biz Peyğəmbərin (s) səhabələriyik, sən də bizimlə birlikdə gəlirsən. Dedi: ...getdiyiniz yerdə Peyğəmbərdən (s) hədis deməyi azaldıb Qurandan danışın...” 90
Göründüyü kimi adı çəkilən bəzi böyük səhabələr hələ Peyğəmbərin (s) dövründə belə hədislərin yazılmasına etiraz etmişlər. Bütün qaynaqların verdikləri məlumatlara görə Peyğəmbər (s) can üstə olarakən kağız və qələm istəmiş lakin bəzi
85 səh. 13-14 86 Hafiz əz-Zəhəbi, Təzkirətül-hüffaz, c. I, səh. 2 87 həmin mənbə, c. I, səh. 5 88 Hafiz əz-Zəhəbi, Təzkirətül-hüffaz, c. I, səh. 7, Əllamə Əli Müttəqi əl-Hindi, Kənzül-ümmal, c. I, səh. 291 89 Əllamə Əli Müttəqi əl-Hindi, Kənzül-ümmal, c. I, səh. 291, hədis № 29472 90 Hakim Nişapuri, Müstədrək aləs-səhiheyn, c. I, səh. 102, elm fəsli [26]
səhabələr ona kağız və qələmin verilməsinimünasib görməmişlər. Bunun da nəticəsində Peyğəmbər (s) onların evi tərk etmələrini əmr etmişdir. 91
Xəlifə Osman bin Əffan da hədislərin yazılmasını əvvəlki xəlifələr kimi qadağan etmişdir. Belə ki, İbn Səd Məhəmməd bin Ləbiddən belə nəql edir: “Osman bin Əffan minbər üstündə olarkən ondan eşitdim ki, deyirdi: “Heç bir kəsə Əbu Bəkr və Ömərin dövründə deyilmiş hədislərdən başqa hədis rəvayət etməyə icazə verilmir. Osman hətta mənə belə hədis nəql etməyə mane olurdu.” 92
Əli bin Əbu Talibin (ə) dövründə əvvəlki xəlifələrin hədislər üzərində qoyduqları qadağa da aradan götrülməmişdir.
Hədislərin yazılması və onun gələcək nəsillərə ötürülməsi haqqında Peyğəmbərdən (s) və onun Əhli-beytindən (ə) kifayət qədər dəlillər vardır. Məlumdur ki, hədisləri əzbərləyibyadda saxlamaq hamıya xas olan birəməl olmadığı kimi, onu əzbər bilənin də əbədi yaşaması mümkün olan iş deyildir. İslamın ikinci əsas qaynağı hesab edilən hədisin yazıya köçürülməsi müsəlmanların ən ümdə vəzifələrindən biri olmuşdur. Çünki hədislər vasitəsilə müsəlmanlarQurani-kərimin izahına və şəri məsələlərin icrasına mükəmməl şəkildə vaqif olurlar. Ümumiyyətlə, əgər hədisin yazılmasını qadağan edən “hədislər” səhih olsa belə, onların əksini söyləyən hədislər daha çoxluq və mütəvatirlik təşkil etməkdədir. Hədislərin yazılmasını qadağan edən xəbərlərə bir çox İslam alimləri, o cümlədən Buxari və bütün şiə məzhəbli alimlər etiraz edib, Peyğəmbərdən (s) belə bir hədisin nəql edilmədiyini əsaslandırmışlar. Belə ki, hədis ədəbiyyatı tarixində məşhur alim kimi tanınan Məhəmmədbin İsmayıl bin İbrahim əl-Buxari (öl.256/870) Müslimbin Həccac Nişapurinin nəql etdiyi hədisi tənqid etmişdir. Buxari və digər hədisşünaslara görə yuxarıda qeyd olunan hədis Peyğəmbərdən (s) deyil, Əbu Səid əl-Xudridən gələn məvquf hədisdir. 93
sözlərini dinləyib öyrənmələri haqqında çoxlu hədislər vardır. Həmçinin Həzrət (s) bu işi görənlərə çoxlu dualar etmişdi və hədisləri hifz edənin dünya və axirət xeyrinə nail olması haqqında hədislər söyləmişdir. 94 Şübhəsiz ki, Peyğəmbərdən (s) eşidilən hədislər səhabələr tərəfindən qələmə alınmış və qorunaraq gələcək nəsillərə ötürülmüşdür. Bunu təsdiq
edən dəlillər əlimizdə kifayət
qədərdir. Ümumiyyətlə,Peyğəmbərin (s) hədislərin yazılmasını qadağan yox, əmr edən dəlillərdən bir neçəsini göstərmək olar:
gələn hədisi tənqid etməsi bu hədisin Peyğəmbərə (s) məxsus olmadığını sübut edir.
91 Səhihi-Buxari, c. IV, səh. 490, hədis № 229, c. IV, səh. 317, hədis № 872, Səhihi-Müslim, c. III, səh. 454, hədis № 1632, Əhməd bin Hənbəl, Müsnəd, c. I, səh. 293 92 İbn Səd, ət-Təbəqatül-kübra, c. II, səh. 633 93 Prof. Dr. Sübhi əs-Saleh, Hədis elmləri və Hədis itilahları, səh. 16 94 bax: Səhihi-Buxari, Elm-9, Həcc-132, Əbu Davud, Elm-10, Tirmizi, Elm-7, Biharül-ənvar, c. II, səh. 433, 436, 553, Şeyx Abbas əl-Qumi, Zübdətül-əhadis, c. I, səh. 4-9 Yüklə 5,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|