kütl
əşməsi və burada bronxial tənəffüsün eşidilməsi, bronxofoniya
(eqofoniya) mü
əyyən olunur. Sonuncu Evart simptomu adlanır.
N
əfəsalmanın hamısında, yəni bütün
nəfəsalma dövründə eşidilən
uca s
əsli xırıltılar pnevmoniya və ya ürək çatışmazlığına aiddir; xronik
bronxit, bronxial astma, ağciyərin obstruktiv xəstəliyi zamanı erkən
inspirator xırıltılar, ağciyərin interstisial ödemi və ağciyərin fibrozunda
gecikmiş xırıltılar qeyd edilir; nəfəsvermə aktının əvvəlində və ortasında
eşidilən xırıltılar bronxoektaziya xəstəliyinə xarakterikdir. Ağciyərin
aşağı payları üzərində eşidilən iri qabarcıqlı yaş xırıltılar ürək
çatışmazlığına və ya bronxlarda bəlğəmin yığılmasına aid ola bilər.
Sonuncu halda öskürm
ədən sonra xırıltıların yer dəyişməsi və ya itməsi
qeyd edilir.
ÖDEMLƏR.
Əlin bir qədər bükülmüş üç barmağı ilə dərinin sümüyə
t
ərəf 10 saniyə ərzində təzyiqlə sıxılmasından sonra
burada əmələ gələn
çuxurcuqlar,
ödemin mövcudluğunu göstərir. Durğunluq ürək
çatışmazlığında dəridə barmaqlarla əmələ gətirdiyimiz çuxurcuqlar,
dem
ək olar ki, bir dəqiqədən çox davam edir, hipoalbuminemik ödem
zamanı sözügedən sınaq tez başa gəlir (40 saniyəyə qədər). Ödem venoz
qa
n dövranının pozulmasından və venoz qan durğunluğundan xəbər verir.
Ayaqlarda, daha doğrusu aşağı ətraflarda
kardial və
hipoproteinemik ödeml
ərdən başqa, predmenstrual (dishormonal),
limfangioobsturktiv, piyl
ənmə ilə əlaqədar, alt paltarla sıxılma mənşəli
ödeml
ər rast gəlinə bilər. Ürək çatışmazlığında ödem proqressivləşərək
assit, hidrotoraks v
ə hidroperikardiumla ağırlaşa bilər. Hipotireozda lokal
olaraq b
ərk konsistensiyalı pretibial ödem qeyd edilir. Hipotireoz inkişaf
etdikc
ə diffuz, yəni generalizə olunmuş bərk ödem yarada bilər. Onu da
qeyd ed
ək ki, bu ödem başlanğıcda dəridə qaşınma və qızartı ilə müşayiət
olunur.
Yataq rejimind
ə olan xəstənin arxa
tərəfində və ən əvvəl oma-
büzdüm nahiy
əsində ödem əmələ gəlir. Kardial mənşəli ödem üçün
venoz qan t
əzyiqinin yüksəlməsi vacib şərtdir. Üzün və ya əllərin ayrıca
inkişaf etmiş ödemi, bir qayda olaraq, qeyri-ürək mənşəlidir.
Ödem öz inkişafına görə yüngül dərəcəli, açıq-aşkar nəzərə çapran
v
ə anasarka şəkilində rast gəlinir. Anasarka boşluqlarda mayenin
toplanması və dərialtı toxumanın ödemi ilə səciyyələnir. Dəridə barmaq
y
eri qalırsa, artıq 4,5 kq-dan çox mayenin ləngiməsi qeyd edilir.
Aşağı ətrafların birtərəfli ödemləri, ayaqların dərin venalarında
trombların əmələ gəlməsindən xəbər verir. Arteriyalarda trombların
əmələ gəlməsi və ya emboliya qanqrena törədir.
Belə hal çox vaxt diffuz
aterosklerotik z
ədələnmə nəticəsində meydana çıxır.
23
III f
əsil
A
RTERİAL NƏBZ və ARTERİAL QAN TƏZYİQİ
Qeyd etm
ək lazımdır ki, arterial nəbzin palpasiyasını bazu və mil
arteriyaları üzərində eyni zamanda aparmaq daha effektivdir və daha tez
n
əticələrə nail olmağa imkan verir. Nəbzin yoxluğu arteriyanın okklüziv
z
ədələnməsindən irəli gəlir. Keçmişdə ürəyin bazu nahiyəsində aparılmış
katerizasiyasından sonra, nəbzin yoxluğu müəyyən edilə bilər. Gənc
şəxslərdə bazu arteriyası, bazunun ikibaşlı əzələsinin altında yerləşə
bil
ər. Qoca şəxslərdə o, getdikcə qıvrımlaşır, medial tərəfə öz yerini
d
əyişir və ikibaşlı əzələnin altından çıxır. Sklerozlaşmış arteriyalar, həm
d
ə bərkiyir və sərtləşir, yəni elastikliyini itirir.
Periferik n
əbzin müayinəsi zamanı aşağıdakı xüsusiyyətləri
aydınlaşdırmaq lazımdır:
- n
əbz dalğasının artma sürəti (ləng, normal və ya sürətli);
- n
əbz dalğasının yoxuşunda pilləli
və ya çökük yerin,
vibrasiyanın olması;
- n
əbzin dolma dərəcəsi və gərginliyi (kiçik, normal, böyük);
-
arteriyanın bərkiməsi və kobudlaşması; arteriyanın barmaq
ucları altında hərəkililiyi;
- arterial qan t
əzyiqi haqqında təəsürat (bazu arteriyasına
barmaqlarla yüngülvari t
əzyiqdən sonra nəbz itirsə, arterial
qan t
əzyiqin 120 mm c.s. və ondan az,
ortabab təzyiqdən
sonra n
əbz itirsə 120-160 mm c.s. və güclü təzyiqdən sonra
n
əbz itirsə 160 mm c.s.-dan çox olması ehtimal edilir).
N
əbz dalğasının artma sürəti və nəbzin dolma dərəcəsi normal
olduqda, n
əbzin dalğası barmaq ucları vasitəsilə yüngül zərbə kimi hiss
olunur. N
əbzin zərbə dalğası qan cərəyanının sürəti ilə əlaqədar olub,
onun pikind
ə meydana çıxır. Nəbz özünün pik nöqtəsinə çatdıqdan sonra,
y
əni nəbz dalğasının pikindən sonra, nəbzin qayıdan dalğası başlanır və
o,
əsasən qanın təzyiqi
ilə müəyyən olunur; bu dalğa qan təzyiqinin
aortada maksimal h
əddinə uyğun gəlir. Yaşla əlaqədar olaraq qanın
qovulma sür
əti azalır və zərbə dalğası zəifləyir. Arteriyaların periferik
müqavim
əti artdıqca, qayıdan dalğa güclənir və bu zaman o, zərbə
dalğasını üstələyə bilər. Belə hal ahıl adamlarda aorta elastikliyinin
azalması fonunda rast gəlinir; sözügedən situasiya vazopressorların
t
əsirindən irəli gəlir.
Əgər nəbz dalğasının artma sürəti və yuxu arteriyalarında nəbz
t
əzyiqi normaldırsa, onda aorta dəliyinin əhəmiyyətli obstruksiyasının,
25