Şahlar Əsgərov Təhsilimiz: Dünən, bu gün, sabah
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- «Təhsil sistemində qiymətləndirmə problemi və onun reallaşdırılması imkanları»
- “Şagirdlərin təlim müvəffəqiyyətlərinin 9 bal sistemi ilə qiymətləndirilməsi normaları“
121 əmridir. Bəşəriyyətin inkişafı, cəmiyyətin stabilliyi bu kəlama, bəşəri dəyərə əməl etməkdən çox asılıdır. Ancaq bu məsələ bəşəriyyətin ən çətin məsələlərindən biridir. Ona görə ki, bütün dövürlərdə bilməyənlərin sayı bilənlərin sayından qat-qat çox olduğuna görə onların cəmiyyətə təsir etmək imkanları da daha çox olubdur. Natarazlığın əsas səbəbi bundan ibarətdir ki, bilənlər ömrünü bilik toplamağa, düzgün davranış qaydaları öyrənməyə, qalanları isə düz və əyri yolla var toplamağa həsr edirlər. Bilməyənlər pul, var hesabına tərəzinin gözünü özləri tərəfə həmişə əyə biliblər. XX əsrin ikinci yarısında təhsil sferasında bəşəri və tarixi əhəmiyyətli hadisə baş verdi. Bu hadisə, sözün yaxşı mənasında, «partlayış» effekti yaratdı. Bir çox ölkələrdə təhsilli insanların sayı təhsilsiz insanların sayına nisəbətən zaman keçdikcə artdı. Yer kürəsinin əhalisi təhsilin işığından və istisindən faydalanmağa başladı. Müasir Qərb ölkələrində, açıq və demokratik cəmiyyətlərdə bu bölgünü düzgün aparmaq məqsədi ilə ictimai şüura yeridilən yeni paradiqma bundan ibarətdir ki, sənaye bazalı cəmiyyətlərdən elmi və informasiya bazalı cəmiyyətlərə keçmək lazımdır. Fəxr etməyə dəyər ki, cəmiyyətin idarə olunmasında, qurulmasında təhsildən və elmdən istifadə etmək ideyasını Həsənbəy Zərdabi hələ XIX əsrin axırlarında söyləmişdir (Bax: ASE, IV cild, səh. 323). Hələki Şərq ölkələrində bu paradiqmadan istifadə edilmir. Biləni bilməzdən ayırmaq prinsipinə düzgün əməl etməmək bizi kifayət qədər geri dartır, irəliləməyimizə imkan vermir. X1X əsr Azərbaycanın mütəfəkir insanlarının ünvanında «molla» titulundan istifadə edilmişdir: «Molla Pənah Vaqif», «Molla Vidadi» və s. XX əsrin əvvəllərində «molla» titulu deqradasiyaya uğradı və ictimai qınaqla qarşılaşdı. XX əsrin ortalarında cəmiyyətin hörmətli insanlarını «müəllim» deyib müracət etdilər. İndi müəllim tituluda təhlükə 122 altındadır. Bu titulun hörmətdən düşməsinin əsas səbəbi biliyin qiymətləndirilməsində müəllimlərin buraxdığı qüsurla bağlıdır. Təhsil sahəsində də Qurani Kərimin əmrinə düzgün əməl edilmir. Təəssüflər olsun ki, müəyyən bilik səviyyəsini özündə əks etdirən və dövlət tərəfindən verilən həm attestatı, həm də diplomu pulla əldə etmək mümkündür. Təhsil sisteminə dövlət və cəmiyyət böyük miqdarda pul xərcləyir. Bu vəsaitin effektiv xərclənməsinin əsas göstəricisi təhsilin keyfiyyəti və biliyin qiymətləndirilməsidir. Biləni bilməzdən ayırmaq üçün ölçü, meyar lazımdır. Təhsil sistemində biliyin qiymətləndirilməsi çox vagib prosedurlardan biridir. Biliyin beşballı qiymətləndirmə şkalası XX əsr boyu Azərbaycan təhsil sisteminə yetərincə qulluq edib və öz tarixi rolunu oynayıbdır. Daha dəqiq şkalaların tətbiqinə ehtiyac duyulur. Beş ballı şkalada müəllimin bir bal səhv etməsi (üzürlü və üzürsüz səbəblərdən) 20 faiz xəta törədir. Yəni proqramın mənimsənilməsi və iqtisadi vəsaitin xərclənməsi məsələsində 20 faiz xəta yaranır. Bu çox böyük xətadır və bir çox cəhətdən cəmiyyətin, dövlətin əleyhinə işləyir. Təkcə bu faktın özü yeni qiymətləndirmə şkalasının gərəkliyini aktual edir. Azərbaycan təhsil sistemində əsasən iki (5 ballı, 700 ballı) qiymətləndirmə şkalasından istifadə edilir. Bir çox özəl universitetlərdə isə bilik 100 ballı şkala ilə qiymətləndirilir. Hələ üstəlik 9 ballı sistemlə bağlı Təhsil Nazirliyi tərəfindən təcrübə aparılır. Bütün bunlar təhsil mühitini həm çox mürəkkəbləşdirir, həm də vahidliyini pozur. Azərbaycan təhsil sistemində bu problem heç zaman diqqət mərkəzində olmamışdır. Bu problemlə bağlı araşdırmalar apararkən cəmi iki işə rast gəlindi. Bu işlərin biri A.Mehrabov və A.Əliyevin «Təhsil sistemində qiymətləndirmə problemi və onun reallaşdırılması imkanları» («Bilgi» dərgisi. Təhsil. Mədəniyyət. İncəsənət №2, səh.3-10, 2002) məqaləsidir. Bu məqalədə biliyin qiymətləndirilməsindən yox, təhsil sisteminin müxtəliv struktur hissələrinin fəaliyyətinin qiymətlən- 123 dirilməsindən söhbət gedir. İkinci iş Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Pedaqoji Elmlər İnstitutunda Y.Kərimovun redaktorluğu ilə çap olunmuş “Şagirdlərin təlim müvəffəqiyyətlərinin 9 bal sistemi ilə qiymətləndirilməsi normaları“ (Bakı-2000, təkrar nəşri- 2002. 144 səh.) kitabıdır. Bu kitablarda biliyin qiymətlən- dirilməsinin 9 ballı şkalası tərənnüm edilir. Hər iki nəşirdə bu problemlə bağlı nə tarixi ənənə, nə də bəşəri təcrübə dərindən öyrənilməyibdir. Bu səbəbdən də elmi ədəbiyyata istinad yoxdur. Belə qənaətə gəlmək olar ki, bu problem Azərbaycan pedaqoqlarını heç zaman düşündürməmiş və onlar beşballı şkalanı mütləq düz şkala hesab etmişlər. Qiymətləndirmə prosesinin inkişaf tarixini, məntiqini, nəzəri əsasını, fəlsəfəsini bilmədən mövcud qiymətləndirmə şkalalarının məğzini, dəyərini düz şərh etmək çətin məsələdir. Bu məntiqi, fəlsəfəni tapmaq isə asan deyildir. Bunun üçün elmi araşdırmalar aparmaq məlum nəticədən naməlum səbəbə tərəf getmək lazımdır. Bu yerdə gündəlik həyatımızdan bir analogiya gətirmək istəyirəm. Həyatımızda məişət cihazlarından istifadə edirik. Bunların biri də, deyək ki, elektrik çaynikidir. Biz elektrik çaynikindən istehsalçının hazırladığı təlimata uyğun istifadə edirik. Təlimatda isə, adətən, yazılır ki, çayniki su ilə doldurub, sonra dövrəyə qoşun. Bu sadə bilik bu cihazdan istifadə etməyə kifayət edir. Ancaq təlimatda yazılmayıb ki, bu çaynik işləyərkən fizikadan məlum olan həm Om qanunundan, həm də Coul-Lens qanunundan istifadə edilir. Bu dərin biliklər istehsalçı üçün vacib, istehlakçı üçün qeyri-vacibdir. Əgər biz çaynik istehsal etmək istəyiriksə, hökmən bu işin nəzəri əsasını öyrənməliyik. Biz təhsilalanların biliklərini qiymətləndirmək üçün 5 ballı şkaladan «istehlakçı» qismində istifadə etmişik. Bu şkalanı biz yaratmamışıq, ancaq təlimata uyğun istifadə etrmişik. Bu səbəbdən də şkalanın nəzəri əsasını, fəlsəfəsini, kölgədə qalan məntiqini bilmirik. Biz yeni qiymətləndirmə şkalası qəbul etmək Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|