Şahlar Əsgərov Təhsilimiz: Dünən, bu gün, sabah
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- J.Leopardi
- “Amerika universitetləri qüvvətlidir, ona görə yox ki, Amerika varlıdır. Amerika varlıdır, ona görə ki, onun universitetləri qüvvətlidir“.
- «Obrazovanie v stranax s perexodnoy gkonomikoy: zadaçi i razvitiə»
- (International Standart Classificator of Education
145 olmalıdır. Əgər orta məktəbin buraxılış imtahanı düzgün aparılarsa, onda bu uyğunluğu yaratmaq çətin olmazdı. Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, 400 –dən aşağı bal toplayanların ali məktəblərə qəbul edilməsi orta məktəbin fəaliyyətinə ağır zərbələr vurur. Beyin axını. Beləliklə, özəl universitetlərin elitar təhsil müəssisəsinə çevrilməyə şansı daha böyükdür. Dövlət bu şansın həyatda reallaşmasına kömək etməlidir. Ona öz təhsil sisteminin bir hissəsi kimi, özü də yaxşı bir hissəsi kimi baxmalıdır. Belə olan halda cəmiyyətimiz vətəndaş cəmiyyətinə daha tez çevrilə bilər, cəmiyyətimizdə demokratik ənənələr tez bərqərar olar. 146 15. Təhsilin strukturu “Bilik maddi sərvət deyil ki, onu hissələrə böləndə və ya bölünmüş hissələri birləş-dirəndə, ümumi dəyəri dəyişməz qalsın. O yerdə ki, hər kəs az bilir, o yerdə hamı az bilir. Çünki bilik bölünməzdir”. J.Leopardi Yuxarıda qeyd edildiyi kimi təhsil əsas sosial institutdan biri olduğu üçün bütün dövlətlər bu sahəni xüsusi diqqət mərkəzində saxlamağa cəhd edir, onun inkişafına qayğı göstərir və onu zərərli kənar müdaxilədən qoruyurlar. Ancaq inkişaf etmiş ölkələrin təhsilə diqqəti əlahiddədir. Təhsil izah olunması çətin olan sehirli qüvvəyə malikdir. Bu sehrin açılmasını yüxarıda qeyd edildiyi kimi Amerika prezidentlərindən biri belə ifadə etmişdir: “Amerika universitetləri qüvvətlidir, ona görə yox ki, Amerika varlıdır. Amerika varlıdır, ona görə ki, onun universitetləri qüvvətlidir“. Bu kəlam universitet təhsilinə Amerika dövlətinin verdiyi qiymət və münasibəti bildirir. “Dünya Bankı» və «Beynəlxalq İnkişaf və Yenidənqurma Bankı» tərəfindən əvvəlcə 2000-ci ildə Vaşinqtonda ingilis dilində nəşr olunmuş, sonra rus dilinə tərcümə edilmiş «Obrazovanie v stranax s perexodnoy gkonomikoy: zadaçi i razvitiə» kitabında Avropa və Mərkəzi Asiya dövlətlərində təhsilin vəziyyəti ilə bağlı dəyərli məlumatlar çoxdur. Kitabın 4- cü səhifəsində bu ölkələrdəki təhsil sisteminin strukturu haqqında verilmiş icmalda yazılır: “Avropa və Mərkəzi Asiya regionunun müxtəlif ölkələrində təhsil sisteminin quruluşu və təhsil səviyyəsinə uyğun olaraq təhsil alanların yaşı və siniflərin həddi (ili) müxtəlifdir. Son 10 il ərzində regionun bir çox ölkələrində təhsil sisteminin quruluşunun əsasən yenidən yaradılması zərurəti meydana gəlir 147 ki, ixtisas təhsilində bu dəyişikliklərin olunması xüsusilə vacib sayılır. Regionda təhsil sistemi quruluşunun əsas xarakterik cəhətlərini ümumiləşdirsək, onda region üzrə məktəbəqədər təhsilin (3 yaşa qədər uşaqlar üçün körpələr evini nəzərə almasaq) 3 yaşdan 5-6 yaşa və ya 7 yaşa qədər əhatə etdiyini görərik. Məktəbəqədər təhsili 7 yaşlı uşaqlardan ibarət olan ölkələrdə məktəbəqədər 7 yaşlı uşaqlar üçün tədris proqramı bir qayda olaraq, digər ölkələrin ilkin (ibtidai) məktəblərinin birinci sinif proqramına yaxınlaşdırılıb. İlkin (ibtidai) təhsil 6-7 yaşdan 10 yaşa kimi uşaqları və buna uyğun olaraq 1-ci - 4/5-ci sinifləri əhatə edir. Orta məktəbin aşağı pilləsini 5/6-cı sinifdən 8/9-cu siniflərə qədər və uyğun olaraq 10 yaşdan 14 yaşa qədər və 11 yaşdan 15 yaşa qədər olan uşaqlar təşkil edir. Baza təhsili dedikdə, ilkin təhsil və orta məktəbin aşağı pilləsi başa düşülür. Səkkiz-doqquz tədris ilindən sonra təhsilalanlar 3 mümkün tədris proqramlarından birini seçirlər: (1) orta məktəbi bitirdikdən sonra ali təhsil müəssisələrinə daxil olmağa imkan verən (hüquq verən) 2-4 illik ümumtəhsil tədris proqramını; (2) 3-4 illik texniki/peşə təhsili proqramı, peşə (sənət) tədrisi ilə tam orta təhsil birgə verilir və məzunlara ali təhsil müəssisələrinə daxil olmağa imkan yaradır (hüquq verir); (3) 1-2 illik peşə tədris proqramı peşə (sənət) öyrətməyi nəzərdə tutur, lakin ali məktəblərdə təhsili davam etdirməyə imkan vermir (hüquq vermir). Ali təhsilin təşkil edilməsi tamamilə müxtəlifdir və universitet təhsili və ya ali texniki təhsil almaq imkanlarını nəzərdə tutur. Yaşlıların təhsili və peşə hazırlığı əmək qabiliyyətli insanlara yönəldilmişdir (istiqamətləndirilmişdir)». Təhsilin strukturu, demək olar ki, bütün dövlətlərdə təqribən eynidir. Təhsil Təsnifatının Beynəlxalq Standartına (International Standart Classificator of Education-İSCED) görə təhsil 3 pilləli struktura malikdir: 148 1) ilk təhsil; 2) orta təhsil; 3) ali təhsil. Bu pillələrin bəziləri çoxsəviyyəlidir. Son zamanlar dördüncü pillə hesab edilən bir sektor da yaranır. Burada ömürboyu öyrənmək LLL (lifelonq learninq), hamı üçün təhsil EFA (Education for All), yaşlılar üçün təhsillə AE (Adult Education) bağlı problemlər diqqət mərkəzinə çəkilir. İnkişaf etmiş Avropa ölkələri bu sektora xüsusi əhəmiyyət verirlər. YUNESKO və Almaniya xalq universitetləri birliyinin Beynəlxalq Əməkdaşlıq üzrə İnstitutu (İİQ DVV) bu sektora çox diqqət və qayğı göstərirlər. Strukturanın əhəmiyyəti böyükdür. Yaddan çıxarmaq lazım deyil ki, struktura xassəni təyin edən faktordur. Misal üçün, almaz, qrafit və kömür eyni karbon atomlarından təşkil olunublar, ancaq atomların düzülüşü müxtəlifdir. Belə ki, karbon atomları almaz kimi strukturlaşanda çox qiymətli materiala, kömür kimi kristallaşanda çox ucuz materiala çevrilir. Deməli, təhsil sisteminin strukturu elə qurulmalıdır ki, dövlətin təhsilə ayırdığı vəsait və təhsilalanların enerjisi, gündəlik vaxtı dövlət proqramlarında əks olunmuş biliklərə çevrilə bilsin və gənclərimiz vətənimizin qiymətli övladları kimi yetişsinlər. Təhsil sisteminin strukturu elə qurulmalıdır ki, təhsilin məzmununu təşkil edən həm birinci (milli), həm də ikinci (elmi) blok fənlər öyrəncilər tərəfindən asan mənimsənilsinlər. İlkin təhsil başlanğıc təhsildir. İlkin təhsil heç də ibtidai deyil. Orta təhsil ona görə orta təhsil adlanır ki, o ilkin təhsillə ali təhsilin arasındadır. Ali təhsil ona görə ali adlanır ki, bu pillədən sonra təhsil prosesi bitir. Bu pillələrin reallaşması zamana görə müxtəlifdir. Belə ki, orta təhsil Azərbaycanda 4+5+2, Yaponiyada 6+3+3, ABŞ-da 6+3+3, Gürcüstanda 6+3+3, Türkiyədə 8+3/4 struktura malikdir. Ali təhsil isə bütün dünyada təqribən 4+2 formulası əsasında qurulubdur. Səhifə 137-141-də bir neçə dövlət üçün təhsil sisteminin strukturu göstərilmişdir. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|