ŞƏ r q -q o r b

ləhotlori  ilo  onları  ruhlandımıasına  baxmayaraq.  İL  qosabəsindən 
olan  uşaqlar  gəlm o  uşaqlara  tczliklo  uduzdular  vo  çcmpiənluğu 
əldon  vcrdilor.  Ycrli  tamaşaçılar port olmuşdular.  M .Alfəns saatına 
baxdı. Molo onun yansı idi. Anası daranıb qurtarmamışdı, golini gətir- 
mək üçün yola düşmoyo hələ xcyli vaxt vardı. O daha dözmədi: əynin- 
dəki  təzə pcncoyi çıxardı, ayn bir pcncok istodi  vo ispanlan döyüşə 
səslədi.  Mon  onu  gülüm səyən  və bir az təəccüblü  görürdüm.
O:
-  Ölkonin  şorəfini  qorumaq  lazımdır!  -  dcdi.
Bclo voziyyotdo o monim daha çox xoşuma gəldi: chtiraslı, çılğın 
idi.  Bir  az  bundan  ovvəl  özüno  vcrdiyi  bor-bozok,  oynindoki  toy 
gcyimli  hal-hazırda  onun  üçün  öz  qiym ətini  itirmişdi.  Halbuki  bir 
ncço doqiqo bundan o w o l o, qalstukunun ycrindon tərpənəcəyindən 
clıtiyat  ctdiyindon  başını  o  tərəf-b u   tərəfo  çcvirmirdi  do.  İndisə 
M.AIfons  no  buruq  saçları,  no  do əynindoki  həddindon  artıq soliqə
ilo  ütülənmiş,  yaxalığına hor iki  tərofdən  haşiyə vurulmuş köynəyi 
haqda düşünürdü.  Bəs nişanlısım ncco, düşünürdümü? Vallah, məno 
clo  goldi  ki,  nccə  vacib  olsa  da,  bu  saat  belo  bir  şoraitdo  o,  təyunu 
da  bir gün  sonraya  saxlayardı.  Mon  onun  bir cüt  səndəl  ayaqqabmı 
necə cold geydiyini, şalvarmın balaqlannı çırmaladığını, top oyununda 
m oğlub olmuş dəstənin başında qalib təşəxxüslü bir görkom lə necə 
kcçib dayandığım gördüm.  Elə bil  Sczar öz osgorlərini Dürres döyü- 
şüno  hazırlayırdı.  Mon  çopori  adlayıb  keçdim  və  hər iki  tərəfı,  hər 
iki  meydançanı yaxşı görmok niyyotilo gicitkon kolunun kölgosində 
ycrimi  rahatlayıb oturdum.
Hamının  gözlodiyinin  oksino  olaraq  M.Alfons  qapıdan  bir  top 
buraxdı.  Doğrudur,  top  aşağıdan  yerlə  qapıya  tə rə f ötürüldü  və  bir 
araqonlunun (bu, gorək ki, ispanların kapitanı  idi) gözlənilm oz güclü 
zorbosindon  sonra  qapıdan  keçdi.
Bu,  qırx  yaşlarında  arıq,  əsəbi  vo  altı  pye'  boyu  olan,  qarabuğ- 
dayı dorisi  Mohobbət  İlahosinin bürünc ronginə oxşayan bir adam idi. 
M.AIfons rakctkasım  qəzəblə yerə  tulladı.
-  
Bu lənəto golmiş üzük do ki barmağımı sıxır, clə bunun ucba- 
tındandır ki, zorbo vura bilmirom, -  o, ucadan dcdi və o, brilyant üzü- 
yünü b irandaca dartıb barmağmdan çıxartdı.  Yaxınlaşdım ki, üzüyü
'  P y c   -   30,5  s m - ə  borabor uzunluq  ölçüsü
alıb saxlayım, ancaq o moni xobordar cdib dcdi ki, üzüyü  Mohobbot 
İlahəsinin  barmağına  kcçirir.  Doğrudan  da  o  bclo  ctdi:  Məhobbot 
İlahosino  to rəf qaçdı,  üzüyü  onun  adsız  barmağına  kcçirib  qayıtdı 
və  illi  uşaqların  dostosinin  başında  öz ycrini  tutdu.
Onun  rongi  saralmışdı,  ancaq  sakit  vo  qətiyyotli  görünürdü. 
Həmin doqiqədən sonra o daha sohvə yol vcrmodi və ispanları m əğ- 
lub etdi. Bu tamaşaçıların böyük maraqla baxdıqları gözəl bir tama- 
şaya  çevrildi.  Tamaşaçıların  bozilori  papaqlarını  hay-küylo  göyo 
tullayır, bəzisi  yanındakı tamaşaçınm olini sıxıb tobrik cdir, ölkonin 
şorofınin  qorunmasından  danışırdı.  Bos  ncco,  öz cvindo  uduzasan? 
Əgər o, düşmən həmlosini dofetm iş olsaydı, onda onu daha horarotlo 
və  ürəkdon  alqışlayardılar.  Çünki  məğlub  komandanın  moyusluğu 
onun qələbəsinin parlaqlığını  daha da artırırdı.
-  Biz sizinlo ycnə də oynayarıq, qoçaq, -  o, xüsusi  oda  ilo ara- 
qoniuya dedi, -  ancaq  əvvolcodon sizo bir neçə xal  da  vcrərom.
M ən istordim ki, M. Alfons daha somimi, daha sado olsun, onun 
rəqibinin  portliyi  məno  ycr clodi.
N ohəng vücudlu ispaniyalı bu təhqiri açıq-aydın hiss clodi. Onun 
qarabuğdayı  ronginin saraldığını gördüm.  0 ,  dişlorini sıxıb qıcırda- 
daraq, port halda olindoki  rakctkaya baxırdı.  Sonra  iso boğuq səslo, 
lap  alçaqdan  dcdi:
-  Mono cavab vcrmoli  olacaqsınız!
M.  dö  Pcroradın  səsi  oğlunun  qələbə  əzmini  qırdı.  Ev  yiyosi 
oğlunu tozə karctanı söküb tozodon yığanlann başının üstündo daya- 
nıb nozarot ctmok, göstoriş vermok ovozino, əlində rakctka. qan-tor 
içində  gördüyündon  bork  port  oldu.  M.AIfons  evo qaçdı,  ol-üzünü 
yudu,  tozo  kostyumunu,  par-par  parıldayan  ayaqqabılannı  ycnidon 
gcydi.  Beş doqiqo kcçmomiş  Püiqariq yolunda artıq bizim karctanın 
atları  çaparaq  gcdirdi. Top  oynayan  oyunçulann hamısı  vo tam aşa- 
çılann oksoriyyəti şən qışqırtılarla dalımızca qaçırdılar.  Karctamıza 
qoşulmuş  belə  gücdü,  davamlı  atlarla  yorulmaq  bilmoyən  bu  kata- 
lanlıları  ancaq qabaqlaya bildik.  Püiqariqo təzəco çatmışıq ki, onlar 
bizi  haqladılar.
Püiqariqdo morasim bolodiyyo idarosinin binasına torəf yola düş- 
m əyə hazırlaşırdı ki, M.Alfons əlini alnına vuraraq astadan mono dedi:
-   Huşsuzluğa  bax!  Üzük  yadımdan  çıxıb!  Mohobbot  İlahosinin 
barmağında qalıb, lənət şcytana!  Anama demoyin ha!  Bolkə heç hiss 
eləm ədi.
117

---

-  Bolko, bir adam  göndorosiniz?!  -  dedim.
-  Bah!  Monim xidmotçim İlde qaldı. Bclolorino qoti bcl bağlamı- 
ram.  Üzüyiin  min  iki  yüz frankhq brilyantı  var idi!  Bu kimi  tamahsı- 
landınb yoldan çıxarmaz? Bilsolor, bos burada monim huşsuzluğuma 
no  dcyorlər?  Meni  olo  salıb  gülorlor.  Moni  hcykolin  -   Mohobbot 
İlahosinin ori  adlandırırlar.  Kaş üzüyü oğurlamayaydılar!  Xoşboxt- 
likdon heykol yoldaşlanmı qorxuya salır, qorxulanndan heykelin uzan- 
mış əlino yaxın dura bilmirlor.  Əşi, eybi yoxdur, mənim başqa üzü- 
yüm də var.
Hor iki mərasim (kobin kosdirmo və kilso morasimi) lazımi tən - 
tono  ilə  keçdi  və  madmuazcl  dö  Püiqariq  parisli  modabaz  bir qızın 
vaxtilo  bağışladığı  üzüyü  aldı.  Sevgilisinin  başqa  bir  məhəbbətdon 
qalma  girovu  indi  ona  bağışlamasına  qız  heç  tooccüb  ctmedi,  daha 
doğrusu,  bundan  şübhəlonmədi.  Sonra  hamı  süfro  otrafına  yığışdı, 
ycdi,  içdi, oxuyan da oldu; bütün bunlar uzun çokdi.  Ətrafdakı adam - 
ların  şit  zarafat  etdiyini  gördükdə  tozo  golinin  yerino  mon  xocalot 
çokirdim.  Bununla  bclə,  o  özünü  monim  düşündüyümdon  do  yaxşı 
saxlayırdı  və  hoyecanı,  sıxılmağı  nə  utancaqlıqdan  iroli  golirdi,  nə 
də  sünilikdən.
Bolko cosarot  vəziyyotin  çotin  anları  ilə  birlikdo  golir,  ho?
Nahar qurtaranda  saat dörd  idi.  Kişilordon kimisi zövqlo düzəl- 
dilmiş xiyabanda gozmoyo, kimisi do toy paltarlarım gcymiş Püiqariq 
kəndlilorinin  qız  evinin  qarşısm dakı  çom ənlikdə  roqs  etmosino 
baxmaq üçün yollandı.  Bir ncço saatı bu minvalla yola saldıq. Qadın- 
lar da homin vaxtda tozo golinin başına yığışıb, gelino alınmış hədiy- 
yoləro böyük maraq və həvoslo tamaşa edirdilor.  Sonra golin paltarını 
tül  örtüyün vo yuxansına lolək vurulmuş papağın altına ncco yığdı- 
ğını  gördüm.  Q adınlar daş-qaş taxmağa daha çox tolosirdilor, çünki 
adot-ononə  onlara  qızlıq  vaxtlarında  zinət taxmağı  qadağan  cdir.
Biz hazırlaşıb İlo yola düşondə saat səkkizo yaxın idi.  Yola düş- 
momişdon  o w o l  təsirli  bir  əhvalat  oldu.  Yaşı  kcçmiş,  çox  dindar 
madmuazcl dö Püiqariqin xalası, -  o, toy günündo tozə gəlinin anasını 
ovoz cdirdi, -  bizimlə İlə getməməli idi. Yola düşmə zamanı o, golinə 
orino neco baxmaq  və ev m əsoləlori  barodə m əsleh ət və xeyir-dua 
verdi.  Bu xeyir-duadan sonra hər ikisinin gözündon yaş lcysan kimi 
axdı,  onlar qucaqlaşıb xeyli  öpüşdülər.  M.  dö  Perorad  bu  ayrılmanı 
vaxtilo  Romada  sabinyanlı  qızlann  qaçırılması  ilo  m üqayisə  etdi.
118
Sonra biz yola düzoldik vo hər kos golinin qom-qüssosini dağıtmağa, 
onu güldürüb eylendirmoyo çalışdı,  ancaq  bütün  bunlar obos  idi.
Şam yeməyi bizi İldo gözloyirdi, özü do necə şam!. Əgər sohərki 
şit zarafat mənim  qolbimə  toxunurdusa,  mon  indi  təzə  boylo  golin 
otrafında gedən ikibaşlı zarafatlann, vurulan cyhamlann özüm şahidi 
oldum.  Y em əkdən  azacıq  qabaq  bir  anlığa  yoxa  çıxan  tozo  boyin 
rongi-rufiı qaçmış, o, qəribo ciddi  görkom almışdı.  Araq kimi  tünd, 
köhno Kolyur çaxırında aramsız içirdi.  Mon onun yanında oturmuş- 
dum  və onu  xobordar ctmoyi  özümo  borc  bildim:
-Ö z ü n ü z ü  gözləyin!  D cyirlərki,  şorab...
Bilmirəm, bundan sonra qonaqlann söhbotinə qoşulmaq üçiin noso 
axmaq bir söz  işlətdim,  indi  hcç özüm do bilmirom o,  no söz idi.
T əze  bəy  stolun  altında  monim  dizimo  loxundu  və  lap  astadan 
dedi:
-   Stolun  başından  qalxanda...  yadıma  salın,  sizo  iki  kolmə  söz 
deyim.
Onun bclə təntənəli  danışması  moni  təəccübləndirdi.  Ona daha 
diqqetle  baxmağa  başladım  və  sifotinin  cizgilərindo  hcyrot  edilə- 
cək  qeribə  bir dəyişiklik  olduğunu sczdim.
-  Siz özünüzü  pis  hiss edirsiniz? -  deyə ondan sonışdum.
-  Xeyr.
O yenə  içməyo  başladı.
Bu zaman şən qışqırtılann vo alqışlann sodası altında stolun altına 
girmiş b ir oğlan uşağı təze golinin topuğundan açdığı çəhrayı rəngo 
çalan  lenti  m əclisdəkiloro  göstərirdi.  Lenti  homin  dəqiqə  bir  neço 
yere  bölüb  cavan  subay  oğlanlara  payladılar,  onlar  da  öz  növbolo- 
rində  lent parçasını  sol  tərofdoki döş ciblərinin üstüno vurdular.  Bu 
qodim  adət hələ   do  bir çox  patriarxal  ailəlordo  saxlanıhr.  Bu  adət 
golinin bum unun ucuna kimi qızarmasına sobob oldu...  Ancaq goli- 
nin sıxmtısı uzun çəkdi, bclə olduqda M. dö Perorad sakitliyi gözlə- 
m eyi m oclisdəkilərdən xahiş etdi vo gəlinin şəninə özünün qoşduğu 
katalan  şeirlərini  bodahoton  oxudu.  Şcirlorin  monası  yadımda  indi 
yaxşı  qalmayıb,  amma  toxminon  bclo  idi:
“Dostlar,  m ən  ne  görürom?  Yoxsa  içdiyim  şorabın  təsirindən 
hər  şeyi  iki  görürəm?  Burada  menim  gözlərimin  qabağmda  iki 
M ohobbət  İlahəsi  vardır...”
T eze  bəy  özünü  itirmiş  halda  başını  qəfıldon  arxaya  çevirdi  vo 
bu  hamımn  gülüşünə  sobəb oldu.

---