ŞƏ r q -q o r b

Ş A R L   B O D L E R
(1 8 21-1867)
GÖZƏLLİK HİMNİ
Ulduzlardan  doğulmusan,  ya gəlm isən cəhənnəm dən, 
Söylə,  söylə,  cy Gözəllik,  allahmısan,  şeytanmısan?
Bir nəzərlə  bağışlarsan yaxşılığı,  pisliyi  sən,
Məstcdici  m cydən  güclü,  şirin  mcymi  yaranmısan? 
Yağışından  ətir daman  ildınm lı  bir axşamsan, 
Gözlərinin  səmasında zülm ət dönüb səh ər olur.
Bir könüllü  öpüşünlə öm rümüzdən  itir duman,
Bir qəzəbli  gülüşünlə  bil  tikəm iz zəhər əlur. 
Uçrumlarda doğulmusan,  ya  küləkli  düzənlərdə?
Hara gctsən  kölgon  kimi  izlər soni  talcyimiz.
Bilinm əz ki,  nəşolərə  tərəfdarsan, yoxsa dərdə,
N iyə belə sən azadsan,  niyə  belə köləyik biz?
G ünahsız bir zavallını  eləyərsən bir oyuncaq,
Qanın  töküb,  cəsodini  ayaqlarsan qəhqəhəylə.
Bir əxlaqsız, xəyanətkar damğasını  bəzən  şax-şax 
İstehzayla sinəsinə  vurarsan da onun  hələ...
Sən  bir ocaq  qalarsan  ki,  neçə-ncçə pərəstişkar 
P ərvanəyə qibtə ilə  tapar orda  həyatını.
Sanarsan  ki,  m əzarından  neço-ncçə nakam  qalxar, -  
Biri  öpsə  öz sevdiyi,  istədiyi  bir qadını.
Sən  ki  varsan,  no dordimiz?!  Zülm ətlərdən  keçib gələn 
İşıq kimi  yer üzünə  necə axdın, necə axı!
Gah  sadəlövh  uşaq  kimi  oynaq, gülən;
Gah  qozəbli  su  porisi,  gah  mülayim göy allahı...
Ən  dəhşətli  bir idbarsan  nə  zaman  ki,  sən  tənhasan,
No  cazibən,  nəvazişin,  dil  bağlayan dillərin var.
Ey gözəllik,  ey  sonsuzluq!  Ö m rüm üzdə ol çatmayan 
Bir aləm ə ə  əllərin sehrli  bir qapı  açar.
N ə  forqi  var -  işıqdanmı,  zülm ətdənm i  doğulmusan,
128
Səninlə, cy Qiblogahım,  hor ozabı  qolbim  udur.
Ey ahongim,  cy  nofosim,  sosim-sözüm, sən  ki  varsan 
Yer üzündo qom az qəmli,  qorxu  da az qorxuludur.
İN SA N   V Ə   D Ə N İZ
Azad insan,  homişo donizə can atırsan,
Qolbin  kimi  susmağı, aramı  yoxdur onun.
Ağlın  kimi  dərindon,  fıkrinin  yoxdur sonu,
Gah batıb-oylonirson, gah oylonib-batırsan...
Son  ona baş  vurursan  qorxmadan,  çokinmodon; 
Dalırsan  dorinləro,  qaranlıq  dorinloro.
Uğultulu,  tufanlı  ncco  vohşi  monzoro 
Sənə sos  vcrə-vcro  sosini  udur bəzon.
Sizin hər birinizdo  var duyulmaz  ncço sirr:
Hansı  girdabda  iso görünməz dofınolor,
Hansı  ürokdo  iso  görünmoz xozinolor 
Baxışlardan yayınıb,  gözlordon  gizlonibdir...
Foqot clo  dostluğun yaman  sort qanunu var, 
Ölüm -dirim  görüşü talc  vcribdir sizo.
Əbodi  dostluğunuz -  obodi  mübarizo,
Ey əkizlor -  düşmonlor, cy  qardaşlar -  qanlılar!..
Y A X Şl  YA LA N
Ncco do  inamla gəlirson  dilo.
Vədlorin  az qala  tavanı  dolir.
Sənin  o qürurlu ycrişin  ilə 
Qomgin  baxışlara bir ümid  golir.
Solğun bət-bonizlor görmüşom  ki,  nıon 
Boyayıb axşamın  gur işıqları.
Dcmişəm  onlardan çokilo kölgən,
Ölgün  sifotləri  görüno ban...

---

Qoribə  gözəlsən,  qəribə mahir:
Başında  bozokli  bir şəhvət tacı, 
Qolbindo min  dilli  vodlər hərlonir, 
Dilin  mohobbotdon  dastanlar açır.
Sən  nəson? -  Var cşqi, Allah  koromi, 
Yoxsa göz yaşısan, soyuq  m əzarsan? 
Sohrada  susanmı  ilğımlar kimi? 
Gülsonmi -  yuxuda pardaqlanarsan?
Mon  gözlər görm üşəm  gilcysiz,  sözsüz, 
Fəqot yuvasıdır qəmin,  kədorin.
Mücrü var qızılsız,  gözlük  var gözsüz -  
Gözlor...  göy  kimi  boş,  göy  kimi  dərin.
Qoy səsin  sevinc  tək  qəlbimo  dolsun, 
Sənə yox doğrudan  yaxşı  deyirom! 
Boşsan,  üroksizsən -  nə olur -   olsun, -  
Sono əl  do  çalır,  baş da oyirəm...
130
E M İ L   Z O L Y A
(1840-1902)
DƏYİRM A NIN  M ÜHASİRƏSİ
(
povesl
)
Birinci  fəsil
O  gözəl  yay  axşamı  Mcrlyc  dayının  doyirmanmda  böyük  bir 
təntənə var idi.  Üç stol hoyotdo bir-birinin yanına bitişdirilib qonaq- 
lann  intizarını  çokirdi.  Bütün  mahal  bu  gün  Mcrlycnin  qızı  Fran- 
suaza ilo Dominikin nikahlanacağını bilirdi. Dominik avara bir gənc 
idi,  lakin  buna  baxmayaraq  üç  lyc  uzaqlara  qodor  mahalın  bülün 
qadınlan həsrətlo ona baxırdılar, -  o bu qodor yaraşıqlı bir oğlandı.
M erlye  dayının  doyirmanı  doğrudan  da  çox  sofalı  bir  guşo  idi. 
Doyirman  Pokryozun  ortasında  böyük  kond  yolunun  ayrıcında  idi. 
Kənd özü iso hər iki tərofdon sıra ilə cvlor düzülmüş tokco bir küço- 
dən ibarət idi; yol ayncından başlayaraq otlaqlar uzanır vo uca ağaclar 
Morcl çayı boyu uzanaraq otraflara sıx kölgələr salırdı.  Bütün Lota- 
ringiyada  bundan  daha  gözol  bir  guşo  tapmaq  mümkün  dcyildi. 
Sağdan  və  soldan  yastı  təpolor  üzərilo  uzanan  qocaman  və  sıx 
m eşəlor  yaşıl  bir  doniz  kimi  üfüqlori  qapayır,  conubda  sorilmiş 
sonsuz  m əhsuldar  torpaqlı  doro  iso  kol  çoporlorlo  bir-birindon 
aynlm ış  saholori  ilo  lap  uzaqlarda  gözdon  itirdi.  Lakin  Rokryozun 
on ürək açan  gözolliyi,  iyul  vo avqustun ən şiddotli  istilorindo bclə 
bu  yaşıi  çöllərin  ona  bəxş  ctdiyi  sərinlik  idi.  Morcl  çayı  sulannı 
Qanyi  m cşələrində  qaynayan  bulaqlardan  yığır,  uzun  zaman  mcşo 
içərisilə  axaraq  yarpaqların  sorinliyini  canına  hopdurur  və  özii  ilə 
bərabor m cşolərin dalğın kölgolorini, tutqun vo anlaşılmaz soslorini 
gətirirdi.  Lakin otrafdakı bu xoş sorinliyo sobob tok  bu çay dcyildi: 
mcşonin dərin kölgoliklorində dalıa bir çox xırdaca çaylar şırıldayır, 
hor bir addımda bir bulaq çağlayırdı; cnsiz cığırlara düşüb gctdikdo, 
adam, ayağı altında ycraitı göllor olduğunu duyurdu; bu sular mamır

---

toboqolori  arasından  sızıb  çıxır,  ağacların  kötüklori  yanındakı 
çuxurları,  qayaların  yanqlarını  doldurur  vo  şoffaf çcşmolor  omolo 
gotirorok  daşıb otrafa  tökülürdü.  Bu  xırdaca çaylar o  qodor çox  vo 
ucadan  şırıldayırdı  ki,  şaqrayan  quşların  noğmolori  cşidilmoz 
olurdu.  Burada  insan  özünü  schrli  bir  bağda  imiş  kimi  hiss  cdirdi, 
gah  bu yanda,  galı  o yanda şolalolor çağlayırdı.
Daha  aşağılarda  sorilmiş  çomonlori  su  basmışdı.  Nohong 
şabalıd ağacları qara kölgolor salırdı.  Corgo ilo uzanıb gcdon qovaq 
ağacları  otluq  talaları  haşiyoloyorok ycllonon bir pordo  kimi  soslo- 
nirdi.  Cosim çinarları  olan  iki  xiyabaıı  indi  xarabaya dönmüş qodim 
Qanyi  qosrino  doğru  uzanır.  Aramsız  suvarılan  bu  torpaqda  hodsiz 
dorocodo yüksok ot bitir.  Bura sanki  iki  mcşoli topo arasında salın- 
m ış bir gülşondir,  lakin  bu gülşoni  tobiot  özü salmış,  nohong ağac- 
larını  corgo  ilo  düzüb  bütün  sahosini  yaşıl  çomonlo  örtmüşdür. 
Günorta  vaxtı  günoş  şaquli  işıq  saçarkon,  kölgolor mavi  bir  rongo 
boyanır, qızmış  otlar günövdo yuxuya gcdir,  yarpaqların  altmda  iso 
bu  zaman  buz  kimi  sorin  vo  xofıf bir külok osir.
Mor torofı avand golmiş sıx otla örtülmüş bu ycrloro Mcrlyc dayı- 
nın  doyirmanı  öz  taqqıltısı  ilo  bir  hoyat  vcrirdi.  Suvaq  vo  taxtadan 
tikilmiş bina dünya kimi  qodim görünürdü.  O yanya qodor, çayın bu 
ycrdo omolo gotirdiyi körfozo qorq olmuşdu.  I lomin buradaca qayın 
qabığmdan  nov çokilmişdi, bclo ki su bu novun içorisi ilo axaraq bir 
neço mctrlik yüksoklikdon doyirman çarxınm üstüno tökülür, çarx iso 
qocalana  qodor  işlodiyi  ailoni  tork  ctmomiş  sodaqotli  bir  xidmotçi 
qadın  kimi  ah-vayla  vo  uzun  iniltilorlo  öz  oxu  otrafında  fırlanırdı. 
Mcrlyc  dayıya  bu  çarxı  doyişmosini  moslohot  görondo  o,  başını 
yırğalayıb  dcyirdi  ki,  tozo  köhnodon  tonbol  olacaq,  vozifosini 
ycrino  yctirmoyocok;  odur  ki,  olino  kcçon  hor  bir  şcylo:  çollok 
taxtası  ilo, paslı  domirlo, sinklo vo qurğuşunla bu köhno çarxı tomir 
cdirdi.  Bundan  sonra  üzorindo  ot  vo  yosun  bitmiş  doyirman  çarxı 
qoribo  bir  görkom  alırdı,  amma  daha  forohli  görünürdü.  Gümüş 
rongli su axınları  özlorini çarxa çırpdıqca onun üzori  inci donolorilo 
örtülür vo  çarxın  horokoti  artıq  bu  su zorrolorinin  yaratdığı  gözqa- 
maşdırıcı  sodof boyunbağılar  içorisindon  görünürdü.
Doyirmanın  Morcl  çayına  qorq  olmuş  hissosi  uçuq  bir körpünü 
andırırdı.  Binanın  ton  yarısı  diroklor  üstündo  tikilm işdi.  Su 
döşom onin  altına  qodor  ycrimişdi;  bura  çayın  on  dorin  ycrlori 
olaraq,  öz  iri  ilan  balıqlan  vo  xorçonglori  ilo  bütün  mahalda  şöhrot
132
qazanmışdı.  Şolalodon  aşağıda  çay  körfoziııin  sotlıi  güzgü  kimi 
hamar idi, doyirman çarxının köpüyü suyu bulandırmadığı zamanlar 
dosto-dosto  iri  balıqların  ağır-ağır  su  altında  üzdüklorino  tamaşa 
ctmok olardı. Qayıq bağlanmış diroyin yanından çaya doğru sınıq bir 
pillokon sallanırdı.  Çarxın üstündon  kiçik taxta bir qalcrcya kcçirdi. 
M üxtolif ölçülordə  hazırlanmış  poncorolor  bu  qalcrcyaya  açılırdı. 
Bütün bu künc-bucaqlardan, arakosmolordon, sonradan bond cdilmiş 
olavo tikililordon, şalbanlardan, borkidici  tirlordon ibarot hongamo, 
doyirmana  yarı  uçuq  qodim  bir  qala  görkomi  vcrmişdi.  I.akin 
sarmaşıqlar boy  atıb  hor  torofi  basmış,  növboııöv  müxtolif bitkilor 
pöhroloyib  dolik-dcşiklori  tutmuş  vo  köhnolmiş  binaya  yaşıl  bir 
don  geyindimıişdi.  Mcrlyc  dayının  doyirmanı  yanında  gozmoyo 
çıxan  gonc qızlar albomlarına bu doyirmanın  şoklini  çokirdilor.
Yol torofdon cv daha möhkom idi.  Daş artırma, anbar vo tövlo- 
lorlo ohato olunmuş gcniş hoyoto çıxırdı. Quyunun yanındakı nohong 
söyüd  ağacı  hoyotin  yarısına  kölgo  salırdı.  Hoyotin  lap  içori  toro- 
fındo cv görünürdü, cvin ikinci mortobosindo dörd poncoro gözo çar- 
pırdı, poncorolordon yuxarıda iso göyorçin hini ycrloşmişdi.  Mcrlyc 
dayının  bütün  bozonib-düzonmosi  yalnız ondan  ibarot olurdu  ki,  o 
on  ildo  bir  dofo  doyirmanı  ycrloşon  binanın  qabaq  hissosino  rong 
çokirdi.  İndi  doyirman  tozoco  ağardılmışdı,  o  günorta  vaxtı  günün 
şofoqindo  bütün  konddo gözqamaşdırıcı  bir işıqla parıldayırdı.
M erlyc  dayı  artıq  on  ildi  ki,  Pokryozun  bolodiyyo  roisi  idi. 
Qazandığı  dövloto  göro  ona  chtiram  göstorirdilor.  Onun  qopik- 
qopik  topladığı  sorvot  indi  golib  sokson  min  mobloğino  qodor 
çatmışdı.  Mcrlyc  dayı  Madlcna  Hiyar  ilo  cvlondikdo  o  bir  cüt 
olindon  başqa  hcç  bir  şcyo  malik  dcyildi;  bu  doyirmanı  ona  cchiz 
olaraq  arvadı  gotirmişdi.  Madlcna  özüno  or  scçmokdo  yaııılma- 
mışdı,  M erlyc  tosorrüfatda  öz hünorini  çox  tcz  göstordi.  İndi  o  dul 
qalmışdı  vo  qızı  Fransuaza  ilo yaşayırdı.  Əlbotto,  o,  doyirman  çar- 
xını  yosunlar  içorisindo  yuxuya  buraxıb  istirahot  edo  bilordi,  lakin 
bclo  olsa  onun  üroyi  sıxılardı  vo  cv  ona  viran  qalmış  kimi  görü- 
nordi.  O  zohmotdon  noşo  almaq  üçün  işlomokdo  davam  cdirdi. 
M crlyc  dayı  o  zaman  uzun  sifotli,  ucaboylu  bir  qoca  idi,  o  hcç  bir 
vaxt gülmozdi, lakin buna baxmayaraq o qolbindo daima şad  vo şon 
bir adamdı.  Onu,  puluna  chtiram  cdorok  vo  homçinin  nikah  bağla- 
yarkon  yaraşıqlı  bir  görkom  alıb  durmasına  göro  bolodiyyo  roisi 
seçmişdilor.

---