ŞƏ r q -q o r b

Fransuaza  Merlyc  iso  tozoco  on  sokkiz yaşına girmişdi.  O  ycrli 
gözollordon sayılmırdı, çünki olduqca zoif vo sısqa idi. On bcş yaşına 
qodor dcmok olar ki, o hotta çirkin idi.  Rokryozda hcç kos başa düşo 
bilmirdi  ki,  M crlyc  dayı  va  Madlcna  xala  kimi  sağlam  ata-anadan 
olan bu qız nə üçün bclo pis boy atıb böyüyür vo bu cür zavallı görü- 
nür.  Lakin on bcş yaşına girondon sonra Fransuaza ycno ovvolki kimi 
kövrok  olmasına  baxmayaraq  tcz  inkişaf cdib  scvimli  bir qız  oldu. 
Onun qara saçlan, qara gözlori vardı, özü iso qıpqırmızı  idi, dodaqla- 
rında  daima  bir  tobossüm  oynayırdı,  yanaqlarında  balaca  çuxurları 
vardı, açıq alnında sanki homişo günoş şofoqi yanırdı. 0  z əif idiso do 
(o  ycrloro  göro)  ycno  do  arıq  sayıla  bilmozdi,  əsla;  ona  zoif,  sısqa 
dcdikdo, sadoco Fransuazanın buğda ilo dolu bir kisoni ycrdon qaldıra 
bilmoyocoyini nozordo tuturdular; o gctdikcə tombul olurdu; sonra- 
lar iso kök, yaraşıqlı vo istomoli bir qız olacağı yoqin idi.  Lakin ata- 
sının  daima  susub  az  danışması,  onu  çox  tcz  ağılh  vo  dorrakoli 
clodi.  Fransuaza  ogor  gülürdüso,  bunu  yalnız  otrafındakılann  xati- 
rini  xoş  clomok  üçün  edirdi.  Qolbindo  iso o ciddi  idi.
Aydın  şcydir ki,  bütün  mahal  ona  yaxınlıq  vo  mohobbot  gösto- 
rirdi,  buna  sobob  onun  pulundan  çox  sevimli  siması  idi.  Nohayot, 
Fransuaza özüno  scvgili  scçorkon  ümumi  bir hcyrot vo acığa sobob 
oldu.  Morcl çayının o biri sahilindo Dominig Pankc adlı  ucaboylu bir 
oğlan yaşayırdı. O,  Rokryoz sakinlorindon dcyildi. O, on il ə w o l Bcl- 
giyadan  dayısının  ona  vosiyyot  clodiyi  mirası  almaq  üçün  bura 
golmişdi.  Bu miras Qanyi mcşosinin konarında vo doyirmanın qaba- 
ğında bir ncço  tüfong atoşi  m osafosindo olan  kiçik  bir malikanodon 
ibarot  idi.  Özünün  dcdiyino göro,  o  bura  homin  malikanoni  satmaq 
üçün  golmişdi  vo  sonra  ycno  cvlorino  qayıdacaqdı.  Lakin  görünür 
bu  ycrlor onu  valch  ctdi,  çünki  o çıxıb gctm oyorok  buradaca  qaldı. 
O  öz  torpaq  sahosini  bccormoyo  vo  bu  torpaqdan  aldığı  torovoz 
mohsulu  ilo  yaşamağa  başladı.  O,  balıq  tutur  vo  ova  çıxırdı; 
m cşoboyilor  bir  ncço  dofo  az  qalm ışdılar  ki,  onu  tutub  protokol 
bağlasınlar.  Əsası  kondliloro  molum  olmayan  bu  azad  yaşayış, 
nohayot,  ona  pis  bir  şöhrot  qazandırdı.  Onu  qismon  qadağan 
cdilmoli  ovla  moşğul  olan  bir  adam  hcsab  cdirdilor.  H ər  halda  o 
tonbol  vo  avara  idi,  çünki  işloməsi  lazım  golon  saatlarda  bclo  onu 
tcz-tcz ot içindo uzanıb yatmış görürdülor.  M cşonin on konar ağac- 
ları  altında  olub,  onun  yaşadığı  daxma  da  abırlı  bir  adamın  m ənzi- 
lino  oxşamırdı.  Əgor bir gün  onun  Qanyi  qosrlorinin  xarabalarında
134
yaşayan  canavarlarla  olaqo  saxladığı  aşkara  çıxsaydı, 
bu  ycrli 
qanları  osla  hcyroto  salmayacaqdı.  Lakin  qızlar,  görürdün  bozon 
cosarət  cdib  onun  torəfmi  saxlayırdılar,  çünki  bu  şübhəli  gənc 
olduqca  gözol  vo  yaraşıqh  idi:  onun  sərv kimi  uca qamoti, ağ dorisi, 
sanşın  saçlan  vo  günoş  işığında  qızıl  rongino  çalan  balaca  saqqalı 
vardır. Nohayot, bir gün sohor Fransuaza Dominiki scvdiyini vo başqa 
hcç kosə orə gctmoyo razı olmayacağını  Mcrlyc dayıya söylodi.
Bunun  Merlyc  dayı  üçün  no  qodor  böyük  bir  zorbo  olduğunu 
tosəvvür  ctmok  olar.  Adoti  üzro  o  Fransuazaya  hcç  bir  söz 
dcmoyorok  susdu.  Onun  üzü  həmişə  olduğu  kimi  fıkirli  idi,  lakin 
gözlorindon  əvvolki  scvinc  artıq yox  olmuşdu..Tam  bir hofto  onlar 
bir-birilo  küsülü  oldular.  Fransuaza  da  qaşqabaqlı  gozirdi.  Mcrlyc 
dayını xüsusilo bir fıkir narahat cdirdi:  o, bu avara molunun, qızı no 
cür  başdan  çıxardığını  öyronmok  istəyirdi.  Dominik  hcç  vaxt 
dəyirm ana  golmomişdi.  Qoca  müşahido  clomoyo  başladı  vo  horifı 
Morcl  çayının  o  tayında  tapdı;  Dominik  orda  otlar  içindo  uzanıb 
özünü  yalandan  yalmış  kimi  göstərirdi.  Fransuaza  onu  öz  otağının 
pəncərosindən  göro bilordi.  Mosolo  aydındı:  onlar yoqin doyirmaıı 
çarxının üstündon gözloşorok bir-birino vurulmuşdular.
Bcloliklo, bir hofto də kcçdi.  Fransuaza gctdikcə daha anıq tut- 
qunlaşırdı.  Mcrlyc dayı  iso ə w o lk i kimi sükut cdirdi.  Sonra bir dofə 
axşam, hcç bir söz dcmodon, o özü Dominiki cvo gotirdi.  Fransuaza 
bu zaman axşam süfrəsi açırdı. Qız clo bil ki,  Dominikin bu golişino 
əsla  hcyrət  ctmodi  vo  o  yalnız  bununla  kifayotlondi  ki,  stolun 
üstünə  qonaq  üçün  do  qab-qaşıq  qoydu;  lakin  bununla  bclo  l ran- 
suazanın  yanaqlarındakı  çuxurlar  daha  aydın  göründülor  vo  qızın 
qəhqoholəri  ycnidən  otağa  sos  saldı.
Sohər  Mcrlyc  dayı  Dominikin  yanına,  onun  mcşo  konarındakı 
daxmasına  gctdi.  Orada  onlar  ow o lco   qapı-bacanı  bağlayaraq  üç 
saat  söhbot  eldilor.  Onların  orada  no  barodə  danışdıqları  sonradan 
da  hcç  koso  molum  olmadı.  Yalnız  molum  olan  bir  şcy  vardı,  o  da 
bu idi ki, oradan golondon sonra  Mcrlyc dayı artıq  Dominiko bir ata 
olaqosi  bosloyirdi.  Şübhosiz  ki,  orda-burda  ot  içindo  yıxılıb  yatan 
v ə  qızları  özüno  aşiq  cloyən  bu  tonbəldo,  qoca  axtardığı  adamı 
tapmışdı:  qoca  onun  namuslu  bir gonc  olduğuna  inanmışdı.
B ütün  Rokryoz  qcybot  qırırdı.  Q adınlar  öz  cvlərinin 
artırm alannda dayanaraq,  Dominik kimi  lənbol bir avaranı öz cvino 
buraxan  M crlyc dayının  ağılsızlığından  damşıb  qurtara  bilmirdilor.

---

Mcrlyc dayı  iso bu sözosölıboto etina clmirdi. Olsun ki, o özünün no 
cür  cvlondiyini  xatırlayırdı.  Axı  Madlcna  ilo  cvlonorkon  vo  onun 
doyirmanmı  c ch i/  olaraq  alarkon  onun  özünün  bir qopiyi  belo  yox 
idi,  lakin  bu  hcç do onun yaxşı bir or olmasına mane olmadı.  Bundan 
başqa  Dominik  özü  do  bütün  dcdi-qodulara  dorhal  son  qoydu:  o  elo 
bir canfoşaıılıqla işo girişdi ki, bütün nıahal heyrot içindo qaldı.  Homin 
bu  zaman  doyimıanda  çalışan  işçi  çıxıb  getmişdi  vo  Dominik  onun 
yerino  başqasını  tutmağa  osla  razı  olmadı.  O  özü  kisolori  daşıyır,  ol 
arabasını  çokir,  doyirmanın  çarxı  dayanıb  işlomoyondo  olloşib  onu 
horokoto  gotirirdi  vo  bütün  bu  işlori  o  clo  bir  hovoslo  görürdü  ki, 
adamlar  ona  tamaşa  cdib  hozz.  almaq  üçün  doyirmana  golirdilor. 
Mcrlyc  dayı  iso  dodaqaltı  gülümsoyirdi.  O,  Dominikin  no  kimi  bir 
gonc  olduğunu  duyduğuna  göro  foxr  cdirdi.  Hcç  bir  şcy,  goncliyo 
mohobbot qodor ilham vcro bilmoz.
Bu  ağır  işlorlo  moşğul  olan  Fransuaza  ilo  Dominik  bir-birino 
porostiş cdirdi.  Onlar bir-birilo  çox  az. damşırdı,  amma tez-tez bir- 
birilo  gözloşir  vo  şofqotlo  gülümsoyirdilor.  Mcrlyc  dayı  holo  toy 
barosindo  hcç  bir söz dcmirdi:  Fransuaza  ilo  Dominik  do bu  sükuta 
chtiram cdorok qocanın qorarım gözloyirdilor. Nohayot, bir dofo iyul 
ayımn ortalarında o hoyotdo söyüd ağacı altında üç stol qoyulmasım 
omr  clodi  vo  Rokryozdakı  dostlarını  axşama  bir-iki  stokan  çaxır 
içmoyo  dovot  elodi.  Hoyot  adam la  dolmuşdu.  Hamı  çaxır  stokan- 
lanm   olino  alanda  M crlyc dayı  öz bakalını  yuxarı  qaldırıb dcdi:
-   Ho,  mosolo  bclodir.  Kom ali-m om nuniyyotlo  sizo  orz edirom 
ki,  bir ay  sonra,  müqoddos  Lüdovik  günündo  Fransuaza  bu  qoçağa 
oro gcdocokdir.
Bunu  cşidor-eşitm oz sos-küy  ilo  stokanları  bir-birino vurmağa 
başladılar.  Hamı gülürdü.  Mcrlyc dayı  iso sosini ucaldaraq olavo etdi:
-   Dominik,  nişanlını  öp.  Qayda belodir.  Fransuaza  iİo  Dominik 
qıpqırmızı  qızararaq  qonaqların  qohqoholori  altında  öpüşdülor.  Bu 
hoqiqi bir bayram idi. Bütün bir çolloyi içib boşaltdılar. Sonra on yaxın 
adam lar  qalarkon  dinc  vo  asudo  bir  söhbot  başlandı.  Ulduzlu  vo 
işıqlı  bir geco  idi.  Bir skamya üzorindo yanaşı  oturmuş Dominik  ilo 
Fransuaza  sükuta  dalmışdılar.  Qoca  kondlilordon  biri  imperatorun 
Prussiyaya  clan  etdiyi  m üharibo  haqqında  fıkir yürütm oyə  başladı. 
Kondin  bütün  gonclori  artıq  orduya  gctmişdilor.  Bir az ovvol  kond 
yanından  qoşun  kcçib-gctm işdi.  Bork  döyüşm ə olacaqdı!
-   Dominik ocnəbidir,  o  orduya getmoyocokdir.  Yox  ogor prussi- 
yalılar bura golsolsr, o öz arvadını  müdafıo cdor.
Prussiyalıların  bura  golo  bilocoklori  fıkri  hamıya  mozəli  bir 
zarafat  kimi  göründü.  Yox,  prussiyalılar  yaxşıca  kötəklonocoklor 
və bütün bu  işloro  tczliklo son qoyulacaqdır.
— 
Eh mən onlan görmüşom, mon onları görmüşəm, -  dcyo qoca 
kondli  batqın bir soslo tokrar ctdi.
Aralığa  sükut çökdü.  Sonra ycnidon  bakalları  bir-birino  vurdu- 
lar.  Fransuaza  ilə  Dominik  hcç bir şey cşitmodi;  sossizco, başqala- 
rının  nozorindon  yayınaraq  skamyanın  dahnda  onlar  bir-birinin 
olindon  tutdular vo bu onlara o qədər xoş göründü ki, hor ikisi göz- 
lorini  qaranlığa zilloyorok durduqları  ycrdo donub qaldı.
Qoribo  vo  ilıq  bir  gcco  idi.  Ağara-ağara  uzanan  yolun  hər  iki 
torofındə,  kond  bir  körpo  kimi  asudo  bir  yuxuya  gctmişdi.  Yalnız 
hərdənbir vaxtsız oyanmış bir xoruzun banlaması cşidilirdi. Qonşu- 
luqdakı  böyük  mcşolərdon  oson  xəfıf  ruzigar  cvlorin  damlannı 
oxşayıb ötüşürdü.  Qara kölgolikli çomənlordo osrarongiz və dalğın 
bir  əzəm ət  vardı,  qaranlıqda  axıb  gcdən  bütün  çeşmolor,  bütün 
sular isə  sanki  yuxuya gctmiş  tobiotin saf vo ahəngdar tonofiusünü 
tocəssüm  ctdirirdi.  Bəzon adama elo golirdi ki, dəyirmamn köhnol- 
miş  çarxı  mürgülomokdodir vo yuxuda hüron  qoca bir qapı  iti  kimi 
o  da  nə  iso  yuxusunda  görür,  xmldayır,  öz-özüno  danışırdı.  Morel 
çaymın şəlalosi qoca dəyirmana  layla çalır, axıb gcdən sular iso bir 
orğənun  borusu  ahəngdarhğı  ilə  otrafın  səslorini  oks  ctdirirdi.  Ilcç 
bir vaxt Yer kürəsinin bu qədor boxtiyar bir guşosi üzərində bu qodor 
sonsuz bir aləm  hakim  olmamışdı.
İkinci  fəsil
Bir  ay  sonra  dübbodüz  müqoddəs  Lüdovik  günündə  Rokryoz 
təlaş  içindo  idi.  Prussiyalılar  impcrator  qoşunlarını  darmadağın 
edərok,  sürotli  bir yürüşlo kəndo yaxınlaşırdılar.  Artıq bir hofio  idi 
ki,  yoldan  kcçon  adamlar  prussiyalılann  yaxınlaşdıqları  xobərini 
gotirirdilər:  “onlar Lormyerdodirlər”  ya da “onlar Novelledadırlar
—  onların  bu  cür  sürətlo  irolilədiklori  haqqındakı  şayiəlordon 
Rokryoz  sakinləri  artıq  prussiyalıların  Qanyi  mcşolorindon  düşüb 
goldiklərini  gö rən   kimi 
olurdular. 
H oqiqotdə 
isə  onlar 
görünm ürdülər  vo  bu  əhalini  daha  artıq  qorxudurdu.  Ehtimal  ki, 
onlar kəndin  üstüno  gcco töküləcək və hamım qıracaqdılar.

---