Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları D ə r s v ə s a i t i
163
ƏLAVƏ. “Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları” fənni
üzrə proqram (magistr təhsil pilləsi üçün)
AZƏRBAYCAN RESPUBLIKASI TƏHSIL NAZIRLIYI
SUMQAYIT DÖVLƏT UNIVERSITETI
Magistr hazırlığı üçün
“BEYNƏLXALQ NƏQLIYYAT ƏMƏLIYYATLARI”
fənnindən
P R O Q R A M
İxtisas: İİM 010001 “Beynəlxalq iqtisadi münasibətlər”
İİM 050401 “Dünya iqtisadiyyatı
Azərbaycan
Respublikası
Təhsil Nazirliyinin Elmi-
Metodiki
Şuranın
«İqtisadiyyat»
bölməsinin“11”11.2010-cu
il tarixli iclasının qərarı ilə
təsdiq edilmiş (protokol №
3) və 19.03 2011-ci il. 475
saylı əmrinə əsasən qrif
verilmişdir.
Sumqayıt - 2011
Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları D ə r s v ə s a i t i
164
Proqram Sumqayıt Dövlət Universitetinin “Beynəlxalq
iqtisadi münasibətlər və marketinq” hazırda “Dünya iqtisadiyyatı”
kafedrası tərəfindın hazırlanmışdır.
Tərtib edənlər:
i.e.n, dos. M.Ö.Pənahəliyeva i.e.n, dos.
Ş.T.Əliyev
Elmi redaktor:
i.e.n, dos. Q.Hüseynov
Rəyçilər:
SDU-nun «Menecment» kafedrasının
müdiri, i.e.n, dos. B.Ə.Orucəliyeva
Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin
«Beynəlxalq iqtisadi münasibətlər»
fakultəsinin dekan müavini, i.e.n.,
dos.M.İ.Bərxudarov
Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları D ə r s v ə s a i t i
165
1. İZAHAT VƏRƏQƏSİ
Proqramda nəzərdə tutulan kursun məcmuəsi, o cümlədən
tematık plan, mövzular və onların məzmunu, əsas ədəbiyyat və
rəsmi sənədlərin siyahısı, elektron resursların ünvanları
verilmişdir. “Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları” fənni üzrə
Proqram beynəlxalq iqtisadi münasibətləri öyrənən magistrlər
üçün tövsiyyə edilir.
“Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatlar” kursunun aktualliğı bu
xidmət sahəsinin rolunun sürətlə artması ilə izah edilir. Belə ki,
beynəlxalq iqtisadi münasibətlərin və xarici-iqtisadi fəaliyyətin
genişlənməsi, xarici-ticarət əməliyyatların həcminin sürətlə
artması, bu sahənin əhəmiyyətini şərtləndirən əsas amillərdəndir.
Kursun başlıca məqsədi betnəlxalq nəqliyyat əməliyyatları
anlayışının mahiyyətini, növlərini, məzmununu və bu sahənin
işinin təşkili, nizamlanması, hüquqi əsaslarının formalaşdırılması
məsələlərini öyrənməkdir.
Müasir dövrdə beynəlxalq nəqliyyat sistemləri və onların
başlıca xüsusiyyətləri dünya iqtisadi proseslərinin xüsusiyyətləri
ilə üst-üstə düşür. Başqa sözlə, dünya iqtisadiyyatı qloballaşdıqca
və iqtisadi transformasiyalara məruz qaldıqca, beynəlxalq
nəqliyyat əməliyyatlarının genişləndirməsi, bu xidmətlərin
təkmilləşdirilməsi və effektivliyinin artırılması zərurəti yaranır.
Bu baxımdan səmərəli nəqliyyat əməliyyatlarının təşkili, bu
sahənin intensiv inkişafı, beynəlxalq nəqliyyat qovşaqlarının və
marşrutlarının təkmilləşdirilməsi, nəqliyyat əməliyyatları üzrə
beynəlxalq hüquq normalarının və nizamlayıcı konvensiyaların,
nəqliyyat rejimlərinin effektivliyinin artırılması yükdaşıma
prosedur-larının sadələşdirilməsi, nəqliyyat təhlükəsizliyinin
təmin edilməsi və digər mühüm tədbirlərin həyata keçirilməsi
məsələləri aktuallığı ilə seçilir.
Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları D ə r s v ə s a i t i
166
2. MÖVZULAR VƏ ONLARIN MƏZMUNU
1. Dünya nəqliyyat sistemi və təsnifatı
Nəqliyyat
anlayışı. Dünya nəqliyyat sisteminin
maliyyəti. Dünya nəqliyyat sisteminin təsnifatı. Beynəlxalq
nəqliyyat sisteminin dünya təsərrüfat proseslərində rolu. Dünya
nəqliyyat
sisteminin
müasir
vəziyyəti,
problemlər
və
perspektivlər.
2. Xarici-iqtisadi fəaliyyətin təşkilində nəqliyyatın rolu
Xarici-iqtisadi fəaliyyətin təşkilində istifadə edilən
nəqliyyat vasitələri və komponentləri. Nəqliyyatın maddi-texniki
baza məsələləri. Xarici iqtisadi fəaliyyətin nəqliyyat təminatında
texniki, texnoloji və təşkilatı aspektlərinin artırılmasında nəqliyyat
əməliyyatlarının səmərəli təşkil edilməsinin əhəmiyyəti.
3. Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatlarının təşkili və
nizamlanması mexanizmi
Beynəlxalq
nəqliyyat
daşımalarında
çoxtərəfli
razılaşmalar sistemi. Beynəlxalq müqavilələr və konvensiyalar.
Xarici ticarət daşımaları üzrə beynəlxalq normativ sənədlər.
Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatlarının təşkili mexanizminin
təkmilləşdirilməsi məsələləri.
Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları D ə r s v ə s a i t i
167
4. Xarici ticarət fəaliyyəti üzrə yükdaşımaların şərtləri və
növləri.
Xarici ticarət kontraklarının nəqliyyat şərtlərinin əsas
xüsusiyyətləri. “İnkoterms” beynəlxalq nəqliyyat terminləri ilə
nəqliyyat-yük daşımalarının qarşılıqlı bağlılığı. Beyəlxalq
nəqliyyat daşımaları üzrə bazis şərtləri, onların seçilməsi və
spesifik xüsusiyyətləri. Beynəlxalq nəqliyyat tarifləri. Xarici
ticarət kontraktlarının rentabelliyində nəqliyyat daşımaları üzrə
xərclərin azaldılması problemləri. Beynəlxalq yük daşımaları üzrə
risklər və kontrakt iştirakçılarının məsuliyyəti.
5. Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatlarının hüquqi
nizamlanması.
Beynəlxalq
nəqliyyat
əməliyyatlarının
və
yükdaşımalarının hüquqi əsasları. Nəqliyyat və logistika
problemlərinin həll edilməsində hüquqi-normativ bazanın
əhəmiyyəti. Beynəlxalq mübahisələrin baxılması üzrə Arbitraj
məhkəmələrinin spesifik xüsusiyyətləri. Beynəlxalq yük
daşımaları üzrə kontraktlarda hüquqi məsələlərin nizamlanması.
Beynəlxalq nəqliyyat hüququnun tərkib hissələri və mənbələri.
6. Beynəlxalq dəmir yolu daşımaları.
Beynəlxalq dəmir yolu ilə daşıma anlayışı, onun
təşkili və xüsusiyyətləri. Beynəlxalq dəmir yolu daşımalarının
növləri. Beynəlxalq dəmir yolu ilə daşımalar üzrə sazışlər,
konvensiyalar və beynəlxalq (regional) təşkilatlar. Dəmir yolu ilə
beynəlxalq yük daşımaları haqqında Saziş (1950-ci il).
Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları D ə r s v ə s a i t i
168
Azərbaycan Respublikasının dəmiryolu sistemi beynəlxalq
konteksdə.
7. Beynəlxalq dəniz yolu daşımaları.
Beynəlxalq iqtisadi əlaqələrin və xarici-iqtisadi
fəaliyyətin təşkilində, o cümlədən dünya ticarətində dəniz
nəqliyyatından istifadənin üstünlükləri. Dünya dəniz nəqliyyatının
təsnifatı. Beynəlxalq dəniz daşımalarının hüquqi tənzimlənməsi,
beynəlxalq konvensiyalar və razılaşmalar. Dəniz nəqliyyatı ilə
yükdaşımaların sənədləşdirilməsi (konosament). Beynəlxalq
Dəniz Təşkilatı (İMO).
8. Beynəlxalq hava daşımaları
Beynəlxalq hava daşımaları anlayışı və onun
növləri. Beynəlxalq hava daşımalarının hüquqi tənzimlənməsi.
Beynəlxalq hava daşımaları haqqında qaydalar. Hava nəqliyyatı
sahəsində Beynəlxalq təşkilatlar. Hava nəqliyyatının üstün və
mənfi xüsusiyyətləri. Hava nəqliyyatında sığortanın mühüm
əhəmiyyəti Beynəlxalq hava daşımaları təşkilində “Beynəlxalq
mülki aviasiya haqqında” 1944-cü il Çikaqo Konvensiyasının
rolu. Beynəlxalq Hava Nəqliyyatı Assosiasiyası (1945-ci il).
Beynəlxalq Hava Daşımaları Assosiasiyası (1971-ci il).
Azərbaycan beynəlxalq hava daşımaları sistemində.
9. Beynəlxalq avtomobil daşımaları
Beynəlxalq avtomobil daşımaları anlayışı və
mahiyyəti. Avtomobil nəqliyyatı vasitələrinin təsnifatı. Avtomobil
Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları D ə r s v ə s a i t i
169
nəqliyyatının texniki-iqtisadi əsasları. Avtomobil nəqliyyatının
Beynəlxalq yük daşımaları əməliyyatlarında müsbət və mənfi
cəhətləri.
Beynəlxalq
avtomobil
daşımalarının
hüquqi
tənzimlənməsi prosesləri. Beynəlxalq avtomobil daşımalarında
müqavilələr, sənədləşmələr və normativ aktlar (sazişlər,
konvensiyalar). Beynəlxalq Avtomobil Nəqliyyatı İttifaqı (1948-ci
il). Beynəlxalq avtomobil daşımaları sistemində Azərbaycanın
iştirakı və müasir vəziyyəti.
10. Beynəlxalq boru kəməri daşımaları.
Beynəlxalq boru kəməri daşımalarının mahiyyəti.
Boru kəməri nəqliyyatının spesifik xüsusiyyətləri. Boru kəmərləri
ilə nəqletmə proseslərinin təşkili, mexanikləşdirmə və
avtomatlaşdırma prosesləri. Beynəlxalq boru kəməri daşımalarının
hüquqi tənzimlənməsi. Beynəlxalq boru kəməri daşımalarının
təşkili qaydaları. Avropa Enerji Xartiyası (1991-ci il). Avropa-
Qafqaz-Asiya dəhlizinin inkişafına dair beynəlxalq nəqliyyat
haqqında əsas coxtərəfl Saziş (1998-ci il). Dövlətlərarası neft və
qaz nəqli sistemlərinin yaradılması üçün təşkilati prinsiplərə dair
Çərçivə Sazişi (1999-cu il). Azərbaycanın beynəlxalq boru
daşımaları sistemində fəaliyyəti.
11. Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatlarında sığorta,
təhlükəsizlik və ekoloji məsələlər.
Beynəlxalq
yük daşımaları üzrə sığortanın
mahiyyəti, obyektləri və vəzifələri. Beynəlxalq yük daşımaları
üzrə sığorta sənədləşdirilməsinin təşkili. Beynəlxalq yük daşıma
subyektlərinin məsuliyyəti və sığortaetmə əməliyyatlarının həyata
Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları D ə r s v ə s a i t i
170
keçirilməsi mexanizmi. Beynəlxalq nəqliyyat daşımalarında
nəqliyyat təhlükəsizliyinin əsas müddəaları və prinsipləri.
Beynəlxalq nəqliyyat təhlükəsizliyinin təmin edilməsində
beynəlxalq qaydalar və sazislər. Beynəlxalq nəqliyyat
təhlükəsizliyi
sahəsində
dövlətlərarası
əməkdaşlığın
gücləndirilməsinin vacibliyi. Beynəlxalq nəqliyyat sisteminin və
nəqliyyat vasitələrinin ətraf mühitə və atmosferə ekoloji təsiri.
Ekoloji təhlükəsizlik üzrə Beynəlxalq əməkdaşlıq sistemi.
Təhlükəli yüklərin daşınması zamanı ətraf mühitin mühafizəsi
üzrə beynəlxalq əməkdaşlıq qurumları.
12. Azərbaycanın nəqliyyat sistemi və bu sahədə dövlət
siyasəti, hüquqi-normativ aktlar
Azərbaycanın nəqliyyat sistemi və onun müasir
vəziyyəti. Azərbaycanda nəqliyyat sisteminin hüquqi - normativ
bazası və əsasları. Azərbaycanın xarici -ticarət fəaliyyətinin,
xüsusilə ixracın təşkilində nəqliyyat məsələləri. Azərbaycanın
dəniz nəqliyyatı sistemi və onun ölkə iqtisadiyyatında prioritet
vəzifələri. Azərbaycanın “İpək yolu” (TRASEKA) layihəsində
iştirakı. Azərbaycanın beynəlxalq nəqliyyat qovşaqlarının
genişləndirilməsində iştirakı. Azərbaycanda boru kəmərləri
nəqliyyat sisteminin uğurlu milli konsepsiyasının həyata
keçirilməsi prosesləri (Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri, Bakı-
Tbilisi- Ərzurum qaz kəməri və s.). Bakı-Tbilisi-Qars beynəlxalq
dəmir yolu magistralının mühüm əhəmiyyəti.
Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları D ə r s v ə s a i t i
171
3. «Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları» fənninin tədrisinə
ayrılan saatların mövzular üzrə paylanması
№ MÖVZULARIN ADI
Saatlar
Cəmi Müha-
zirə
Semi-
nar
1
Dünya nəqliyyat sistemi və
təsnifatı
2
2
-
2
Xarıcı-iqtisadi fəaliyyətin
təşkilində nəqliyyatın rolu
4
2
2
3
Beynəlxalq nəqliyyat
əməliyyatlarının təşkili və
nizamlanması mexanizmi
6
4
2
4
Xarici ticarət fəaliyyət üzrə
yükdaşımaları şərtləri və növləri
6
4
2
5
Beynəlxalq nəqliyyat
əməliyyatlarının hüquqi
nizamlanması
2
2
-
6
Beynəlxalq dəmiryolu daşımaları 4
2
2
7
Beynəlxalq dəniz daşımaları
4
2
2
8
Beynəlxalq hava daşımaları
4
2
2
9
Beynəlxalq avtomobil daşımaları 2
2
-
10 Beynəlxalq boru kəməri
daşımaları
2
2
-
11 Beynəlxalq nəqliyyat
əməlyyatlarında sığorta,
təhlükəsizlik və ekoloji məsələlər
4
2
2
12 Azərbaycanın nəqliyyat sistemi
və bu sahədə dövlət siyasəti,
hüquqi-normativ aktlar
5
4
1
YEKUN:
45
30
15
Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları D ə r s v ə s a i t i
172
4.
SEMİNAR
MƏŞĞƏLƏLƏRİNİN
TƏXMİNİ
MÖVZULARI
1. Dünya nəqliyyat sistemi və təsnifatı .
2. Xarıcı-iqtisadi fəaliyyətin təşkilində nəqliyyatın rolu .
3. Beynəlxalq
nəqliyyat
əməliyyatlarının
təşkili
və
nizamlanması mexanizmi.
4. Xarici ticarət fəaliyyət üzrə yükdaşımaları şərtləri və növləri .
5. Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatlarının hüquqi nizamlanması .
6. Beynəlxalq dəmiryolu daşımaları .
7. Beynəlxalq dəniz daşımaları .
8. Beynəlxalq hava daşımaları .
9. Beynəlxalq avtomobil daşımaları .
10. Beynəlxalq boru kəməri daşımaları .
11. Beynəlxalq nəqliyyat əməlyyatlarında sığorta, təhlükəsizlik
və ekoloji məsələlər .
12. Azərbaycanın nəqliyyat sistemi və bu sahədə dövlət siyasəti,
hüquqi-normativ aktlar .
Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları D ə r s v ə s a i t i
173
ƏDƏBİYYAT:
1.
Azərbaycan Respublikasının nəqliyyat qanunvericiliyi. Bakı,
2005-820 s.
2.
Əliyev E.Ə. Qloballaşma dövründə beynəlxalq nəqliyyat
daşımaları: hüquqi aspektlər. Bakı, 2006-360 s.
3.
Avtomobil yolları haqqında Azərbaycan Respublikasının
Qanunu. Bakı, 2000.
4.
“Aviasiya haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu.
Bakı, 2005.
5.
Əliyev E.Ə. Beynəlxalq daşımaların hüquqi tənzimlənməsi.
Dərs vəsaiti. Bakı, 2008-524 s.
6.
Экономика и организация внешнеторговых перевозок:
учебник под ред. Холопова К.В. – Москва, 2000.
7.
Назаренко
В.М.,
Назаренко
К.С.
Транспортное
обеспечение внешнеэкономической деятельности. –
Москва – 2000.
8.
Внешнеторговые транспортные организации и логистика.
Учебное пособие / под ред. проф. Д.С. Николаева. –
Москва, 1998.
9.
Фонатова
О.В.
Применение
Инкотермс
в
международном и внутреннем торговом обороте. Москва,
2008.
10.
Вилкова Н.Г. Правила толкования международных
торговых терминов Инкотермс – 2000, правовое
регулирование и практика применения. Москва, 2008.
11.
Кокин А.С., Левиков Г.А. Международная транспортная
экспедиция. Москва, 2005.
12.
Чиненов М.В. Страхование внешнеэкономической
деятельности. Москва, 2008.
Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları D ə r s v ə s a i t i
174
13.
Транспортная логистика / под ред. Миротина Л..Б.
Москва, 2002. - 511 с.
14.
Ермалаев В.Г., Сиваков О.Б. «Морское право» Москва,
2005, 255 с.
15.
“İnkoterms 2000” – ticarət terminlərinin beynəlxalq
qaydaları. Beynəlxalq ticarət palatası. Bakı-2001.
16.
[Электронные ресурсы]: URL:http://www.mid.ru
17.
[Электронные ресурсы]:
URL:http://www.rustrans.ru
18.
[Электронные ресурсы]: URL:http://www.dic.academic.ru
19.
[Электронные ресурсы]: URL:http://www.un.org
20.
[Электронные ресурсы]: URL:http://www.transneft.ru
Document Outline - BN_ - pervie 3 stranitsi.pdf
Dostları ilə paylaş: |