“Щяр бир алим гиймятлидир. Анъаг нязяриййяни тяърцбя иля бир
Yüklə 0,95 Mb. Pdf görüntüsü
|
60 ELM DÜNYASI / Elmi-kütlәvi jurnal / 4 (04) 2013 müddәt xaricdә çalışan Əbdüs Sәlam vә Oqtay Sinanoğlu daha çox elmi nailiyyәt әldә etmiş, dünya miqyasında daha çox ta - nına bilmişlәr. Xudu Mәmmәdov isә gәnc yaşlarında böyük şöhrәt qazansa da, öz ölkәsinә erkәn qayıtdığı üçün dünya elm mәrkәzlәrindәn bir növ aralı düşmüş vә nә yaxşı ki, böyük elmi potensialını fәlsәfi yara - dıcılığa vә elm maarifçiliyinә yönәltmәklә millәtә heç olmasa, bu istiqamәtdә fayda verә bil mişdir. Onun kristalloqrafiya sahәsindә ixtiraları elә o dövrdәcә dünya elmi tәrәfin - dәn mәnimsәnildiyi vә indi, bәlkә dә, köh - nәl diyi halda, ümumiyyәtlә, elm haqqında, onun tәşkilati mәsәlәlәri, ictimai tәrәqqidәki rolu haqqında, habelә daha çox dәrәcәdә fәlsәfi mәzmun daşıyan strukturların sәnәtdә vә elmdә adekvatlığı barәdә yazdığı әsәrlәr elmi dünyagörüşünün formalaş ma sın da öz böyük әhәmiyyәtini indi dә saxlayır. Əbdüs Sәlamın dünyanın әn mәşhur elmi mәrkәzlәrindә tәdqiqat aparmaq imkan ları olduğu halda, dönә-dönә vәtәnә qayıdaraq burda da müәyyәn bir elmi mühit yaratmaq cәhdlәri vә nәhayәt, bu da baş tutmadıqda Avropanın әn gözәl guşәlә rin dәn birindә (Triyest, İtaliya) inkişaf etmәkdә olan ölkәlә - rin gәnc fiziklәri üçün tәdqiqat mәrkәzi açdırmağa nail olması, hәr il öz ölkәsindәn vә digәr müsәlman ölkәlәrindәn bura on- larla istedadlı gәnc alim cәlb edәrәk bütöv lük - dә islam dünyasında elmin gәlәcәk inkişafı üçün potensial hazırlaması – bütün bunlar alimin böyük vәtәndaşlıq miqya sın da yox, daha bö yük miqyasda – bir müsәl man tәәssüb keşliyi şәklindә dә üzә çıxırdı. Oqtay Sinanoğlunda isә türkçülük daha qüvvәtlidir. O, dindәn dә әvvәl dil haq qın - da, millәt haqqında düşünür. Türk dünya - sın da müqtәdir bir elm dilinin formalaşması uğrunda mübarizә aparır. Qazandığı bütün nailiyyәtlәr, mükafatlar, titullar onun üçün ancaq millәtә xidmәt müstәvisindә dәyәr kәsb edir. Bu kitabda, bәlkә dә, tәsadüfәn alınan әn maraqlı cәhәtlәrdәn biri islamçılıq, türk - çülük vә müasirlik ideyalarının vәhdәtidir. Bu böyük şәxsiyyәtlәri öz konkret tәdqiqat sahәlәrindәn kәnara çıxaraq bütövlükdә elm vә onun milli tәrәqqidә rolu haqqında düşünmәyә, öz ölkәlәrindә elmi mühit vә kadr potensialı yaratmaq üçün çalışmağa vadar edәn, әslindә, eyni bir sәbәbdir – әqidә müәyyәnliyi, milli qeyrәt, dövlәtçilik ruhu! Biz indi Əbdüs Sәlamın nәzәri fizika, Xudu Mәmmәdovun kristalların quruluşu vә O.Sinanoğlunun kvant kimyası sahә sin - dәki nailiyyәtlәrindәn bәhs etmә yәrәk, onla - rın hәr üçünün, ümumiyyәtlә, elm haq qın da, elm vә din, elm vә dil, elm vә sәnәt haq - qında yazdıqları әsәrlәri bir kitabda oxucu- lara tәqdim edirik. Onu da qeyd edәk ki, bu sәtirlәrin müәl - li finin sovet dövründә elm haqqında yazdığı öz kitabını da yuxarıda adlarını çәkdiyimiz әsәrlәr sırasına qatması heç dә bu böyük alimlәrlә yanaşı durmaq iddia sın dan irәli gәlmәyәrәk, elm haqqında, hәqiqә tәn, hәrtә - rәfli tәsәvvür yaratmaq istәyinin nәticәsidir. Belә ki, elm vә din, elm vә dil, elm vә sәnәt möv zuları nә qәdәr әhәmiy yәt li olsa da, prob lemin tam şәkildә açılmasına imkan vermir. Elmin texnika vә istehsalla, ictimai- iqtisadi hәyatla әlaqәsi müәyyәnlәş di
ril - mәdәn, elm haqqında tam tәsәvvür yarat maq mümkün deyil. Ona görә dә biz elm haq - qında elm bölmәsini dә kitaba daxil etdik. Bundan әlavә, müәllif özünün “elm vә dil” mövzusunda hәlә o vaxt, sovetlәr dağılmağa başlayan dövrdә yazdığı mәqa lәsi
ni dә eyniadlı fәslә daxil etmişdir. Düşünürük ki, bu mövzu idi dә aktualdır. Belә ki, biz tәkcә millәtlәşmәyә yeni-yeni başlamırıq; biz elmlәşmәyә vә elmi-fәlsәfi özünüdәrkә dә yeni-yeni başlayırıq... 61 ELM DÜNYASI / Elmi-kütlәvi jurnal / 4 (04) 2013 XX әsr dünya şöhrәtli Azәrbaycan kimya mәktәbinin yaranması vә inkişafı әsri kimi qeyd oluna bilәr. Azәrbaycan kimya mәktә bi - nin әsasını qoyan görkәmli alimlәrimiz, aka - de miklәr Y.H.Mәmmәdәliyev, V.S.Əli yev, Ə.M.Quliyev, M.F.Nağıyev, S.C.Meh di yev vә s. bu mәktәbin layiqli da vam çı larını da hazır - lamışlar. Bu alimlәr ölkәmizdә tәkcә kimya elminin inkişafını tәmin etmәmiş, eyni za- manda yüksәkixtisaslı kadrların hazırlan ması üçün dә böyük әmәk sәrf etmişlәr. Bunun nәticәsi olaraq ali tәhsil ocaqlarında gәlәcәyin tanınmış alimlәri olacaq yüksәkixtisaslı kadr- lar hazırlanmışdır. Bu kadrların bir çoxu artıq tanınmış alimlәrdir vә ölkәmizin kimya elmini dünyanın bir çox ölkәlәrindә yüksәk sәviy - yәdә tәmsil edirlәr. Belә alimlәrdәn biri dә hazırda Rusiya Elmlәr Akademiyasının Kazan Elmi Mәrkәzinin Üzvi vә Fiziki Kimya İnsti- tutunun heterosiklik birlәşmәlәr kimyası laboratoriyasının müdiri, kimya elmlәri dok- toru, professor, 1997-ci ildәn Yaponiya Kimya Cәmiyyәtinin üzvü Vahid Abdulla oğlu Mәmmәdovdur. Vahid Mәmmәdov 1959-cu il iyulun 1-dә Azәr baycan Respublikasının Zaqatala rayo - nunun Lahıc kәndindә anadan olmuşdur. 1981-ci ildә indiki Bakı Dövlәt Universitetinin kimya fakültәsini fәrqlәnmә diplomu ilә bitirib, 1981–1985-ci illәrdә respublika mızın bir neçә kimya institutunda işlәyib. 1985-ci ildә SSRİ Elmlәr Akademiyasının Kazan filialının (indi Rusiya Elmlәr Akade miyasının Kazan Elmi Mәrkәzi adlanır) A.E.Arbuzov adına Üzvi vә Fiziki Kimya İnstitutunun aspiran tu - ra
sına daxil olub vә 1989-cu ildә “α-xlor - ketonların sintezi vә xassәlәri” mövzu sunda namizәdlik disserta si yası müdafiә edib. 1997–1998-ci illәrdә postdok kimi Yapo - niyanın Okoyama Universitetinin professoru Sadao Suboyun yanında çalışıb. Bu dövrdә yapon hәmkarları ilә birlikdә (xәrçәng xәs tәli - yi nә qarşı) müasir, yüksәk effektli Taxol vә Taxo tere preparatlarının sintezi üsullarının işlә - nib hazırlanması sahәsindә tәdqiqatlar aparıb. 1999-cu ildә V.Mәmmәdov “Alfa, alfa- dixlorkarbonil birlәşmә-aldehid (keton, azo me - tin) – әsas sistemindә reaksiyalar” möv zu sunda doktorluq dissertasiyası müdafiә edib. 2002-ci ildә o, Rusiya Elmlәr Akademiyasının Kazan Elmi Mәrkәzinin A.E.Arbuzov adına Üzvi vә Fiziki Kimya İnstitutunun heterosiklik birlәş - mәlәr laboratoriyasının müdiri tәyin olunub. Kimya elmlәri doktoru, professor V.Mәm - mәdov heterosiklik birlәşmәlәr kim yası sahәsindә görkәmli alimdir. Onun 150-dәn çox elmi әsәri çap olunub vә onlar 3-, 5-, 6- vә 7- üzvlü heterosiklik birlәşmәlәrin sintezi, strukturunun tәdqiqi, reaksiya qabiliy yәtlә - rinin, reaksiya mexanizmlәrinin, tәbii dәrman preparatlarının kimyasının öyrәnil mә si vә fer- mantativ sintezi üsullarının tәdqi qinә aiddir. V.Mәmmәdov 1990-cı ildә Latviyada, 1994-cü ildә Hollandiyada, 1997 vә 2012-ci illәrdә ABŞ-da, 1997 vә 2000-ci illәrdә Yaponiyada, 2002-ci
Yüklə 0,95 Mb. Dostları ilə paylaş:
|