Ağartı (is) - süd məhsulu, Ağartı yeən adam sağlam olor (Q .,
B.).
Ağamət (is) -toydan qabaq qız evinə apanlan pal-paltar, ətlik ,
su; şirə, içki və s. - Böyün U sufun qızım n ağamətini gətirillər.
Ağılamax (f.) - duz və ya divann öz-özünə su verməsi. - D u z
yamaıx ağıhyıf qo qurusun. Ə vin dağa tərəf olan tufan ağılıyıf.
Ağırramax (f) - əzizləmək. - Qonşumuz M usa kişi qonaxlan
yamanca ağuTadı.
“Kitabi-Dəaə Qorqud”da həmin mənada işlənmişdir: O ğlanı
yedirər, içirər, ağırlaı, əzizlər, göndərər: (12.33).
Ağırtaxta (s) - ağılh, təmkinli. -A ğırtaxta əvlat ata-amya yaxşı
quilux edir.
1. Ağırrıx (is) -yük.-M ürsəi 100 kiloy ağım x qaldtnr.
2. Ağırrıx (is) - evin qayğısı, yäkü. -E vin ağımğmı çəkm əx'
hasant döül ha.
3. A ğırnx (is.) - qada-bala. - Ağımğım-uğurruğum bu odda
yansm.
Ağır (sif.) - böyük, təmtəraqlı. - Diinən çox ağır bir
qonaxlıxda oidum.
‘‘Kitabi-Dədə Qorqud:’da da həmin mənada işlənmişdir: Ağır
qonaqhq eylədilər (12.55).
A ğıryallı (is.) - bir neçə halqa şəkilli, uzun sürən fiqurlu yalh.
- Ağır yalhnı hər adam oynuyammır.
Ağıl/fhağil (is) - qoyun-quzunun yay aylannda gecə salındığı
yer. - Qounnan
hağıla
salginən
sağsmnar.
M.Keşqarlmm
“Divan”mda (IV.21) və “Kitabi-Dədə Qorqud”da (12.36) həmin
mənalarda işlənmişdir.
“Kitabi-Dədə Qorqud”da ayıl formasmda qeyd olunmuşdur:
Ağ ayıldan tumən qoyun vergil (12.36).
Ağcamaya (s.) - ağ, kök və ətli qadın. - Sənəm ağcamaya bir
arvatdı.
1. Ağırraşmax (f) - hamıləliyin son dövrü. - Qonşunun böyüx'
gəliqi çox ağırraşıf.
2. Ağırraşmax (f) - qoca adamm xəstəlikdən zəifləşməsi. -
Mahmud kişi yaman ağırraşıf, daha heş kimi tammır.
Ağzı isti - bərkə-boşa düşməyən, - Bu doxdurun oğlunun
hələm ağzı istidi, çətinniyə düşmü)äif.
Ağızdıx (is) qif. -A ğızdığı gəti, maşma benzin çəkəx’.
Ağızdamax (f.) - təzə doğulan buzov, quzu və ya qaz, toyuq,
ördək balalannı mayalamax, yedizdirmək. -Bilix’ləri yaımurtdaynan
ağızdadım, əmə biri zəifdi.
Ağızdaşmax (f.) — mübahisə etmək. -Ö yünnərim savet
sədrinnən ağızdaşdım.
Ağzıyırtıxhx (is.) - sirr saxlamamazlıq, ağzına nə gəldi
danışan. - Hər yerdə ağzıyırtıxlıx eləməx olmaz.
Ağzıəmməz (s.) -tənbəl, əfəl, iş bacarmayan. -Q olley Həmidin
nəvəsi çox ağzıəmməz uşaxdı.
Ağzısuyux/Zağzıcıvıx (sif.) - sirr saxlamayan. - Ağzıcıvığın
yanında söz danışmaq olmaz, yayacax, hammıya.
3.
Ahan (əd.) -bəli. -A han, böün qardaşım əsgəmkdən
gələcəx.
Axta (s.) - cinsiyyət üzvü əzilmiş erkək qoyun və ya m al -
Axta mal-qoım tez kökəlir.
Axdalamax (f.) -ö ü n mal-qoyunun cinsiyyət üzvünün əzilməsi.
- Erkəy quzulan axdaladılar.
1. Axır (z.) -son, nəhayət. -A x ır zamanlar uşaxlar çox dəymə-
düşər oluflar.
“Kitabi-Dədə Qorqud”da da həmin mənada işlənmişdir:
Axır zamanda xanlıq geri - Qayıya dəgə, kimsənə əllərindən
ahnaya (12.125).
2. Axır//axırrıx (is) - mal tövləsı. - M allan axıra salginən,
dincəlsinnər.
3. A xır//axım x (is) - mal-qara, qoyun-quzunun ot-ələf yediyi
uzun taxta qutu. Axmn içini təmizdəynən.
Axıntı (is) - çaym sürətli axan hissəsi. - Çaym axmtısmdan
keçmək mümkün döül.
“Kitabi-Dədə Qorqud” dastanında “axmtılı” formasında
işiənmişdir (12.100).
Axbun (i.) - mal peyini. -M allan n axbununu qartol yerinə
səpəndə yaxşı biter (Q.B.).
Axbunnux (is.) - maİ peyini yığılan yer. - Ağbunnuğu dalda
yerdə düzəldillər.
Axm az (is.) - axmayan gölməçə. - Axmazın sü avqustda ancax
qurür.
1. A l (s) -qırm ızı. - Əmir icişmin bir al atı vanydı. Bu sözün
Ağbaba folklorunda gözəl öməyi vardı:
A1 at minin alışım,
Tay-tuşuma qanşım.
Küsdürdüm nazdı yan.
Harda görüm banşım.
“Kitabi-Dədə Qorqud”da “al qırmızı” mənasmda işlənmişdir:
Güz almasma bənzər al yanaqiım (12.35).
A lg/ı (is.) -a la an- çöl ansı. - Aları daşm altda yuva quror.
Əmə çox daddı bal qayırer (E.)
2. A l (is) -hiylə. -M əsim in qızını al dilə çəkif qaçınflar.
A laf//ələf (is) - mal-qoyun yemi, ot. - Mal-qouııun alaf
vaxdıdır.
Alaflamax (f.) - ot vermək, yemləmək. - Qounnan qann üstdə
alafladım
Alacalxey (s.) ~ aravuran, araqanşdıran, xəbər apanb gətirsn. -
Məsmə arvad alacalxeycilik edif qonşulan bir-birinə qatıf.
Alacalpo/ZAlacalpoy (is) - yaz aylarında sulu yağan qar. -
Çöldəki qow ınan alacalpoy isdadıf.
Alacatı (s) - aravuran, araqanşdıran. -A lacatı adam həmməşə
çuğulculux edif ara vuror,
Alacalanmax (f.) - zəif görmək. - Gözüm alacalamf, yaxşı
görmür.
Alax (is) -taxılm və ya bostanda bitən artıq ot, ələf. -Taxıh
yağışdan söram alax basıf.
1. Alacankeş (sif.) - ölümcül vəziyyət. - İnəh xəstəydi,
alacankeş kəsdix'.
2. Alacankeş (s., z) - başdansovdu göriilən is. -U sdalar
dunənnərim alacankeş iş görüflər, hördüx'ləri hörgü heş bir şeyə
yaramaz.
Alaguz (s.) - ikiüzlü. -B irqadir Məmiş çox alagüz adamdı,
binəli yalan danışır.
Alaqloy (z.) -tez-tələsik. -X əngəli alaqloy pişirməx olmaz,
xamıra dönər.
Aladəmgül (sif.) - seyrək. - Ləsdiyin üstdə aladəmgül güllər
var,
Al'üsabax (z.) — sübh tezdən. - Qonaxlar alasabaxdan çıxıf
getdilər.
‘"Kitabi-Dədə Qorqud”da həm in mənada işlədilmişdir: Alar
sabah Dirsə xan yerindən uru turdu (12.37).
Alcax (s.) - hörmətsiz. - Atam deyirdi kin, alcax adamla oturuf
durma, saga zian gələr.
“Kitabi-Dədə Qorqud”da həm in mənada işlənmişdir. - Bəndən
alcaq kişiləri ağ otağa -qızıl otağa qondurdu (12.34).
Aldəişix (z.) - müəyyən razılaşma əsasında nəyi isə dəyişmək.
- Qardaşımm qızmı mənim oğluma, mənim qızımı da qardaşım
oğluna nişanmyıf aldəyişix’ etmişix'
Alabaydax (sif.) - el içində biabır olmuş adam. - Məcid kişi
çoxdanın alabaydağıdı.
Alanqı (i.) - zəif ocaq, tez alışan çör-çöp, alov. -Təndirə alanqı
atdınmı, tez yanır.
Alatala (sif.) - tala-tala olan əkin və ya biçin yeri. -
Kərəntiçilər Sınığın dərəsində alatala piçin ediflər.
Alaqarannıx (z.) - hava işıqlanmamış. - Alaqarannıx piçincilər
Örgəhliyə detdilər,
Alaqallaxçı (sif.) - kiminsə adım yerli-yersiz hallandıran. -
Allah adamı alaqallax adamdan saxlasm.
Alaqazdamax (f.) - keyfiyyətsiz iş görmək. -X am larda biçin
edən kərəntiçilər biçənəyi alaqazdıyıf gediflər.
Alapaça (s-if.) - paçasmm arası ağ və ya ala olan at. - Alapaça
at qaçanda uzaxdan çox gözəl görünür.
Alapörtü (z.)-az bişən, alaçiy. - Ə t alapörtü pişəndə daddı olor
(Q-, E„ G.).
Alatoran (is., z.) - dan yeri söküləndə. -A ym 21-də alatoran
İravana yola düşdüx'.
Dostları ilə paylaş: |