Sünnə və Cəməa anlayışı
Yüklə 0,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
işlərində imamət, əhkam, cihad və din ilə dünyanı əlaqələndirən digər bütün məsələlərdə haqq üzrə bir yerə yığılan insanlar idilər. Çünki dinin daşıyıcıları onlar idilər. Peyğəmbərin
onlardan razı qalaraq vəfat etdiyi, Allahın göndərdiyi dinin daşıyıcıları və nəql edənləri idilər. Onlar zəlalət üzrə əsla birləşməyən insanlar idi. Əş-Şatibi insanların “camaat” ifadəsi ilə fikirlərini təqdim edərkən bunları söyləyir: “Üçüncüsü, “camaat” xüsusi olaraq əshabələrin elə özü deməkdir. Çünki onlar dinin əsaslarını ayaq üstə saxlayanlar və sütunlarını yerə yerləşdirənlərdir. Onlar qəti olaraq zəlalət üzrə birləşməyənlərdir. Bu isə onldardan başqaları üçün gerçəkləşməsi imkan xaricində olan bir məsələdir.” 117
Ehtimal olunur ki, burada bəhs edilən “camaat”dan məqsəd Abdullah bin Ömərin
-radıyallahu anhumə- sözlərindəki bu ifadələrə uyğun gəlir: Peyğəmbər – cəllalahu aleyhi vəssəlləm- buyurdu ki: “Allah bu ümməti bir zəlalət üzərində əbədi olaraq birləşdirməz ”. Həmçinin buyurdu ki: “Allahın əli camaatın üzərindədir. Elə isə siz də o ən böyük olan çoxluğa tabe olun. Çünki kim camaatdan ayrılarsa, cəhənnəm atəşinə tərəf ayrılmış olar .” 118 “Ən böyük toplum (“əs-səvadul-azam”) haqq üzrə olanlardır. Bunlar isə öz dövrlərində əshabələrdir, tabiindir, onlara tabe olunan din və hidayət imamları ilə onların yollarını gedənlərdir.” 119
Əshabələr Peyğəmbərin –cəllalahu aleyhi vəssəlləm- dövründə və hidayətdə olan raşidi xəlifələrin dövründə camaatın əsasını təşkil edirdilər. Allah islamı onlarla izzətləndirmişdir. Onlar Peyğəmbəri –cəllalahu aleyhi vəssəlləm- dəstəkləmiş, ona lazım olduğu kimi hörmət, hər işdə kömək etmişlər. Onlar islamdakı ilk və ən fəzilətli camaatdırlar. Sünnədə qeyd edilən camaatla bağlı nəsslər hər kəsdən əvvəl onlar haqqındadır. Çünki onlar həm dövr, həm də fəzilət etibarı ilə qabağa getmiş insanlardır. Bundan sonra isə islamda sünnə və haqq üzrə olan hər camaat üçün bu ifadə işlədilmişdir. Çünki bunlar da hidayəti tapmaq və tabe olmaq baxımından əshabələrin davamçılarıdır. O halda, tabiinə görə camaatdan məqsəd, əshabə camaatının üsulu, gedişləri və sünnələri üzrə olanlardır. Elmi və əməli onlardan nəsildən-nəsilə günümüzə qədər və qiyamətin qopacağı vaxta qədər miras ala-ala ötürmüşlər. 117
«ял-Итисам», 2/262. 118
ял-Лалакаи, «Шярhу Усули ял-Итигад», 1/106; Тядгигатчы сянядин hясян олдуьуну демишдир. Щядиси бундан башга, Ибн Яби Асым, «яс-Сцння», 801-жи щядисдя рявайят етмишдир. ял-Ялбани зяиф олдуьуну билдирмишдир. «яс-Сцння», 1/39-40. 119
“Яс-сявадул-азам“ - ян бюйцк топлум ифадяси айрылыгларын ортайа чыхмасындан сонра айрылыьы билдирян hядис иля тяфсир едилмишдир. Йяни ян бюйцк издиhам, топлум яhли сцння вял-жямяадыр. Диэяр фиргялярин чохлуьу мютябяр дейил, чцнки онлар hялак олмушлардыр. Ясил етибар hагг цзря оланларадыр. Бу да гуртулан фиргя олан “Фиргяйи нажийя ”дир. Нясслярин бир йердя мцталия етмяйин вя йазмаьын лазым етдийи баша дцшмя формасы будур. Доьрусуну ян йахшы билян Аллаhдыр. 26
b) “Caməa” din məsələsində onlara tabe olunan elm və hidayət əhli ilə onlara tabe olanlar haqqında da işlədilir. Bunlar isə qurtulan firqə olan ə
“Cəməa” kəlməsi dində elm və fiqh sahibi olan, hədis əhli olanlar və onlara tabe olunan, sünnə ilə əməl edən hidayət rəhbərləri, onların yollarını təqib edən insanlar haqqında işlədilmişdir. Bunlar Peyğəmbərə
və
müsəlmanların ilk camaatını təşkil edən və onun əshabələrinə tabe olan insanlardır. Haqq üzrə olan hər bir camaat da onların davamçılarıdır. Onlar əshabələr və əshabələrə tabe olanlarla, onlara tabe olanların təşkil etdiyi sələf salehdir. Auf bin Malik, Müaviyə bin Əbi Sufyan, Ənəs bin Malik və başqalarının rəvayət etdiyi hədisdə Peyğəmbərin
ifadə
etdiyi əhli-sünnə vəl-cəməa olan “firqəyi-naciyə” – nicat tapan firqədirlər. Bu hədisdə Peyğəmbər –cəllalahu aleyhi vəssəlləm- belə buyurmuşdur: “Şübhəsiz ki, bu millət (jslama mənsub olanlar) yetmiş üç firqəyə ayrılacaqalar. Bunların yetmiş ikisi cəhənnəmdə, biri isə cənnətdə olacaqdır. Bu isə camaatdır. ” 120 Bu “cəməa”nın sünnə üzrə gedənlər olduqlarının, qurtulan firqənin özləri olduğunun dəlilidir. Həmçinin Abdullah bin Məsud -radıyallahu anhu- belə
demişdir: “Camaat Allaha itaətə uyğun gələn şey deməkdir, sən tək qalsan belə”
121 . Bu isə sünnə üzrə olmayanların sayı nə qədər çox olurlarsa olsunlar camaatdan olmadıqlarını ifadə edir. Abdullah bin əl-Mübarəkdən -rahmatullahi aleyhi- (v.h. 181) camaat haqqında soruşulanda belə cavab vermişdir: “Əbu Bəkr və Ömərdir”. Ona: “Axı Əbu Bəkr və Ömər vəfat edib” deyiləndə, bu dəfə “filan və filankəsdir” dedi. Yenə onların vəfat etdiyi xatırladılanda, ibn əl-Mübarək: “Əbu Həmzə əs-Sukkəri bir camaatdır” - cavabını vermişdir 122 .
əl-Mərvəzidir 123
. ibn əl-Mübarək də onun haqqında onun camaat olduğunu söyləmişdir. Yəni o fəzilətli, saleh, sünnə və sələf-salehin yolu ilə gedən, camaatın yolunu təqib edən haqq əhli olan şəxsdir. Odur ki, sayının çoxluğu toplumun mötəbər olması deyil. Əsl etibar sünnəyə tabe olmağa və bidətləri tərk etməyədir. Tabe olanların çoxluğunu bidətlərin düzgünlüyünə dəlil göstərənlərin dəlilləri kökündən çürükdür. 120 Бу Ябу Давудун «Сцнян»индя “Шярhу яс-Сцння” бяhсиндя 4597 нюмряли hядис, 5/ 5-6 дакы кялмясидир. Бундан башга: Яhмяд, «ял-Мцсняд», 4/102; Ибн Мажя, N: 3992-3993, 2/1322; Ибн Яби Асим, «яс-Сцння», 1/32-33, (63-64-65 нюмряли рявайятляр). ял-Ялбани hядисля баьлы гейдляриндя бунлары билдирир: “Щядис гяти олараг сяhиhдир. Чцнки Янясдян эялмиш башга алты йолу да вар вя ясhабялярдян эялмиш шаhидляри дя мювжуддур”. «яс-Сцння», 1/42 121
ял-Лалакаи, «Шярhу усули Итигади Яhлис-Сцнняти вял-Жямяа», 1/109. 122
ял-Бяьяви, «Шярhу яс-Сцння», 1/216. 123
«Тягрибу ят-Тяhзиб», 2/212. 27
Yüklə 0,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|