T. C. Ankara ün vers tes sosyal b L mler enst tüSÜ Özel hukuk (meden hukuk) anab L m dali

 
15 
sözleşmelerinin Emtia Future Ticareti Komisyonunun yetki alanına girdiği ve Emtia 
Borsası  Kanununa  tabi  olduğu  iddiasını  destekler  mahiyettedir.  Ancak  finansal 
piyasaların  hukuki  belirsizliğe  ilişkin  endişelerini  yatıştırmak  isteyen  Emtia  Future 
Ticareti  Komisyonu,  bu  noktada,  iki  sözleşme  arasında  mahiyet  farklılıkları 
bulunduğu 
gerekçesiyle, 
swap 
sözleşmelerinin 
Emtia 
Borsası 
Kanunu 
düzenlemelerinden  istisna  edilmesi  gerektiği  yolunda  görüş  bildirmiştir
58
.  Bunun 
ardından, Future Ticareti Uygulama Kanunu
59
 tarafından verilen yetkiye dayanılarak 
getirilen bir hüküm ile
60
 belirli özellikleri taşıyan swap anlaşmaları
61
 Emtia Borsası 
Kanununun kapsamı dışına çıkartılmıştır
62
. Bu hükmün temel amacı, özellikle swap 
piyasasında oldukça yüksek olan kredi riskinin asgariye indirilmesinin sağlanmasıdır. 
Bu 
amacın 
gerçekleştirilmesine 
yönelik 
olarak, 
istisna 
hükmünden 
yararlanılabilmesi,  swap  sözleşmesinin,  finansal  açıdan  yeterli  ve  swap  risklerini 
taşıyabilecek  “ehil  swap  katılımcıları”  arasında  yapılması  şartına  bağlanmıştır
63
. 
Yine kredi riskinin azaltılması amacıyla, iki veya çok taraflı takas anlaşmalarına izin 
verilmiş  ve  küçük  çaplı  bir  ikincil  piyasa  oluşturulmasına  da  imkan  tanınmıştır
64
. 
Düzenlemenin  tezgah-üstü  türev  piyasalara  sağladığı  en  büyük  fayda  ise  şüphesiz, 
                                                 
58
 Policy Statement Concerning Swap Transactions, 54 Fed. Reg. 30, 694 (1989). 
59
 Futures Trading Practices Act of 1992. 
60
 17 C.F.R. § 35 (1993). Bu hüküm uygulamada “Part 35” olarak isimlendirilmektedir. 
61
  Söz  konusu  düzenlemelerden  muaf  tutulan  emtia  swap  işlemleri  şunlardır:  1)  Materyal  koşullar 
çerçevesinde  müzakere  edilmiş  ve  tamamıyla  standartlaştırılmış  anlaşma  veya  anlaşmalar  dizisine 
konulmuş  olanlar,  2)  Sadece  karşı  tarafın  rızasıyla  taahhüdün  yerine  getirilmemesi  halinde 
sınırlanabilir ve dolayısıyla işlem gören bir araç olarak kullanılmayabilir olanlar, 3) Bir takas kurumu 
kredisi veya bireyselleştirilmiş kredi riskini ortadan kaldırmaya  yönelik bir varyasyon teslim sistemi 
ile  desteklenmeyenler,  4)  Tarafların  iş  alanlarıyla  birlikte  taahhüt  edilmiş  olanlar,  5)  Halka 
pazarlanamayanlar (UYANIK, 90). 
62
 Hile (fraud) ve manipülasyon (manipulation) yasağına ilişkin CEA 4(b), 4(o) ve CEA 6(c), 9(a)(2) 
hükümleri swap sözleşmelerinde de uygulanır (LINDHOLM, 92; GIBSON, 393; JACKSON, 3222). 
63
 Part 35.1(b)(2)’de tanımlanan “ehil swap katılımcıları” arasında bankalar, sigorta şirketleri, yatırım 
ş
irketleri, SEA 1934’e tabi aracı kuruluşlar ve idari kuruluşlar bulunmaktadır. 
64
 LINDHOLM, 109 (Swap sözleşmelerinin ikincil piyasada işlem görmesi ile ilgili sınırlamalar için 
bkz. CHENG, 313-335). 

---

 
16 
Emtia  Borsası  Kanunu  kapsamı  dışında  kalacak  swap  işlemlerinin,  flas  Kanunu
65
 
tarafından  yapılan  swap  tanımı  esas  alınarak  belirlenmiş  ve  böylece  tezgah-üstü 
swaplar  için  istikrarlı  bir  hukuki  çerçeve  çizilmiş  olmasıdır
66
.  Tezgah-üstü  türev 
piyasaların  hızlı  gelişimine  paralel  olarak,  2000  yılı  sonlarında  Kongre  tarafından 
kabul  edilen  Emtia  Future  Yenileştirme  Kanunu
67
  da  swap  işlemlerini  yapılan 
düzenlemeden hariç tutmuştur
68
. 
Sağladıkları  tüm  faydalara  rağmen  Emtia  Future  Ticareti  Komisyonu 
tarafından  yapılan  düzenlemeler,  tezgah-üstü  türev  piyasalardaki  hukuki  belirsizliği 
tam  anlamıyla  gidermekte  başarılı  olamamışlardır
69
.  Bu  durumun  temel  sebebi, 
esasında  problemin  çıkış  noktasından  çok  farklı  değildir.  Gerçekten  Emtia  Future 
Ticareti  Komisyonu,  belirli  özellikleri  taşıyan  swap  işlemlerini  Emtia  Borsası 
Kanunundan istisna etmekle ne tezgah-üstü türev araçlar üzerindeki yetkisi ile ilgili 
tartışmalara  son  verebilmiş,  ne  de  swap  anlaşmalarının  menkul  kıymet  mi  yoksa 
future  işlemi  olarak  mı  değerlendirilmesi  gerektiği  meselesini  çözüme 
kavuşturabilmiştir
70
.  Getirilen  istisna  hükmü  (Part  35),  swap  sözleşmelerinin  future 
işlemi  olarak  nitelendirilemeyeceği  yönünde  herhangi  bir  hüküm  ihtiva 
etmemektedir.  Bu  sebeple  swap  tarafları,  yaptıkları  sözleşmenin  kanuna  aykırılık 
sebebiyle geçersiz sayılması tehdidi altındadırlar. Zira Emtia Borsası Kanunu, Emtia 
Future  Ticareti  Komisyonu  tarafından  düzenlenmiş  finansal  sözleşmelerin,  yine 
Emtia  Future  Ticareti  Komisyonu  tarafından  kurulmuş  borsalarda  işlem  görmesi 
                                                 
65
 Bankruptcy Code. 
66
 LINDHOLM, 105. 
67
 Commodity Futures Modernization Act of 2000, Pub. L. No. 106-554, 114 Stat. 2763 (2000). 
68
 Bu  durum,  finansal  piyasaların, türev piyasanın önemli  bir  kısmının  yasal  düzenlemelerin  dışında 
bırakılması yolundaki çabalarının bir sonucudur (VITALE, 542; PARTNOY, 434, dpn. 46). 
69
 TORMEY, 2364. 
70
 GIBSON, 394; PARTNOY, 434. 

---

 
17 
zorunluluğunu  getirmektedir
71
.  Dolayısıyla  swap  sözleşmesi  olarak  akdedilmiş 
olsalar  da,  yapılan  anlaşmaların,  bu  zorunluluğa  ve  kanun  hükmüne  aykırı  olarak 
tezgah-üstü  piyasada  işlem  görmekte  olan  illegal  future  sözleşmeleri  olarak 
nitelendirilmeleri  çok  uzak  bir  ihtimal  değildir
72
.  Türev  piyasaların  hızlı  gelişimi 
karşısında,  swap  sözleşmelerinin  Emtia  Borsası  Kanunu  hükümlerine  tabi 
tutulmayışının gerekçeleri de bu gün artık bir anlam ifade etmemekte, Emtia Future 
Ticareti  Komisyonunun,  swap  ve  future  sözleşmelerini  birbirinden  ayırmak  için 
kullandığı kıstaslar, yetersiz kalmaktadır
73
. 
Son olarak türevler hakkındaki belirsizliğin federal hukukla sınırlı olmadığını 
belirtmek gerekir
74
. Türev araçlar uygulamada geleneksel yatırım amaçlarından daha 
çok  kumar  saiki  ile  kullanılmaktadırlar.  Eyalet  hukuklarında  ise  kumara  ilişkin 
yasaklayıcı  hükümler  bulunmaktadır.  Bunun  yanısıra  tezgah-üstü  türev  araç 
piyasasında  yatırımcıların  karşı  karşıya  kaldıkları  yüksek  risk  oranı  da,  türev 
araçların  kumar  olarak  nitelendirilmesi  yönünde  bir  eğilimin  oluşmasına  yol 
açmaktadır.  Bu  durum,  türev  araçlara  ilişkin  sözleşmelerin  geçerliliğini  tehlikeye 
düşürmektedir
75
. 
B.
 
sviçre ve Alman Hukukunda  
Amerikan  hukukunda  geçerli  olan  duruma  benzer  şekilde  sviçre  ve  Alman 
hukuklarında  da  türev  araçlara  ve  dolayısıyla  swap  işlemine  ilişkin  özel  bir 
düzenleme  bulunmamaktadır.  Bununla  birlikte  çeşitli  yasal  düzenlemelerde, 
                                                 
71
 Commodity Exchange Act §4, 7 U.S.C. §6 (1988). 
72
 ANDERSON, 777; PARTNOY, 434; VITALE, 540; LINDHOLM, 105. 
73
 PARTNOY, 438. 
74
 Türev araçlar Amerika Birleşik Devletleri’nde vergi hukuku alanında da çeşitli problemlere sebep 
olmuşlardır.  Swap  anlaşması  gereğince  tarafların  birbirlerine  yaptıkları  ödemelerin  faiz  niteliğinde 
olup  olmadığı  hususunda  yoğunlaşan  tartışmalar  hakkında  ayrıntılı  bilgi  için  bkz.  REID,  671-689; 
SCHLOSBERG, 17-79. 
75
 SAMUELSON, 789; PARTNOY, 444; SOMER, 404. 

---