T. C. Ankara ün vers tes sosyal b L mler enst tüSÜ Özel hukuk (meden hukuk) anab L m dali

 
50 
edilmiştir
43
. Buna göre, bir swap sözleşmesi yapmak isteyen tarafların dahil oldukları 
bu  borç  ilişkileri,  “temel  işlem”  olarak  isimlendirilir.  Temel  işlemin  varlığı  swap 
sözleşmesinin  zorunlu  unsurudur.  Zira  sözleşmenin  konusunu,  bu  temel  işlemden 
kaynaklanan  ödeme  akımları  oluşturacaktır.  Swap  sözleşmesinin  tipik  edimi,  bu 
ödeme akımlarının, taraflardan her birinin mevcut yükümlülüklerinin ödenmesi için 
karşılıklı olarak diğer tarafa naklidir
44
.  
Konuyla ilgili hakim görüş ise, swap sözleşmesinin temel işlemden bağımsız 
olduğu  yönündedir
45
.  Buna  göre,  swap  sözleşmesinin  kurulması  bir  temel  işlemin 
varlığına bağlı olmadığı gibi, bu sözleşme ile temeldeki finansal işlemin yapısında ya 
da taraflarında bir değişiklik yapılması da söz konusu değildir
46
. Gerçekten de swap 
sözleşmesi  ile  temeldeki  finansal  işlem  arasındaki  iktisadi  bağlantı,  hukuki  açıdan, 
temel  işlemin  varlığının,  swap  sözleşmesinin  kurulabilmesinin  olmazsa  olmaz  şartı 
olarak değerlendirilmesini haklı göstermez. Swap sözleşmesinin kurulması açısından, 
temel  işlem  olsa  olsa  bir  saik  teşkil  edebilir.  Böylece  swap  sözleşmesinin  temel 
işlemden bağımsızlığı, kuruluş aşamasında, tarafların, temelinde başka bir işlemden 
kaynaklanan  somut  bir  yükümlülük  veya  bir  alacak  hakkı  bulunmaksızın  swap 
sözleşmesini  kurabileceklerini  ifade  eder
47
.  Swap  sözleşmesinin  temel  işlemden 
bağımsız  olması,  aynı  zamanda,  bir  temel  işlemin  varlığı  durumunda,  swap 
sözleşmesinin  kurulmuş  olmasının,  temel  işlemin  taraflarında  ya  da  yapısında  bir 
değişiklik  meydana  getirmeyeceği  anlamına  gelir.  Swap  tarafları,  swap 
sözleşmesinin yanısıra farklı finansal işlemlerde de taraf sıfatıyla yer almış ve kendi 
                                                 
43
 AMMANN, 68. 
44
  Swap  sözleşmesine  ve  özellikle  faiz  oranı  swapına  ilişkin  olarak,  bu  esasın  kabulü  ile  yapılan 
tanımlarda  da,  sözleşmenin  “faiz  yükümlülüklerinin  karşılıklı  olarak  üstlenilmesi”  amacını  güttüğü 
hususuna yer verilmektedir. Bkz. AMMANN, 18.  
45
 ZOBL/WERLEN, 35; EBENROTH/MESSER, 5; EBENROTH, 418; ERNE, 20, dpn. 86. 
46
 LORETAN, 25, dpn. 91; DAS, 33; FRANKEN, 2302; PETERS, 2. 
47
 SCHAEFER, 1305; EBENROTH/MESSER, 5. 

---

 
51 
aralarında  bir  swap  sözleşmesi  yapmakla,  iktisadi  açıdan,  bu  finansal  işlemlerden 
kaynaklanan nakit akışlarının mübadelesini amaçlamış olabilirler
48
. Bu durumda bile, 
sözleşmenin  konusunu  temel  işlemlerden  kaynaklanan  ödeme  akımlarının 
oluşturduğundan  bahisle,  swap  sözleşmesi  ile  temel  işlem  arasında  hukuki  bir 
bağımlılık  ilişkisi  bulunduğu  kabul  edilemez
49
.  Esasen  swap  işleminin  finansal 
piyasalarda  sahip  olduğu  çok  yönlü  kullanım  imkanı  da,  büyük  ölçüde,  temel 
işlemden  bağımsız  olmasından  kaynaklanır.  Dolayısıyla  swap  sözleşmesi  ile  temel 
işlem arasındaki bağlantı yalnızca iktisadidir ve bizzat sözleşmenin iktisadi özelliği, 
iki işlem arasında hukuki bir bağlantı kurulmasını kabul etmez
50
.  
B.
  Ödeme Akımları 
Swap sözleşmesinin bütün türlerinde, taraflar birbirlerine karşılıklı ödemeler 
yapmayı taahhüt ederler. “Ödeme akımı” kavramı, sözleşme gereğince yapılacak bu 
ödemeleri  ifade  etmek  için  kullanılan  bir  üst  kavramdır.  Swap  sözleşmesinde, 
karşılıklı  ödeme  tutarları  net  bir  rakam  olarak  gösterilmez.  Bunun  yerine,  miktarın 
hesaplanmasında  kullanılacak  bir  formül  kararlaştırılır.  Ödeme  akımlarının  miktar 
itibarıyla  belirlenmesi,  hesaplamada  kullanılacak  parametreler  üzerinde  irade 
uygunluğunun sağlanması ile mümkündür
51
.   
Dönemsel  ödeme  miktarlarının  hesaplanmasında  kullanılan  formül,  faiz 
hesabı  için  kullanılmakta  olan  temel  formüldür
52
.  Hesaplamanın  yapılabilmesi  için 
                                                 
48
 Swap piyasasında genellikle rastlanan durum, swap sözleşmesi gereğince yapılan ödemelerin, temel 
işlemden kaynaklanan yükümlülüklerin ifasında kullanılması şeklindedir (DAS, 32).  
49
 DAS, 33; EBENROTH/MESSER, 5; JACKSON, 3209, dpn. 24. 
50
 ZOBL/WERLEN, 35. 
51
 AMMANN, 58. 
52
 “z = k . p . t”. Swap sözleşmesi söz konusu olduğunda “z” münferit dönemsel ödeme akımlarını, “k” 
farazi  anapara  miktarını,  “p”  uygulanacak  faiz  oranını  ve  “t”  ödeme  süresini  gösterir  (LORETAN, 
117). 

---

 
52 
gerekli  unsurlar  ise  “farazi  anapara”,  “faiz  oranı”  ve  “ödeme  süresi”  şeklinde 
sıralanabilir
53
.  
1.
  Farazi Anapara 
 “Farazi anapara”, bir swap sözleşmesi yapmak isteyen tarafların, sözleşmeye 
konu ödeme akımlarının miktarının hesaplanmasında ölçü olarak kullanılmak üzere 
tespit  ettikleri  varsayımsal  bir  meblağdır
54
.  Swap  sözleşmesinin  kuruluşuyla 
doğrudan  doğruya  ilişkisi  bulunmamakla  birlikte,  işlemin  iktisadi  anlamda  dayalı 
olduğu temel varlık
55
, “farazi anapara”nın belirlenmesinde esas alınabilir. Başka bir 
ifadeyle  farazi  anapara,  miktar  itibarıyla  tarafların  temeldeki  finansal  işlemlerden 
kaynaklanan alacaklarına ya da borçlarına eşit olabilir
56
.  
Swap  sözleşmesinin  en  temel  türünde  “farazi  anapara”,  taraflardan  her  ikisi 
için de aynı para cinsinden belirlenmiştir ve aynı miktardadır
57
. Ancak “faiz oranı” 
ve “ödeme müddeti”nin taraflardan her biri için ayrı ayrı belirlenmesine bağlı olarak, 
dönemsel ödeme miktarları farklılaşmaktadır
58
. “Farazi anapara”ların özdeş değil de 
eşit  değerde  olmaları  da  mümkündür.  Bu  durumda  farklı  para  birimleri  ile  ifade 
edilen,  aynı  değerde  iki  ayrı  meblağ  söz  konusudur
59
.  Her  iki  ihtimalde  de, 
                                                 
53
 LORETAN, 36, dpn. 124. 
54
 TUCKER, 586; LINDHOLM, 79; FLANAGAN, 220, dpn. 34. 
55
 Kavram için bkz. §4, I, A. 
56
 LORETAN, 26. 
57
 Farazi anaparanın her iki taraf için de aynı para birimi cinsinden ve eşit miktarda belirlendiği swap 
türü,  faiz  oranı  swapıdır.  Esasen  faiz  oranı  swap  sözleşmesinde  para  swapında  olduğunun  aksine, 
anaparaya ilişkin herhangi bir ödemenin söz konusu olmamasının ve dolayısıyla anaparanın “farazi” 
bir  meblağ  olarak  kalmasının  sebebi  de  bu  özdeşliktir.  Farazi  anaparanın  faiz  oranı  swap 
sözleşmesinde  de  mübadele  konusu  edileceğinin  kabulü,  sözleşme  taraflarından  her  birinin  diğerine 
aynı  miktarda  ve  aynı  para  cinsinden  meblağların  ödenmesini  taahhüt  etmeleri  sonucunu  doğururdu 
ki;  böyle  bir  taahhüdün  özellikle  iktisadi  açıdan  taraflara  bir  yarar  sağlamayacağı  açıktır  (DAS,  33; 
DARRINGER, 268, dpn.34).  
58
 JOHNSON, 967; LORETAN, 118. 
59
  Farazi  anaparaların  özdeş  olmamakla  birlikte  değer  itibarıyla  eşit  olmaları  durumu,  para  swap 
sözleşmesinde  ortaya  çıkmaktadır.  Burada  sözleşmenin  tarafları,  karşılıklı  olarak,  farklı  para 
birimlerinden  eşit  değerde  anaparaların  ödenmesi  ile  yükümlüdürler  (DARRINGER,  269;  HU, 
Swaps, 353; JACKSON, 3210; DOZIER, 1429). 

---