T. C. Ankara ün vers tes sosyal b L mler enst tüSÜ Özel hukuk (meden hukuk) anab L m dali

 
243 
başvurmamışlarsa,  ilgili  meblağ,  açılış  ve  kapanış  ödemeleri  için  geçerli  olan 
anaparaya  sözleşmede  kararlaştırılan  sabit  faiz  oranının  uygulanması  suretiyle 
hesaplanır.  Değişken  meblağ  ödeyicisinin  ifa  ile  yükümlü  olduğu  miktarın 
hesaplanması da, faiz oranı swap sözleşmesinde swap ödemelerinin hesaplanmasıyla 
aynı  usule  tabidir
101
.  Esasen  bu  iki  swap  türü  arasındaki  temel  farklılıklardan  biri, 
faiz  oranı  swap  sözleşmesinde  farazi  anapara  olarak  isimlendirilen  ve  tarafların 
dönemsel ödeme yükümlülüklerinin miktarlarının hesaplanmasına temel oluşturmak 
dışında bir fonksiyonu bulunmayan meblağın, para swap sözleşmesinde, bir anlamda 
farazi  olmaktan  çıkarak  bizzat  edim  içeriğini  teşkil  etmesi  noktasında  ortaya 
çıkmaktadır.  Ancak  bu  durum,  tarafların  para  swap  sözleşmesi  sebebiyle  ifasını 
taahhüt  ettikleri  dönemsel  ödeme  miktarlarının  hesaplanma  şeklinde  bir  farklılık 
oluşturmaz
102
.  Ödeme  miktarlarının  hesaplanmasının  yanısıra,  özellikle  çerçeve 
sözleşmelerin  kullanılması  söz  konusu  olduğu  ölçüde;  hesaplama  ajanı,  ödeme 
dönemleri,  ödemelerin  gerçekleştirilme  şekli  ve  hukuki  nitelikleri  ile  ilgili  olarak, 
faiz  oranı  swap sözleşmesinden doğan  yükümlülükler  bahsinde  yapılan açıklamalar 
para  swap  sözleşmesinden  doğan  yükümlülükler  için  de  geçerlidir
103
.  Para  swap 
sözleşmesindeki dönemsel ödeme yükümlülüklerinin, faiz oranı swap sözleşmesinde 
söz konusu olan swap ödemelerinden ayrıldığı nokta, bu ikincisinde karşılıklı ödeme 
yükümlülüklerinin  aynı  para  cinsinden  belirlenmesine  karşılık,  para  swap 
sözleşmesinde,  taraflardan  her  birinin  ödeme  yükümlülüğünün  farklı  bir  para 
cinsinden kararlaştırılmış olmasıdır
104
. Bu durumun tabii sonucu ise karşılıklı ödeme 
                                                 
101
 Hesaplamada kullanılan formül için bkz. §10, I, A, 1, b. 
102
  Para  swap  sözleşmesinde  de  dönemsel  ödeme  miktarları,  kararlaştırılan  faiz  oranlarının  farazi 
anapara olarak isimlendirilen ve açılış ve kapanış işlemlerinde taraflarca ödenen meblağa oranlanması 
ile tespit edilir (HAPPE, 17; FLANAGAN, 221; LINDHOLM, 108). 
103
 Bkz. §10, I, A, 1. 
104
 AMMANN, 100; HAPPE, 17; DOZIER, 1429; DARRINGER, 269; HU, Swaps, 353. 

---

 
244 
yükümlülükleri  açısından  “aynı  cinsten  olma”  şartı  gerçekleşmemiş  olacağından, 
bunların  takas  suretiyle  sona  erdirilebilmelerinin  de  kural  olarak  mümkün 
olmamasıdır
105
.   
3.
  Ödemelerin  Sözleşmede  Kararlaştırılan  Para  Birimi  le  fası 
Yükümlülüğü 
Para swap sözleşmesi gereğince ifası gereken borç, taraflardan en az biri için 
“yabancı  para  borcu”  niteliği  taşır.  Böyle  bir  borcun  ifasında  izlenecek  usulün  ne 
olacağının tespiti ise bilhassa sözleşmede özel bir hüküm kararlaştırılmamış olduğu 
takdirde ilgili hukuk düzeninde konunun düzenleniş şekline bağlıdır. 
Türk  hukukunda  para  borçlarının  ifasına  ilişkin  genel  kural  BK  m.  83/I 
hükmünde,  “mevzuu  para  olan  borç  memleket  parasıyla  ödenir”  ifadesiyle 
belirtilmiştir. Hükmün devamında ise Türkiye’de kanuni rayici bulunmayan yabancı 
ülke  paralarıyla  ödenecek  borçlarla  ilgili  esaslar  yer  alır.  Buna  göre,  sözleşme  ile 
ödeme yerinde kanuni rayici olmayan bir para cinsi tayin edilmişse, “aynen ödemek” 
kelimeleri  veya  benzeri  bir  tabir  kullanılmak  suretiyle  akdin  harfi  harfine  yerine 
getirilmesi  şart  edilmiş  olmadıkça,  borçlanılmış  olan  meblağ,  vade  zamanındaki 
değerine göre memleket parası ile ödenebilir (BK m. 83/II).  
Kanundaki  bu  hüküm  ile,  tarafların  sözleşmede  ödemenin  mutlaka  yabancı 
para  ile  yapılmasını  kararlaştırmamış  olmaları  halinde,  borçluya  bir  seçimlik  yetki 
tanınmaktadır
106
.  Burada  borçlu,  her  ne  kadar  asıl  edim  olarak  yabancı  para  ile 
ödemeyi  taahhüt  etmişse  de,  eğer  isterse  kendisine  tanınan  seçimlik  yetkiyi 
kullanabilir ve borcu vade günündeki resmi rayici üzerinden Türk parasıyla ödemek 
                                                 
105
 GOOCH/KLEIN, 51. 
106
 Aynı esasın Alman hukukundaki görünümü için bkz. FIKENTSCHER, 134; LARENZ, 143. 

---

 
245 
suretiyle  ifayı  gerçekleştirebilir.  Vade  gününde  herhangi  bir  ödeme  yapmadığı 
takdirde,  borçlu  seçimlik  yetkiyi  kaybeder.  Buna  karşılık  alacaklı,  milli  para  ile 
yabancı para arasında bir seçim yaparak, borçludan yabancı para veya milli para ile 
ödemede bulunmasını isteyebilir
107
. 
Tarafların,  sözleşmede  yabancı  paranın  aynen  ödenmesi  gerekliliğini  açıkça 
kararlaştırmış  olmaları  durumunda  ise  artık  borçlunun  seçimlik  yetkisinden 
bahsedilmesi mümkün değildir. Bu tür yabancı para borçlarında, yabancı para bizzat 
borç ilişkisinin içeriğini oluşturur. Borcun, mutlaka sözleşmede kararlaştırılmış olan 
yabancı  para  cinsinden  ödenmesi  gerekir.  Dolayısıyla  borçlu,  borçlandığı  miktarı 
yabancı  para  ile  ödemek,  alacaklı  da  yabancı  para  ile  ödemeyi  kabul  etmek 
zorundadır
108
.  
Para  swap  sözleşmesinde,  esasen  tarafların  temeldeki  iktisadi amaçlarına  da 
bağlı olarak, borçlanılan meblağların sözleşmede kararlaştırılmış olan para birimi ile 
ifaları,  sözleşmenin  mahiyetine  daha  uygun  düşmektedir
109
.  Uygulamada  gerek 
herhangi  bir  çerçeve  sözleşme  kapsamına  dahil  olmaksızın  yapılan  münferit  para 
swap  sözleşmelerinde,  gerekse  standart  swap  çerçeve  sözleşme  metinlerinde,  para 
swap  sözleşmesi  sebebiyle  yapılması  gereken  karşılıklı  ödemelerin,  ayrı  ayrı 
sözleşmede tespit edilmiş bulunan para birimleriyle ifa edilmelerinin zorunlu olduğu 
hususunu düzenleyen hükümlere yer verilmektedir
110
.  
                                                 
107
 EREN, 936. 
108
 EREN, 936. 
109
  GOOCH/KLEIN,  51;  LORETAN,  27;  AMMANN,  80;  JACKSON,  3210;  JOHNSON,  954; 
LINDHOLM, 81. 
110
 GOOCH/KLEIN, 68. 

---