T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ antropoloji (SOSYAL antropoloji) anabiLİm dali
Yüklə 1,25 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Türk Bilmeceleri II
241 Taşıt yazıları sürücünün ta çocukluğundan beri kültürünü oluşturan aile, köy, eğitim, gelenek, doğa, sosyal çevre, nihayet kent, kentte yeni dünya görüşü, kentteki çevre, belki de şoförlük eğitimi gibi elemanlardan seçip kendine mal ettiği bir bileşkedir. Bilinçli bir çaba ile seçilen bu yazılar sürücüyü kent koşullarına uymakta, kentte kendisine toplumsal bir mekân bulmakta yardım ediyor. Bu bilinçli bir adaptasyon stratejisidir. Kitabın son paragrafında ise genel bir değerlendirme olarak şu satırlar yer almaktadır: Şoför de tıpkı bizim gibi çağını yaşayan bir insan; seviyor, sevilmek istiyor, sevgilisini bazen kıskanıyor, bazen bağışlıyor. Yaşamın sıkıntıları içinde bazen tümden kaderci ve umutsuz, bazen umutlu ve neşeli. 153 Başgöz, bu eserinde dünyanın dil bilim alanında önemli isimleri ile folklor konularını bir araya getirmekte ve bir dilbilim-folklor (halkbilim) sentezi oluşturmaktadır. Bu senteze göre kullanılan dil ister güncel, ister dini açıdan kodlanmış olsun Halk Kültürü’nden kopmaz bir bütündür. Yine bu kitapta iletişim ve kültür konusuna da değinen Başgöz, bu yazıların verdikleri mesajların iletişim kültürü açısından önemini de göstermektedir. Türk Bilmeceleri: İlhan Başgöz Başgöz, bu eseri ile devasa bir külliyata imza atmıştır. Eser iki cilt halinde toplam 724 sayfa olarak Kültür Bakanlığı tarafından 1993 yılında yayımlanmıştır. 153 A. g. e. s. 35–41 242 Eser bugüne kadar Türk bilmeceleri hakkında yayımlanmış en kapsamlı ve en büyük kitaptır. Kitabın önsözünde Başgöz, eser hakkında şunları söylemektedir: Kitabımızda bir araya getirilen bilmeceler iki kaynaktan alınmıştır. Yazılı ve sözlü kaynaklar. Yazılı kaynakların en eskisi İ. Kunos’un 1889 yılında İstanbul’dan derleyip Almanca olarak yayınladığı 49 bilmeceden başlar. Bu tarihten sonra gerek Avrupa ve başka yabancı ülkelerde, gerek Türkiye’de yayınlanan bütün kaynaklar taranmıştır. Çekinmeden söyleyebilirim ki, görmediğimiz pek az yazılı kaynak kalmıştır: onlarda da karşımıza çıkacak yeni bilmeceler bulunabileceğini hiç sanmıyorum. Sözlü kaynaklardan elde edilen bilmecelerin büyük kısmını ben topladım. Bir kısmını Prof. Şükrü Elçin 1948 yılında tomarlar halinde bana verdi. Bunlar sanat okulu öğrencilerinin derleyip kendisine yolladığı bilmecelerdi. Bu sözlü kaynaklar içinde Prof. Bahaddin Öğel, Wolfram Eberhard, Pertev Naili Boratav, İhsan Altay’ın çeşitli kaynaklardan derlemiş olduğu bilmeceler de bulunmaktadır. Bu kitabın İngilizcesi 1973 yılında Amerika’da, folklor araştırmaları Serisi’nin 22’inci kitabı olarak yayınlandı ve dünyanın en büyük bilmece külliyatı olarak nitelendirildi. İngilizce kitabın hazırlanmasında emeğin büyüğü Prof. Tietze’nin idi. Büyük sabrı ve kılı kırk yaran dikkati ile bilmecelerin tümünü İngilizceye o çevirmiştir. Ayrıca kitabın önsözünü yazmış, kitaptaki çeşitli dizinleri de o hazırlamıştır. Ama bu Türkçe kitap tümden benim işim oldu; bundan bulunacak kusurlarla Prof. Tietze’nin hiçbir ilgisi yoktur. İngilizce kitaptaki önsözü bu kitaba almadım… Kitabımızda bir araya getirilen bilmecelerin çoğunluğu Anadolu ve Trakya Türkiye’sinden toplanmış; 243 bunların yanına Bulgaristan, Yunanistan, Yugoslavya, Kerkük, Gürcistan, Kıbrıs Türklerinden derlenen 3000’i aşkın bilmece eklenmiştir. Kültür bir sürekliliktir, bir bütündür. Bizim halk kültürü, klasik kültür ve kümeler oluşturmamız araştırmaları kolaylaştırmak içindir. Yoksa birbirinden tümden kopmuş, birinin benimsenmesi, birinin yadırganması gereken iki ayrı kültür yoktur. Yurdumuzda tarih ve coğrafya içinde gelişen bütün kültürler, - buna azınlık kültürleri de girer- bizim kültürümüzdür. İçinde bulunduğumuz toplum ve kültür kargaşası içinde, şimdilerde, halk kültürünü horlamak, onu küçümsemek moda oldu. Halkın olan her şeye yukarıdan bakan bir seçkinler dili, edebiyatı, romanı ve şiiri tutkunluğu içinde aydınlarımız. Halk edebiyatını bilmenin bile sanatçıya zararından çekinmeden söz edilebiliyor. Divan şiirini bilmek ve tanımak neden şairlerimize zararlı olmuyor da, halk şiirini bilmek oluyor, anlamak kolay değil. Umudumuz o ki, bu kitapta bir araya getirdiğimiz binlerce bilmecedeki dil zenginliği, şiirsel imajların yeniliği ve güzelliği, biçim çeşitliliği bizim seçkinlerin dikkatini çekecektir. 154 Yukarıdaki paragrafta kültür ve toplum hakkında kısaca bu değerlendirmelerde bulunan Başgöz, daha sonra bilmeceleri okuyucusuyla paylaşmaktadır. 154 İlhan Başgöz, Türk Bilmeceleri II, Ankara, 1993, s. vii-ix (önsözde) 244 c. İki Halkbilimcinin, Halkbiliminin Farklı Konularında Verdikleri Eserlerin Tartışması ve Yorumları Tanıtılan eserlerde görüldüğü gibi Boratav, halkbiliminin daha çok düzyazı (nesir) türündeki eserleri üzerinde yoğunlaşmışken, Başgöz ise daha çok şiir türüne eğilmiştir. Farklı konularda verdikleri eserlerde göze çarpan ilk özellik buradadır. Boratav, masal ve halk hikâyeciliği hakkında oldukça detaylı ve külli eserler kaleme almıştır. Hoca’nın eserleri bu alanda araştırma yapmak isteyenlerin ilk başvuru kaynakları arasında yer almaktadır. Başgöz ise gerek halk şiiri gerek halk ozanları gerekse türkü alanlarında temel kitaplar yazmıştır. Eserlerde biçim olarak önceki bölümde de görüldüğü gibi dil açısından farklar görülmektedir. Boratav oldukça zor bir dil kullanmışken Başgöz daha yalın bir dilde eserler kaleme almıştır. Konunun meraklısı, sıradan bir okuyucu Başgöz’ü bu alanda da yine kendine daha yakın bulacaktır. Başgöz, eserlerinde folklor başta olmak üzere diğer sosyal bilimler alanında da güncel ve uluslararası bilim adamlarının konu/konular hakkındaki görüş ve düşüncelerini kullanmıştır. Eserlerinde yer alan Noam Chomski’nin ve Alan Dundes’in görüşleri buna en güzel örnektir. Boratav ise eserlerinde daha çok Türk yazar ve düşünürlerin (Zeki Velid Togan, Peyami Safa, Nurullah Ataç v.d.) konu/konular hakkındaki görüşlerini kullanmıştır. Ancak Wolfram Eberhard ile birlikte yaptığı çalışmasında yabancı bilimcilerin konu/konular hakkındaki görüşlerine de yer vermiştir. Başgöz’ün eserlerinde gerek ülkemiz siyaseti gerek genel siyaset hakkında daha fazla bilgi bulunmaktadır. Özellikle Âşık Ali İzzet Özkan ve Yük Taşımıyoruz Yüklə 1,25 Mb. Dostları ilə paylaş:
|