T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ felsefe ve din biLİmleri anabiLİm dali din sosyolojiSİ BİLİm dali

69 
 
 
Şah’ın bölgeyi Selçuklu Devleti’ne katmasıyla adada Türk egemenliği başlar. Bölge, 
bu devirde kervan yollarının Ege’ye açılan bir ihraç kapısı olmuştur. Ancak Selçuklu 
Devleti’nin  egemenliği  I.  Haçlı  Seferleri  nedeniyle  kısa  sürer  ve  ada  yeniden 
Bizans’ın eline  geçer. 1280’lerin sonunda Menteşeoğulları’nın,  1397-1402 arasında 
Osmanlı  egemenliği  altında  kısa  süre  kalan  Kuşadası  1402-1425  arası  yeniden 
Aydınoğulları’nın hâkimiyetine geçtiyse de 1425’te Osmanlılar bölgeyi kesinlikle ele 
geçirir. 1865  yılında ilçe olan Kuşadası’nın şehir merkezinin o dönemlerde şimdiki 
merkezin  4  km  doğusunda  bulunan  Andız  Kulesi  mevkiinde  olduğu 
düşünülmektedir.
112
  
Osmanlı  Devleti  de  bu  şehre  önem  vermiştir.  Tarihi  vesikalarda  Osmanlı’nın 
bu şehrin özelliklerini incelettiğini görmekteyiz. 1913 senesinde kaleme alınmış bir 
yazıda Kuşadası’ndan şöyle bahsetmektedir: “Kuşadası Kasabası  -  İzmir 'den sonra 
Adalar  denizi  sahilinde  mühim  bir  iskeledir.  Bu  kasaba  merkeze  bağlı  kazalardan 
Kuşadası kazasının idare merkezi olarak makro vilayetin on altı saat güney cihetinde 
ve  kendi  ismiyle  anılan  güzel  bir  limanın  sahilinde  ve  bir  tepenin  eteğindedir. 
İzmir'den  Dinar'a  giden  Şimendifer  hattının  Ayasuluk  (Efes  -  Selçuk)  durağına  bir 
şose  ile  bağlıdır.  Bu  limana,  idare-i  mahsusa  (özel  idare)  vapurları  her  hafta 
muntazaman uğrar. Mensup olduğu kazanın üzüm, incir, tütün, zeytin, sabun ticareti 
yolundadır.  Kasaba  civarındaki  maden  suları  dahi  çeşitli  hastalıklara  faydalıdır. 
Kuşadası  kazası  ile Söke kazası  arasındaki Gümüş dağında zımpara madeni  vardır. 
                                                      
112
 Kuşadası’nın kısa tarihi için bknz: Aydın Kültür ve Turizm Dergisi, Aydın, Nisan  - Mayıs,  2011 
Y. 1, S. 1; T.C. Güney Ege Kalkınma Ajansı Ekonomik Araştırmalar Ve Planlama Birimi, Kuşadası 
İlçe Raporu.
 

---

70 
 
 
Kaza dâhilinde eski eserler ve harabeler bulunmaktadır. Eski şehirlerden sayılan Efes 
(Ayasuluk) nahiyesi bu kazaya bağlı ve tütün üretimi ile meşhurdur.”
113
  
Görüldüğü  üzere  tarihten  günümüze  kadar  Kuşadası  önemli  bir  yaşam  ve 
ticaret merkezi olarak öne çıkmaktadır.  
1957 yılına kadar İzmir ili idari yönetimi altında bulunan Kuşadası, bu tarihte 
yapılan  bir  değişiklik  ile  Aydın’a  bağlanmıştır.
114
  Bu  tarihten  sonra  Kuşadası’nın 
turistik  bir  merkez  olarak  ön  plana  çıktığını  görmekteyiz.  İlçede  gerçek  anlamda 
turizm hareketleri 1960’lı yıllarda başlamıştır. Konumu, limanı, coğrafi özellikleri ve 
iklimi  ile  turizme  uygun  olması,  Efes,  Milet,  Didim  ve  Priene  gibi  antik  yerleşim 
yerleri  ile  Meryem  Ana  Evi’ne  olan  yakınlığı  Kuşadası’nda  turizm  hareketlerinin 
gelişmesine zemin hazırlamıştır.
115
 
Genel  olarak  ilçenin  tarihinden  bahsettikten  sonra  yakın  geçmişten  ve 
günümüzden de bahsetmemiz konumuzun daha iyi anlaşılması için faydalı olacaktır. 
Kuşadası  ilçesi  1960  sonrası  çok  hızlı  ve  plansız  bir  gelişme  içerisine  girmiştir. 
Turizmin yalnızca getirileri baz alınarak yapılan planlamalar bölgenin pek çok güzel 
yönünde  tahribat  meydana  getirmiştir.  Hızlı  ve  çarpık  kentleşme  şehrin 
kaldırabileceğinden  çok  daha  fazla  konutla  dolmasına  sebep  olmuş  ve  kalabalığın 
getirdiği  yorucu  ortam  insanların  ilgisinin  azalmasına  sebep  olmuştur.  Bununla 
birlikte  çevre  planlamasının  ihmal  edilmesi  ile  çevre  kirliliğinin  de  arttığı 
                                                      
113
  Ramazan  Özey,  “Adalar  Denizi  Sahilinde  Bir  Osmanlı  Vilayeti;    1913'de  Aydın”,  Marmara 
Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Marmara Coğrafya Dergisi, İstanbul 1998, S. 2, s.51-59.
 
114
  T.C.  Güney  Ege  Kalkınma  Ajansı  Ekonomik  Araştırmalar  ve  Planlama  Birimi,  Kuşadası  İlçe 
Raporu, 5.
 
115
 Tanrısevdi, Çavuş, “Özel İlgi Turizmi Kapsamında Kuşadası”, 15.
 

---

71 
 
 
gözlenmektedir.  Bunların  yanı  sıra  diğer  konularda  da  turizmin  tahribata  sebep 
olduğu  aşikârdır.    Bunlar  arasında  araştırma  konumuz  olan  yerel  kültürün  de  bu 
tahribattan  nasibini  aldığını  görebiliriz.  Kuşadası’nda,  turistik  yaşam  sürecinde 
fiziksel taşıma kapasitesi fonksiyonu içinde yer alan değişkenler ile turizmin gelişme 
düzeyi  arasında  bir  denge  kurulamamıştır.  Yöredeki  turizm  faaliyetlerindeki  artışa 
bağlı  olarak  fiziksel  taşıma  kapasitesi  değişkenlerinde,  yerli  halkın  yaşam  düzeyini 
yükseltecek  hizmet  birimlerinin  geliştirilememesi  yüzünden  turizmden  olumsuz 
yönde etkilenen bir halk kesimi ortaya çıkmaktadır.
116
  
 Bölgenin kısa tarihi ile yakın  geçmişte turizmin başlangıcı ile meydana gelen 
değişikliklere özet olarak değindik. Bu kısa girişten sonra Kuşadası’nda 1960 sonrası 
turizmin gelişmesi evresini nüfus ve turizm verileriyle birlikte ele alacağız. 
 
 
                                                      
116
 Tanrısevdi, Çavuş, “Özel İlgi Turizmi Kapsamında Kuşadası”, 17.
 

---

72 
 
 
1.2.
 
KUŞADASI’NIN NÜFUS VE DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ 
Kuşadası’nın  elimizde  olan  verilere  göre  nüfus  özelliklerini  incelediğimizde 
turistik  bir  merkez  haline  gelmeden  önce  ve  sonrası  arasındaki  farkları  açıkça 
görebilmekteyiz.  Turizmin  gelişmesi  ile  bölgeye  yapılan  yatırımlara  ve  iş 
olanaklarının  artmasına  paralel  olarak  nüfus  da  hızla  artış  göstermektedir.  Türkiye 
İstatistik Kurumunun verilerine göre Kuşadası nüfusunda 1990 ve 2000 yılları nüfus 
sayımlarındaki değişiklikleri tablolarla ele alacağız. 
          Tablo 1: 1990/2000 Yılları Nüfus Sayımlarına Göre Aydın İli Belde/Köy ve İlçe Merkezi Nüfusu
117
 
 
Kaynak: TÜİK veritabanları. http://www.tüik.gov.tr 
Yukarıdaki Tablo 1’de de görüldüğü gibi Kuşadası ilçesi nüfus sayısında 1990 
ve 2000  yılları  arasında nüfus sayımı  verilerine  göre  yüksek bir artış  vardır. Aydın 
                                                      
117
 TÜİK veritabanları. http://www.tüik.gov.tr
 
 
 
  
1990 
  
 
  
2000 
  
 
   Yıllık nüfus  artış hızı  
 (‰)  
İl ve ilçe 
Toplam 
Şehir 
Köy 
 
Toplam 
Şehir 
Köy 
 
Toplam 
Şehir 
Köy 
 
Merkez 
165 712 
 107 011 
 58 701 
 
 208 341 
 143 267 
 65 074 
 
22,89 
29,17 
10,30 
 
Bozdoğan 
 34 429 
 8 034 
 26 395 
 
 35 190 
 8 300 
 26 890 
 
2,19 
3,26 
1,86 
 
Buharkent 
 11 199 
 5 795 
 5 404 
 
 12 984 
 7 074 
 5 910 
 
14,79 
19,94 
8,95 
 
Çine 
 54 188 
 15 201 
 38 987 
 
 53 770 
 17 867 
 35 903 
 
-0,77 
16,15 
-8,24 
 
Didim 
 21 233 
 11 378 
 9 855 
 
 37 395 
 25 699 
 11 696 
 
56,58 
81,45 
17,12 
 
Germencik 
 45 907 
 12 285 
 33 622 
 
 45 821 
 11 596 
 34 225 
 
-0,19 
-5,77 
1,78 
 
İncirliova 
 35 242 
 15 870 
 19 372 
 
 40 733 
 17 548 
 23 185 
 
14,48 
10,05 
17,96 
 
Karacasu 
 22 801 
 5 282 
 17 519 
 
 21 980 
 5 915 
 16 065 
 
-3,67 
11,32 
-8,66 
 
Karpuzlu 
 14 248 
 2 644 
 11 604 
 
 13 207 
 2 318 
 10 889 
 
-7,58 
-13,16 
-6,36 
 
Koçarlı 
 39 103 
 10 108 
 28 995 
 
 37 167 
 8 927 
 28 240 
 
-5,08 
-12,42 
-2,64 
 
Köşk 
 22 843 
 6 022 
 16 821 
 
 25 321 
 8 349 
 16 972 
 
10,30 
32,66 
0,89 
 
Kuşadası 
 43 636 
 31 911 
 11 725 
   65 765 
 47 661 
 18 104 
  41,01 
40,11 
43,43 
 
Kuyucak 
 32 583 
 7 779 
 24 804 
 
 31 094 
 7 282 
 23 812 
 
-4,68 
-6,60 
-4,08 
 
Nazilli 
 121 762 
 80 277 
 41 485 
 
 145 963 
 105 665 
 40 298 
 
18,12 
27,47 
-2,90 
 
Söke 
 119 750 
 50 866 
 68 884 
 
 137 739 
 62 384 
 75 355 
 
13,99 
20,41 
8,98 
 
Sultanhisar 
 22 550 
 6 170 
 16 380 
 
 22 795 
 6 256 
 16 539 
 
1,08 
1,38 
0,97 
 
Yenipazar 
 17 630 
 8 078 
 9 552 
 
 15 492 
 7 006 
 8 486 
 
-12,92 
-14,23 
-11,83 
 
Toplam 
 824 816 
 384 711 
 440 105 
     950 757 
 493 114 
 457 643 
 
14,21 
24,82 
3,91 

---