9
1.4. Tüp
Resim 1.8: IĢığın ve görüntünün okülere aktarıldığı ayna sistemi
Objektiften gelen görüntü bir hazne içerisindeki ayna yardımı ile okülere aktarılır. Bu
arabağlantıya tüp adı verilir. Tüp içindeki ayna açısı mikroskopun tipine göre değiĢiklik
gösterebilir.
1.5. Preparat Tablası
Resim 1.9: Preparat tablası görünümü
10
Resim 1.10: Preparat tablası değiĢik parçaları
Preparat tablası incelenecek olan nesnenin sabitlenmesi veya konumunun bozulmadan
yer değiĢtirilmesi gibi iĢlevleri yerine getiren parçadır. Lam-lamel üzerine yerleĢtilen
numune preparata üzerindeki yaylı esnek tutuculara sabitlenir. Makro ve mikro ayar vidaları
ile dikey konumda diğer ayar vidaları ile yatay konumda hareket edebilen bu ünite sayesinde
numunenin değiĢik bölgelerinden görüntü alınabilir.
Tabla tamamen metal aksamdan oluĢmuĢ ve mekanik bir yapıya sahiptir. Cihazın en
karmaĢık bölümlerinden biridir. Bu ünitenin bakımı çalıĢma açısından çok önemlidir.
Yukarıdaki resimlerde preparat tablasının değiĢik görünümleri mevcuttur.
1.6. Kondansör
Resim 1.11: Kondansör
11
Kondansör ıĢık kaynağı ve diyaframın üst kısmında bulunan mercek sistemidir. Ġki
veya tek mercek bulunabilir. Kondansörün fonksiyonu ıĢığı obje üzerinde odaklamak ve
yoğunlaĢtırmaktır. Böylece ıĢığın dağılarak görüntüyü bozması önlenir ve rezolüsyon artar.
Sıcak lambayı optik bölümlerden ve kullanıcıdan uzak tutar.
1.7. Diyafram
IĢık kaynağından gelen ıĢık demetinin çapını kontrol etmek için kullanılır. IĢık
kaynağının üstünde ya da kondansörün altında yerleĢiktir. IĢığın Ģiddetini azaltmak için
değil, en iyi kontrast ve rezolüsyon elde edilecek ıĢık çapını ayarlamak için kullanılır.
1.8. Lam ve Lamel
Üzerine numune yerleĢtirilen cam parçadır. Lam ve lamel arasına yerleĢtirilen numune
iki camın birleĢtirilmesiyle kesit görüntü almaya uygun hâle getirilir.
1.9. IĢık Kaynağı
Resim 1.12: Halojen lamba
Miroskoplarda elde edilen görüntünün daha net görülebilmesi için bir ıĢık kaynağına
gereksinim duyulmaktadır. Günümüz mikroskop cihazlarında bu problem çeĢitli yöntemlerle
çözülmüĢtür. Gün ıĢığını kullanan aynalı sistemler geliĢtirilmiĢ, sonrasında ise teknolojinin
geliĢimiyle birlikte düĢük voltajlı elektrik lambaları kullanılmaya baĢlanılmıĢtır. Bu lambalar
sabit ıĢık verebileceği gibi ek devrelerle ıĢık Ģiddeti ayarlanabilir olan modelleri de
mevcuttur.
Mikroskop cihazlarında ıĢık kaynağı olarak renksiz holojen lamba kullanılmaktadır.
Bu lambalar, iç yüzeylerindeki yüzey kaplaması sayesinde homojen ıĢık verebilmektedir.
Çok hassastır. El temasında bile bozulabilir.
12
1.10. Objektifin Kalitesi
Objektifin kalitesini belirleyen unsurlar Ģunlardır:
Tipi
Büyütme gücü:
Obje / Görüntü oranı
1:1 , 1:5 , 1:10 , 1:20 , 1:40 , 1:100
5X , 10X , 20X , 40X , 100X
Numerik apartür
Resim 1.13: Sayısal açıklık
Sayısal açıklık:
NA= (n) sin(µ)
n:Lamelle objektif arasındaki ortamın kırılma
indeksi
µ: Merceğin optik ekseni ile merceğe giren en dıĢ ıĢık ıĢını arasındaki açı
n
hava
: 1.00
n
su
: 1.30
n
immersiyon yağı
: 1.50
Büyütme değeri
Büyütme değeri:
Z=Objektif büyütmesi x
oküler büyütmesi
Z=40 x 10 = 400 Ģeklinde hesaplanır.
13
1.11. Mikroskop Cihazlarının Kullanım Amacı
Mikroskop adından da anlaĢılacağı gibi mikro skopi iĢlemini gerçekleĢtirir. BaĢka bir
deyiĢle mikro boyuttaki nesnelerin görüntülenmesi iĢlemidir. Skop kelimesi burada
görüntüleme anlamında kullanılmıĢtır. Bilindiği gibi insan gözü mikro boyuttaki çok küçük
nesneleri görememektedir. Atomlar, mikroplar, hücreler gibi nesne ve canlıları görememiz
anlamına gelmez. Teknolojik buluĢlar, merak ve bilimsel veriler insanoğlunu sürekli olarak
geliĢmeye itmiĢ ve sonunda mikro boyut alanında mikroskoplar da bugünkü hâlini almıĢtır.
Mikroskoplar birçok alanda küçük nesne ve canlıları görünür hâle getirmiĢtir. Günümüzde
250000 kez büyütme iĢlemi yapabilen elektron mikroskopları mevcuttur.
1.12. Mikroskop Cihazlarının Kullanım Alanları
Mikroskoplar ilk anda akla geldiği gibi sadece mikropların incelenmesinde kullanılan
tıbbi bir cihaz değildir. Aslında mikroskop sanayi ve bilim dallarına hitap eden genel bir
cihazdır.
Kullanım alanlarının baĢında tabi ki tıp bilimi gelmektedir. Doku inceleme bilimi
patolojinin vazgeçilmez cihazlarıdır. Bazı kan analizlerinde hâlen kullanılmaktadır. Tıp
alanındaki geliĢmelere günümüzde hâlen ıĢık tutmaktadır. Hatta geliĢen teknolojiyle
mikroskoplar zor ameliyatlarda çeĢitli isimler altında kullanılmaktadır. Enfeksiyon
hastalıklarında virüslerin tepkileri hareketleri ve buna bağlı olarak ilaç sanayisinde önemli
bir yer tutmaktadır.
Tıbbi iĢlemlerde geniĢ yere sahip olan mikroskop, yine yakın bir bilim dalı olan
biyoloji alanında büyük öneme sahiptir. Canlı dokuları ve hücrelerinin incelenmesi,
bitkilerin incelenmesi, genetik daldaki geliĢmelerde mikroskoplardan büyük ölçüde
faydalanılmaktadır.
Mikroskoplar kimya sektörü baĢta olmak üzere diğer sanayi dallarında da geniĢ bir
kullanım alanına sahiptir. Tekstil, maden, ziraat gibi sektörler örnek verilebilir. Elektronik
sanayisinde ise chiplerin tasarımı ve üretiminde önemli bir yer tutar.
Günümüzün teknolojisi nano teknoloji alanında mikroskop cihazları önemli bir yer
tutmaktadır. Hatta varolan mikroskoplar yetersiz kaldığından yenilerinin tasarımı ihtiyacı
doğmuĢtur. Nano teknolojinin geliĢmesi ile artık mikroskopları tüm bilim ve sanayi
dallarında görmek mümkündür.
1.13. Mikroskop Cihazlarının Blok Diyagramı ve ÇalıĢması
Bu bölümde mikroskop cihazlarının temel çalıĢma prensibi ve blok diyagramı sizlere
verilecektir. Sizlere alanımıza uygun ve her bilim dalında karĢımıza çıkabilecek türden bir
cihaz olan ıĢık mikroskobunun çalıĢma sistemi anlatılacaktır. Ayrıca bir sonraki bölümde
diğer mikroskop çeĢitlerine de yer verilecektir.