T. M. Abdullayeva az
Yüklə 1,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- T.M.ABDULLAYEVA AZƏRBAYCAN ƏDƏBİ FİKRİNDƏ QƏRBÇİLİK MEYLLƏRİ
- 2.3. Bədii tərcümə – Qərb mədəniyyətini öyrənib mənimsəməkdə əsas vasitə kimi
T.M.ABDULLAYEVA AZƏRBAYCAN ƏDƏBİ FİKRİNDƏ QƏRBÇİLİK MEYLLƏRİ 127 etməklə bərabər onlar barəsində müxtəlif yazılarla çıxışlar da edirdi. Onun Şiller, Russo, Anatol Frans, Flober, Bayron, Höte, Stendal, Knut Hamsun haqqında fikirləri xüsusilə maraq doğurur. Y.V.Çəmənzəminli Bayron qəhrəmanlarında “iradəli, məğrur, cəmiyyətə qarşı nifrət bəsləyən bir divi” görür. Şiller sənətindəki azadlıq duyğuları və yüksək humanizm ona daha xoş gəlir: “O, dar millətçi deyil, alman müstəbidi Karla qarşı nifrət bəslədiyi halda, fransız mütəfəkkiri Russonun qarşısında diz çökür. Şiller təkcə Almaniyanın deyil, bütün insanity- yətindir” (122, 46). Anatol Fransın özünəməxsusluğunu isə ədib belə ümumiləşdirir: “Tarix və sənəti ədəbiyyata qoşmaq fransız ədəbiyyatında Floberdən bəri gözəl bir irs olmuşdur. Hüqo, Balzak və Zolya da bu yolla yaratmışlar. Frans Anatol bu yolun ən incə sənətkarıdır. Fransın olduqca zərif və aydın bir üslubu var, oxucuya həzz verir” (122, 49). Floberin yaradıcılığını diqqətlə izləyən ədib onun “Salambo” əsəri ilə “Müqəddəs Antuanın aldanması” əsərini müqayisə edərək üstünlüyü “Salambo”ya verir. Y.V. Çəmənzəminlinin roman janrı ilə bağlı Stendalla polemikası da məntiqi cəhətdən diqqəti çəkməkdədir: “Stendalın fikricə, roman nağıl etməklə məşğul olmalıdır. Fəlsəfə və düşüncələr yürütmək yersizdir... Stendal dram üsülunu romana tətbiq edir... Stendalın roman texnikası, məncə, mümkün deyil. Qəhrəmanların danışığı ilə bərabər bir də düşüncələrini göstərmək təbiidir” (122, 59). Qeyd edək ki, Y.V.Çəmənzəminlinin Qərb mühiti və mədəniyyəti ilə bağlı düşüncələri onun bədii əsərlərinə də T.M.ABDULLAYEVA AZƏRBAYCAN ƏDƏBİ FİKRİNDƏ QƏRBÇİLİK MEYLLƏRİ 128 sirayət etmiş, xüsusilə “Studentlər” və “17-ci il” romanlarında Rüstəm, Əli və s. obrazların fikir və mülahizələrində bu və ya digər şəkildə əks olunmuşdur. 2.3. Bədii tərcümə – Qərb mədəniyyətini öyrənib mənimsəməkdə əsas vasitə kimi XX əsrin əvvəllərinin yaradıcı ziyalıları, xüsusilə yazıçı, şair və tənqidçiləri Qərb ədəbiyyatının öyrənilməsində, Azər- baycan xalqının dünya mədəniyyətinə inteqrasiya edilməsində bədii tərcümənin mühüm vasitə olduğunu bildiklərindən, onunla ciddi məşğul olurdular. Onların özləri rus və Qərb dillərini öyrənib bilməklə yanaşı, bu dillərdən tərcümələr edərək xalqın istifadəsinə də verirdilər. Abbas Səhhət göstərirdi ki, müasir ədəbiyyatı inkişaf etdirmək üçün rus və Qərb ədəbiyyatından mümkün qədər çox tərcümə etmək lazımdır. Şair fikirlərini təsdiq etmək üçün Qərbi Avropa ədəbiyyatı tarixinə müraciət edərək yazırdı: “Qərbin tarixi, ədəbiyyatı bizə göstərir ki, onların ədəbiyyatda bu dərəceyi-kamala yetişməsinin səbəbi qədim Roma və Yunan ədəbiyyatını öz dillərinə tərcumə etmələri olmuşdur. Və lakin bizlər isə, hər şeydə olduğu kimi, ədəbiyyatımızda da haman qanuni-vüstaya yazıq bir halda qalmışıq. Bunun yeganə səbəbi odur ki, Avropa lisanlarına aşina olanlarımız türkcə bilməyə tənəzzül etməmişlər və həmçinin türkcə kamil bilən şairlərimiz əcnəbi lisanlarını öyrənməyə etina etməmişlər. Odur ki, həmin məhdud bir dairədən biz kənara çıxa bilməmi- şik” (58, 314). T.M.ABDULLAYEVA AZƏRBAYCAN ƏDƏBİ FİKRİNDƏ QƏRBÇİLİK MEYLLƏRİ 129 XX əsrin əvvəllərində bu və ya digər platformada durmalarından asılı olmayaraq, demək olar ki, bütün yaradıcı ziyalılar bədii tərcümənin ədəbiyyat və mədəniyyətimizin dünya, xüsusilə Qərb mədəniyyəti ilə təmaslarının inkişafında aparıcı rolunu göstərirdilər. Qeyd etmək lazımdır ki, tərcümə üçün müraciət olunan əsərlərin seçilməsi müəllif və mütərcim- lərin mənsub olduqları yaradıcılıq metodları və cərəyanları ilə müəyyənləşirdi. Məsələn, XX əsrin əvvəllərində Azərbaycan ədəbiyyatında romantizm meyilli şairlərin Qərb ədəbiyyatında ən çox müraciət etdikləri ədiblər də elə romantiklər idilər. A.Şaiq Əlibəy Hüseynzadə haqqında yazırdı ki, o, “... çox yenilik gətirmək, ədəbiyyatı məhdud bir çərçivədən kənara çıxarmaq istəyirdi. Bizi, gənc yazıçı və ziyalıları Qərb klassik- lərinin sənət və yaradıcılıqları ilə tanış etməyə çalışırdı. Onun ədəbi, ictimai-siyasi fəaliyyəti gəncliyə müəyyən təsir göstərirdi... Əskidən bəri könlünün yeganə munisi olan alman şairi Hötenin “Faust”undan tərcümələr edərək “İblis” mövzusu ilə gəncliyi maraqlandırırdı. Xüsusən, o vaxta qədər bir beyt belə yazmamış olan Hadini dilləndirirdi” (60, 201-202). Əslində “XX əsr Azərbaycan romantiklərinin ədəbi- estetik görüşlərinin formalaşmasında Avropa romantiklərinin də payı vardır. Onların məqalələrində Şekspir, Hüqo, Volter, Russo, Kant, Spenser, habelə Şatobrian, Şopenhauerin, eyni zamanda, digər Qərb mütəfəkkirlərinin adlarına rast gəlmək olar. Bu onu sübut edir ki, Azərbaycan romantikləri öz fəlsəfi görüşləri ilə müəyyən mənada Qərbi Avropaya bağlı olmuşlar” (24, 79). “Qərbi Avropaya bağlı olmaq” isə əsasən “ötürücü” Yüklə 1,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|