Tarihte ve Günümüzde Ortadoğu'da Türkmenler
Yüklə 7,31 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yıvaların da
- Akkoyunlu Türkmenleri
- Tablo 9: Türkmenler – Musullu Emirleri ve Atandıkları Bölge ve Görevler 115 Emirleri
798
dıĢında Kaçar boyundan olan emirler arasında Ağçalı Damgan ve Bistam hakimi olan Ali Halife᾿nin ve Gilan‟da ülkesi olan Solak Hüseyin᾿in isimleri geçmektedir. 107
Kaçar boyunun obaları arasında Yıvaların da ismi geçmektedir. Ġran‟da Moğol devrinden sonra bu adda büyük bir boy görülmediğini yazan F. Sümer, Safavi devrindeki Kaçar boyunun obaları arasında Yıva adlı bir oba bulunduğunu belirtir. Onun belirttiği üzere, XVI. yüzyılın sonlarında ünlü Kaçar beylerinden biri olan Ġmam Kulu Han Yıva obasındandı. 108
Akkoyunlu ulusu içinde yer alan Türkmenler. Bu grup içindeki bazı boylar Safevi döneminde etkili makamlarda bulunmuĢlardır. Bunların baĢında Musulu, Punak, ġeyhavend, Hınıslu vs. boyların isimleri geçmektedir. Genel olarak Türkmen adıyla anılan bu gruptakiler dıĢında sadece “Türkmen” olarak geçen boy ise Acem Irak‟ında bilhassa Kum ve Sâve taraflarında yaĢamıĢtır. 109
ordu serdarlarından olan Süleyman Bey Bicen᾿in ismi geçmektedir. O, 1487᾿de Yakup padiĢah tarafından ġirvanĢah Ferruh Yaser᾿e ġeyh Haydar᾿a karĢı savaĢa yardım etmek için gönderilmiĢtir. SavaĢta Haydar tarafından kılıç darbesiyle yere indirilen Süleyman Bey᾿in canını bağıĢmıĢtır. 110 Bunun dıĢında Horasan‟da Tus ve Tebes‟in hakimi olan Söhrap Halife᾿nin oğlu Süleyman Halife᾿nin; Kum hakimi ve sarayın büyük amiri olan Haydar Sultan Çabuk Terhan᾿ın; sarayın büyük emirlerinden olan Abülmesum Sultan Yadigar Muhammet Terhan oğlunun isimleri geçmektedir. 111
Türkmen/Türkman emirleri arasında farklı boylardan emirlerin isimleri bir arada anılır. Bunlar: AliĢeker Bey Baharlu, Muhammedi Han Baharlu, Mansur Bey Purnak, Emir Han Musullu, Gülabi Han Musullu, Abdal Sultan Türkman, ġahkulu Bey Türkman, Kızıl Muhammed Türkman᾿dır. 112
107 Efendiyev, a.g.e., s. 194. 108 Sümer, Oğuzlar, s.358. 109 Sümer, a.g.e., s. 116. 110 Hasan-ı Rumlu, a.g.e., s.583-584. 111 Efendiyev, a.g.e., s. 194. 112 Bkz: Musalı, a.g.e., s. 386. Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu / 799 Akkoyunlu Türkmenleri: Bunların arasında Musullu, Purnak, ġeyhavend vs. boyların isimleri geçmektedir. Musullu: Türkmenler arasında önemli emirler çıkarmıĢ olan boylardan birisidir. Akkoyunlu ulusunun iki büyük oymağından biri Musullu adını taĢıyordu, diğeri ise Purnak‟tı. J. Woods‟a göre, Akkoyunluların sol kanadının esas aĢireti olan Musullu᾿ya 1436‟dan önce rastlanmaktadır. Akkoyunlu konfederasyonuna ilk katılan aĢiretlerden olup, 1451‟den itibaren Uzun Hasan‟ın tarafına geçmiĢlerdir. Musullu üçüncü iç savaĢ sırasında bölünmüĢ ve Sufi Halil Beyle, Bekir Bey (BektaĢ Bey᾿in oğlu Emir Bey᾿in kardeĢleri) Sultan Halil‟i desteklerken, Hoy muharebesinden sonra her iki kardeĢ de Yakubiye ile uzlaĢmıĢtır. Yazara göre, Musullular, Safevilerin Bayındır önderliğindeki Akkoyunlu konfederasyonunun kalıntılarını sindirmek üzere oluĢturdukları Türkmen oymağının baĢ aĢireti olmalarıyla önem taĢımaktaydı. Ayrıca o, Musullunun bir baĢka kısmının da Diyarbakır ve Armeniye‟de kaldığını ve 16. yüzyıl Osmanlı nüfus sayımında Bozulus halkları arasında geçtiğini de kaydetmektedir. 113
F. Sümer᾿e göre ise, bu boy Doğu Anadolu‟daki Akkoyunlu ulusu kalıntısından beslendiği için II. Ġsmail ve Muhammed Hudabende zamanında birinci sıradaki KızılbaĢ oymakları arasına girmiĢtir. Bunun nedenini ise birincisi, II. ġah Ġsmail‟in annesinin Türkmen Musullu obasından olan Ġsa Bey᾿in kızı olmasıyla, ikincisi, II. ġah Ġsmail‟in Osmanlı‟ya karĢı olan sert tutumu, savaĢa girme çabası ve Safevilerin kaybettiği bölgeleri geri alma tutkusuyla iliĢkilendirmektedir. 114
atandıkları bölgeler aĢağıdaki tabloda verilmiĢtir. Tablo 9: Türkmenler – Musullu Emirleri ve Atandıkları Bölge ve Görevler 115
Emirleri Atandıkları bölge ve görevler Emir Bey (Bek(TaĢ) Bey᾿in oğlu) 116
(Tokat᾿ı yakmıĢ)
113 Woods, a.g.e., s. 338-340. 114 Sümer, Safevi Devletinin KuruluĢu …, s. 55–56, 116. 115 Tarih-i KızılbaĢan, s. 12. 116 “Musullu emirlerinden Ömer ya da Emir Bey᾿ in ismi ilk kez 1457‟de geçer. Ebu Said Timuri‟nin ordusunun bozguna uğratılmasındaki rolü nedeniyle Emir Bey genelkurmay baĢkanlığı ve baĢkomutanlığa getirilmiĢti. Kısa bir süre ġiraz valiliğinde bulundu. Uzun Hasan‟ın batıya yönelmesinde baĢı çeken Emir Bey Akkoyunlu kuvvetlerini 1472‟de Osmanlı sınır kentleri Tokat ve Kayseri‟ye yöneltti. Emir Bey᾿ in Yüklə 7,31 Mb. Dostları ilə paylaş:
|