Telman xəLİlov, maya zeynalova
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
196 almaq olmaz. BMT-nin Birləşmiş proqramının icraçı direktoru ( QİÇS üzrə) Piter Piotun fikrincə, az inkişaf etmiş ölkələrdə bu problemi BMT-nin sabiq Baş Katibi Kofi Annan ölkələri bu xəstəliyin qarşısını almaq üçün 7 milyard dollar ayırmağa çağırıb. Azərbaycanda QİÇS-ə tutulanların dinamikası mütəxəs- sisləri həyəcanlandırır. Əgər 1997-ci ildə Azərbaycanda QİÇS-lə 13 nəfər xəstələnirdisə, 1998-ci ildə bu rəqəm – 68, 1999-cu ildə – 81, 2000-ci ildə – 200 və 1 oktyabr 2001-ci i lə bu rəqəm 315 nəfərə çatmışdır. Bu gün bu rəqəm daha çox olar. Nəzərə alsaq ki, Azərbaycanda bu xəstəliyi giz- lədən, xəbər verməyən və vermək istəməyən adamlar varsa bu rəqəm daha böyük olar. Məs. təkcə 2001-ci ilin noyabr ayına kimi Azərbaycanda bu xəstəlikdən 24 nəfər vəfat etmişdir. Bu o dövr üçün kiçik rəqəm olsa da, dəqiq demək olar ki, bu virus respublikada sürətlə çoxalır. Hazırda Azərbaycanda bir neçə uşaq artıq bu xəstəlikdən ölmüşdür. Dünyada 6 milyondan çox uşaq bu infeksiyaya tutulub. Onların da 2 milyonu ölmüşdür. Yalnız 2000-ci ildə bu xəstəlik 500 min insanın həyatına son qoymuş və həmin ildə bu virusla xəstələnənlərin sayı 600 min nəfər artmışdır. Bu virusla xəstələnən uşaqların 90%-dən çoxu inkişaf etmiş ölkələrdə yaşayır. Hər il Dünyada infeksiyaya tutulanların yarıdan çoxu uşaq doğum yaşlı qadınlardır. Azərbaycanda QİÇS infeksi- ya sına tutulmuş qadınlardan 5 uşaq doğulmuşdur. QİÇS BMT-nin uşaq hüquqlarını qoruyan Konvesiyasının məlu- mat larına əsasən hər gün dünyada bu qəddar virusla 16 min nəfər xəstələnir ki, onların yarıdan çoxu 10-24 yaşlı gənc- lərdir. Bu xəstəliyin gətirdiyi əzab və əziyyətlər əsasən bi- zim öz bədənimizin qiymətsiz immunitet sisteminin imkan- larını yaxşı bilmədiyimizin nəticəsidir. 197 XII FƏSİL NARKOMANİYA VƏ TERRORÇULUĞUN QLOBAL EKOLOJİ MAHİYYƏTİ 12.1. Narkomaniya və terrorizmin təbii-tarixi inkişafı Arxeoloji tədqiqatlar sübut edir ki, bəşəriyyət kefləndirici və beyini dumanlandıran maddələrlə çox qədim zamanlar- dan tanış olmuşdur. İlkin insanların yaşadığı yerlərdə apa- rılan qazıntılar nəticəsində tapılan qalıqlar və bitkilərin toxumlarının yuxarıda göstərilən xüsusiyyətlərə malik olma- sını göstərir. İnsanların ilk zamanlar psixoloji inkişafını iz- ləyən səyyah və etnoqraflar da belə halların olmasını təs- diqləyirlər. Arxeoloqlar b.e.ə. X-VIII əsrlərdə xüsusi gizli yerlərdə və insanlar dəfn olunan yerlərdə psixi cəhətdən insanlara aktiv təsiri olan bitkiləri tapmışlar. Kulturologiya istiqamətində iri monoqrafiya yazan Peter Fersta (1985) öz kitabında göstərir ki, psixi cəhətdən aktiv maddələri tarix boyu bütün xalqlar istifadə etmişər. Opium tərkibli maddə- lərin Şumerlərin sivilizasiyasına gedib çıxmasına dair məlu- matlara bizim eradan əvvəl X əsrdə ərəb ədəbiyyatında rast gəlinir. Bizim eranın VI əsrində perulular kok yarpaqlarına bürünmüş ölü basdırmışlar. Onlar bunu ölən üçün «o dünyasına lazımlı» hesab etmişlər. Çinlilər ilk dəfə efedrinin aktivləşdirici xüsusiyyətini 5000 il bundan əvvəl təsdiq etmişlər. Elə o vaxtlarda çinlilər marixuananı, cərrahiyyə əməliyyatı vaxtı agrıkəsici vasitə kimi istifadə etmişlər, sonralar isə yunan tarixçisi Herodot onun psixoloji aktiv pereparat rolunun oynamasını təyin etmişdir. Opiumla ya- naşı, qaşiş Avitsena (Zərdüşt) tərəfindən istifadə edilmişdir. Sonralar Avropada daha yüksək sürətlə narkotik maddələr- dən istifadə olunmağa başlanmışdır. Dirçəliş dövründən başlayan bütün imperiyalar xarici 198 sərvətlər axtarmaqla məşğul olmuşlar və demək olar ki, on- ların hamısı Böyük Britaniya, Fransa və Hollandiya da daxil olmaqla öz xarici təcavüzkar siyasətlərində narkotikləri öz xərclərini ödəmək üçün ucuz vasitə kimi istifadə etmişlər. Bununla əlaqədar İngiltərədə 1860-cı ildə opiumdan başqa xəstəliklərə nisbətən iki dəfə çox insan ölmüşdür. Bu rəqəm 1880-ci ildə əhalinin 14%-ni təşkil etmişdir. Xəstələrə ağrı kəsici kimi morfinin geniş tətbiq olunması Rusiyada XIX əsrdə bu maddəyə həvəsi artırmış və onu « əskər xəstəliyi» adlandırmışlar, morfinizm isə tipik alkoqolsuz narkomaniya əhəmiyyəti daşıyırdı. 1937-ci ildə Çində opium istifadəçilərinin sayı 4 milyon nəfərdən çox olmuşdur. 1931-1942-ci illərdə Almaniyada dörd milyondan çox narkoman qeydə alınmışdır (buraya alkoqolla xəstə olanlar aid edilməmişdir). İkinci Dünya müharibəsindən sonra ABŞ və Finlandiyada heroindən geniş istifadə olun- m ası müşahidə olunmuşdur. ABŞ Senatının xüsusi Komis- siyası 1956-cı ildə ABŞ-da 600 mindən çox narkoman oldu- ğunu (alkoqol xəstələr nəzərə alınmır) göstərmişdir. Bəzi ekspertlərin hesablamalarına görə ABŞ-da o vaxtlar faktiki olaraq 1 milyona qədər narkoman olmuşdur. Hindistanda 1952-ci ildə rəsmi olaraq iki milyondan çox xəstə insan olduğu qeyd olunmuşdur. İndoneziya və Myanmada (Birma) dəqiq olmayan rəsmi məlumata əsasən yarım milyona qədər opium istifa də edən insan olmuşdur. BMT-nin narkotiklər üzrə Komitəsinin məlumatına əsasən 1950-ci illərin əvvəl- lərində opium istifadəsi ilə daha ağır vəziyyət İranda qeydə alınmışdır. Orada əhalinin 20%-ə qədəri opium yetişdirmiş və istifadəçisi olmuşlar. 1950-ci illərin sonuna yaxın İçveç- rədə ağrıkəsici medikamentlərdən istifadə hərisliyi elə artmışdır ki, o da alkoqolizm kimi kütləvi xarakter almışdır. 1980-ci illərin sonlarında Yaponiyada yarım milyona yaxın narkoman olması göstərilmişdir. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|