Teqvim-2015. pdf

356
Tarzən
Musiqi.Opera.Balet
140  
illiyi
Məşədi Cəmil 
1875 – 1928
 
2015
Məşədi Cəmil Kərbəlayı  Əmiraslan 
oğlu Əmirov 1875-ci ildə Şuşa şəhərində 
anadan olmuşdur. 
İlk təhsilini Şuşa şəhərində yerləşən 
mədrəsədə almışdır. 
Məşədi Cəmil kiçik yaşlarından 
tara çox böyük maraq göstərmişdir. 
Bəstəkar, tarzən Mir Möhsün Nəvvabın 
(1833-1918) musiqi məclislərinin təsiri 
ilə formalaşmış Məşədi Cəmil 1907-ci 
ildə ailəsi ilə birlikdə  Gəncə  şəhərinə 
köçmüşdür.
Məşədi Cəmil Gəncə 
şəhər 
məclislərində  Məşədi Məhəmməd 
Fərzəliyevi, Malıbəyli Həmidi, Musa 
Şuşinskini, Bülbülü və Seyid Şuşinski-
ni tarda müşayiət etmişdir.
1910-cu ildə Riqa şəhərində “Qram-
mofon”  firması  tərəfindən Məşədi 
Cəmil  Əmirov və digər Azərbaycan 
musiqiçilərinin birgə ifa etdikləri xalq 
mahnıları  və muğamları vala köçürül-
müşdür.
Məşədi Cəmil 1911-1912-ci illərdə 
Türkiyənin  İstanbul  şəhərində musiqi 
təhsili almış və orada “Heyratı” muğa-
mını nota köçürərək nəşr etdirmişdir. 
Cəmil Əmirov iki il ard-arda İstanbula 
konsert proqramları ilə  səfər etmişdir.  
Məşədi Cəmil Türkiyədə Azərbaycan 
musiqisinin qızğın təbliğatçısı kimi çı-
xış etmişdir. 
Daim axtarışda olan tarzən 1913-cü 
ildə  İranın Məşhəd  şəhərinə ziyarətə 
gedir və oradan ud və kanonu Gəncəyə 
gətirir, onlarda da ifa etməyə başla-
yır. Məhz bu ziyarətdən sonra Cəmil 
Əmirov musiqi aləmində  Məşədi 
Cəmil  Əmirov kimi tanınır. O, öz ya-
radıcılığında vokal sənətinə  də geniş 
yer vermişdir. Hələ  Şuşada oxumağa 
meyl göstərən sənətkar, artıq Gəncədə 
səhnəyə çıxaraq Rzabəy, Zeyd, Kərəm, 
hətta Məcnun kimi mürəkkəb obrazları 
yaratmışdır.
Azərbaycan musiqi tarixində bir 
bəstəkar kimi də müəyyən xidmətləri 
olmuşdur. O, 1915-ci ildə uzun çalış-
madan sonra “Seyfəl-mülk” operasını 
yazmış və əsəri səhnələşdirmək üçün bir 
çox sənətkarları Gəncəyə dəvət etmişdir. 
Opera Gəncədə iki dəfə oynanıldıqdan 
sonra Tiflisə dəvət almış və 1916-ci il 3 
iyunda Tiflis Kozyanın teatrında (indiki 
Gürcüstan Dövlət Opera və Balet teat-
rı) səhnələşdirilmişdir. 1923-cü ildə isə 
“Namuslu qız” və “Sərkərdənin qılıncı” 
musiqili dramını səhnəyə çıxartmışdır.
1923-cü ildə isə  Məşədi Cəmil 
Gəncədə musiqi məktəbi açmaq üçün 
icazə alır və birinci ildə 39 tələbə mu-
siqi məktəbinə  qəbul edilir. Məşədi 
Cəmilin oğlu Fikrət  Əmirov, Qənbər 
Hüseynli, Telman Hacıyev və başqa bir 
çox Gəncənin görkəmli  şəxsləri məhz 
bu məktəbin yetirmələridirlər.
Məşədi Cəmil Kərbəlayı  Əmiraslan 
oğlu  Əmirov 1928-ci ildə  Gəncədə 
vəfat etmiş  və  Gəncənin Səbiskar 
qəbiristanlığında dəfn olunmuşdur.
Ə d ə b i y y a t
Füzuli, R. Dünya şöhrətli 
bəstəkarın atası /R.Füzuli 
//Ruzigar.- 2013.- 7 may.- 
S.15.
Musiqimizin parlaq 
adlarından biri - Məşədi 
Cəmil //Azadlıq.- 2013.- 
29 mart.- S.14.
Şuşinski, F. Məşədi 
Cəmil Əmirov //Şuşins-
ki F. Azərbaycan xalq 
musiqiçiləri.- Bakı, 
1985.- S.223-233.
İ n t e r n e t d ə
www.anl.az
www.az.wikipedia.org
www.adam.az
www.ganca.org
www.shusha.az

---

357
Teatr.Kino 
150 
illiyi
2015
Kərbəlayı Cahangir Məşədi Rza oğlu 
Zeynalov 1865-ci ildə Bakıda anadan 
olmuşdur. Cahangir bəy ibtidai təhsil 
almışdı, rus və fars dillərini mükəmməl 
bilirdi, geniş mütaliəsi vardı.
Səhnəyə ilk dəfə 1885-ci ildə qız ro-
lunda çıxıb. Bakıda fəaliyyət göstərən 
Lanskoy,  Şorşteyn, Aqriptseva kimi 
aktyorların truppaları ilə yaxından 
əlaqəsi vardı,  şəhərə  gələn qastrolçu-
ların tamaşalarına müntəzəm baxırdı. 
Hətta, 1916-1918-ci illərdə baxdığı ta-
maşalar barədə rəylərini, sənət haqqında 
mühakimələrini təcəssüm etdirən “Teat-
ro dəftərçəsi” (Əxs etdiyim hərəkətlər) 
nəzəri-təcrübi 
fikirlərini traktat 
səpkisində yazıb. Müəyyən vərəqləri it-
miş həmin dəftərçə Azərbaycan Dövlət 
Teatr Muzeyində saxlanılır.
1900-cü illərdə Müsəlman Dram 
Artistləri  Şirkətinin (“Şirkət” də deyi-
lib) təşkilində Zeynalovun müstəsna 
rolu olub. “Nicat” (1906) və “Səfa” 
(1910), “Nəşri-maarif” mədəni-maarif 
cəmiyyətləri nəzdindəki teatr truppa-
larında Kərbəlayı Cahangir əsasən akt-
yorluq edər və həm də tamaşalara quru-
luşlar verərdi. 
“Səfa”nın kitabxanasının təşkilində 
böyük işlər görən Cahangir Zeynalov 
onun fonduna çoxlu nüsxədə kitab ba-
ğışlamışdı. Bakıda qabaqcıl elm ocaq-
larından sayılan “Səfa” məktəbində 
S.Mənsur, A.Şərifzadə, C.Bünyadzadə 
ilə yanaşı, Cahangir Zeynalov da dərs 
deyirdi. O, dəfələrlə, “Səfa” Teatr 
bölməsi idarə heyətinin rəhbərləri sıra-
sına seçilmişdi. Hətta 1914-cü ildə sədr 
vəzifəsini Cahangir Zeynalov, müavin-
liyi isə Mehdi bəy Hacınski tutmuşlar.
Cahangir Zeynalov rejissor kimi də 
səmərəli fəaliyyət göstərmişdir. 
O, ilk Azərbaycan aktyoru-
dur ki, səhnə  fəaliyyətinin 25 illiyi 
münasibətilə teatr ictimaiyyəti ona 
təntənəli yubiley (Yomi ali) keçirib. 
“Nicat” cəmiyyətinin Qurban bayramı 
günündə (30 noyabr -1910) Tağıyev te-
atrında keçirdiyi yubiley təntənəsində 
M.F.Axundzadənin “Lənkəran xanın 
vəziri” komediyası oynanılmış, Mirzə 
Həbib rolunu Cahangir Zeynalov ifa 
etmişdi. 
Səhnəmizdə qadınların olmamasın-
dan həmişə rahatsızlıq keçirən aktyor 
qızını aktrisa görmək istəmiş, ancaq 
amansız ölüm bu arzuya kölgə salmış-
dı. Üç yaşında valideyni Cahangir Zey-
nalovu itirmiş Nəsibə Zeynalova sonra-
lar atasının bünövrəsini qoyduğu realist 
aktyor məktəbinin ən layiqli davamçısı 
kimi tarixləşdi.
Cahangir Zeynalov 1918-ci ildə 
vəfat etmişdir.
2000-ci ildə ulu öndər Heydər 
Əliyev  Cahangir Zeynalovun xatirəsini 
əbədiləşdirmək məqsədilə  yaşadığı bi-
naya (Hüsü Hacıyev küçəsi, 42) xatirə 
lövhəsinin vurulması barədə Sərəncam 
imzalamışdır.
Ə d ə b i y y a t
Abbaslı, T.  Kültür qa-
ranlığında tacir aydın-
lığı: Çox rollar oynamış 
Cahangir Zeynalovun 
öz obrazı //Mədəniyyət.- 
2012.- 21 sentyabr.- S.11.
Əhmədalılar, T. Mil-
li mədəniyyət mərdi 
/T.Əhmədalılar                  
//Mədəniyyət.-2013.- 25 
sentyabr.- S.13.
Teatr tarixini yaradan bö-
yük insanlardan biri: Evin 
“səhnəsindən” başlanan 
teatr //Azadlıq.- 2013.- 10 
yanvar.- S.14. 
İ n t e r n e t d ə
www.anl.az
www.az.wikipedia.org
www.adam.az
www.nasiba-zeynalova.az
www.medeniyyet.az
Teatr xadimi
Cahangir Zeynalov     
1865-1918  

---