Türk Dilinde Konuşan Ülkelerin politikasına Destek Fonu Bu kitap Türk Dilinde Konuşan Ülkelerin politikasına Destek
Yüklə 144 Kb. Pdf görüntüsü
|
Andlar Keçmiş əyyamlarda dostlar ağır yürüşdən əvvəl bir-biri ilə sədaqət əhd- peymanı bağlayır, andı möhkəmlətmək üçün bir camdan su içirdilər. Onlardan hər birinə yaxşı əyan idi ki, andın pozulması ölümdən qorxuncdur. Xalq hesab edirdi ki, həyatın atası – Günəşdir, anası – Torpaq, qanı – Su, ruhu – Havadır. Andını pozan insan özü özünü bu sözlərlə lənətləməli idi: – Qoy məni sonsuz səma cəzalandırsın! – Qoy məni məhsuldar torpaq cəzalandırsın! – Qoy məni müqəddəs cümə cəzalandırsın! – Qoy məni dibsiz qəbir cəzalandırsın! – Qoy ən müqəddəs şeylərimdən məhrum olum! – Qoy məni Tenir-Too dağları və Manasın ruhu cəzalandırsın! – Qoy bu zülmət gecədən sağ çıxmayım! – Qoy günün doğmasını görməyim! – Qoy günün batmasını görməyim! – Qoy hər şeyə ay şahid dursun! – Qoy məni dogma torpağımın duzu cəzalandırsın! Manasın döyüşçüləri yürüşdən əvvəl bu sayaq and içirdilər: Andı pozana Göy Səmanın Açılmış sonsuzluğu cəza kəssin, Qara Torpağın tüklü sinəsi, Andı pozanı cəzalandırsın, Qoy isti qanı yerə tökülsün! Məsləkdaşlar bir-birinə belə and içirdilər: “Ölsək, bir çalada ölərik. Sağ qalsaq, sonradan bizi təpənin başında hörmətlə dəfn edərlər!” Ola bilsin, çoxları 1993-1996-cı illəri xatırlayır. O illərin kədərli şöhrəti həmin dövrdə çağırışçıların çoxunun hərbi hissələrdən fərariliyi ilə yadda qalmışdı. Mətbuatın yaydığı məlumatlara isnadən, yalnız üç il müddətində üç yüzdən artıq əsgər qırğız ordusundan fərarilik etmişdi. Sonradan bəlli olmuşdu ki, bu əsgərlər Talas bölgəsindən savayı respublikanın bütün yerlərindən gəlmiş sakinlər idi. Məlum olmuşdu ki, Talasdan gələn çağırışçılar hərbi hissəyə göndərilməzdən əvvəl Səxavətli Manasın gümbəzi önündə hərbi borclarını ləyaqətlə yerinə yetirəcəkləri barədə and içmişlər. Onlar qanundan deyil, Manasın ruhunun andını pozacaqları təqdirdə, cəzalandırılacaqlarından qorxmuşdular. Bu ayinin ənənəyə çevrilməsi pis olmazdı. Belə mərasimlərin çağırışçılar üçün təşkil edilməsi əsil vətənpərvərlik hissinin aşılanması üçün zəruridir. 86 Obrazsov B.B. “Qızıl Ordudan qayıdış” 1930- cu il k. p. 48x72 87 Lənətlər baqda Qırğızlar üç lənəti ən qorxunc sayırlar: valideynlərin lənətini, şikəstin lənətini və millətin lənətini. Hətta xalq arasında deyim var: müharibəyə getmək daha yaxşıdır, Allah verər, sağ qayıdarsan, amma Allah eləməsin, başına lənət- qarğış töksünlər! Valideyn qarğışı haqqında əfsanə var. Bir ailədə valideynlərinin ümidlərini doğrultmayan beş oğul var imiş. Onılar hər gün Tenqrinin prinsiplərinin əleyhinə gedən əməllər törədərmişlər: həmkəndlilərin mal-davarını oğurlayar, hətta körpə uşaqlı ailələrə belə rəhm etməzmişlər. İş o yerə çatır ki, valideynlərinin də heyvanını həyətdən qovub aparırlar. Ata-ana hiddətlə onları qarğıyıb daşürəkli adlandırırlar. Söz ağızlarından çıxıb qurtarmamış, oğullar daşa dönüb yerə pərçimlənirlər. İndinin özündə də Talasda Beş-Daş adlı məkan var. Orada daşürəkli oğulların daşürəkliliyinə abidə hələ də ucalmaqdadır. O zamandan bəri xalq arasında söz-söhbət gəzib-dolaşır ki, valideyn qarğışından güclü və qorxunc heç nə yoxdur. Hətta təsdiqləyənlər var ki, qarğış yeddi arxa nəslə təsir edir. Xalqın müdrik, möhtərəm ağsaqqalının ağzından çıxan qarğışının bundan az qorxulu olmadığı da yaxşı məlumdur. İndiyəcən belə inanc bəllidir ki, ata-anasını incidənə anasının müqəddəs südü haram olur; özündən böyüyü, möhtərəm şəxsi incidənə doğma İlyina L. A. “Qara gün” seriyasından İntiqam 1964-cü il 88 torpağın müqəddəs duzu qarğış tökür; əcdadlarının ruhu barədə bihörmət danışan adam binəsibə, yainki köləyə çevrilir. Hərgah peşman olub üzr istəyirdisə, boynuna tatarı salırdılar, belə deyirdi: “Əcdadlarımın ruhu, günahımdan keç, bağışla, doğma torpaq, bağışla, doğmalarım, bağışlayın, sizin qulunuz ollam!” Mənim kəndimdə bokonçu var. Onun nəslində heyvanları ağına-bozuna baxmadan ovlayan bir qana həris ovçu var imiş. Deyilənə görə, bunun ucbatından vəhşi dağ qoçu (arxar) kişiyə qarğış töküb. Neçə nəsildir, bu sülbün kişiləri ya faciəvi şəkildə həlak olurlar, ya da özlərini öldürürlər. Sibirə sürgündən qayıdan Toktoqul Satılqanov deyişmələrin birində akın Korqooldan öz ünvanına yaman sözlər eşidir. Akın deyirmiş ki, Toktoqul katorqada donuz əti yeyirmiş. Bu da müsəlmanlar üçün bağışlanmaz günahdır. İncimiş Toktoqul Korqoolu qarğayıb bundan sonra ömründə xoşbəxtlik nədir, bilməsin, deyibmiş. Qocalar danışırdılar ki, Toktoqulun qorxunc qarğışı Korqoolu tutmuşdu. Qarğışın müdhiş qüvvəsini açan daha bir əfsanə yaşayır. Qədim əyyamlarda iki ovçu yaşayırmış – Karamırza və Asan. Günlərin bir günü Narında yerləşən Alamışık meşələrində ova çıxmış kişilər otlayan maralların arasında əliuşaqlı buynuzlu bir qadın görürlər. İri, yağlı bir maralı nişana götürən ovçular onu vurmaq qərarına gəlirlər. Atəş açılır, ardınca uşaq fəryadı eşidilir. Bəlli olur ki, ovçular qadının yanında oynaqlayan uşağı vurublar. Buynuzlu qadın elə qarğış tökür ki, sonradan hamısı tutur: “Karamırzanın nəsli üçüncü arxada kəsilsin. Asanın nəsli yüzə çatmasın, çatsa da payıza qalmasın!” Qırğızlar deyirlər: “Özündən qabaq, sözə qulaq as”. Çoxmarov S. “Minas” eposuna ill. “Hücumdan sonra” 1989- cu il. 51,5x74,5 89 Yüklə 144 Kb. Dostları ilə paylaş:
|