Türk xalqlarinin mərasim sistemiNDƏ novruzun yeri
Yüklə 6,43 Mb. Pdf görüntüsü
|
qloballaşmanın tam mərkəzində olmağımızdan xəbər verir. Bir çox televizor, telefon, kompüter, h ətta oyuncaqlar belə evimizd ə baş verənlərin kənardan izlənilməsinə imkan yaradır... Məhz internetin, sosial şəbəkələrin geniş yayılmasının nəticəsində dünya kiçilib, mədəniyyətlər, ideyalar, ideologiyalar asanlıqla yayılır, daha tez təsir edir... Bu h əm də, ağıllı davranarıqsa, öz mədəniyyətimizi, siyasətimizi, ideologiyamızı yaymaq və təbliğ etmək üçün gözəl vasitədir... Bu gün dünya ölk ələrinin bəziləri bir-birini tanımağa, m ənəvi dəyərlərində ortaq nöqtələr tapmağa, bu dəyərlərə hörm ətlə yanaşmağa çalışırlar. 2009-cu ilin 28 sentyabr – 2 oktyabr günl ərində Abu Dabidə Novruz bayramı UNESCO t ərəfindən Qeyri-maddi mədəni irsin qorunması üzrə reprezentativ siyahısına daxil edildi. 2010-cu ildə isə BMT Baş İdarəsi 3000 ildən bəri qeyd olunan bu günü Dünya Novruz ba yramı elan etdi. Lakin burada bayrama “Pers kökənli” deyilm əsi tamamilə yanlışdır... BMT Baş Assambleyasının 64- cü sessiyasının 2011-ci il fevralın 24-də qəbul etdiyi qərara uyğun olaraq 21 mart “Beynəlxalq Novruz Günü” kimi t əsdiqləndi. Azərbaycanın təşəbbüsü ilə hazırlanan qətnamə layih əsinə Qazaxıstan, Qırğızıstan, Əfqanıstan, Tacikistan, Türkiy ə, Albaniya, Hindistan, İran, Türkmənistan və Makedoniya da qoşuldular… Novruz bəşəriyyətin mənəvi d əyəri kimi hər il dünyanın bir sıra xalqları tərəfindən qeyd edilir. Onu da vurğulayaq ki, 21 mart bir çox yöndən maraqlı tarixdir. Birl əşmiş Millətlər Təşkilatı tərəfindən həmin gün “İrqi ayrılıqla mübarizə günü” kimi də qəbul olunub. Martın 20-i is ə ümumdünya astrologiya günüdür... 10 XXI əsrdə yaşayırıq. Respublikamızın iqtisadi gücü ilə yanaşı, siyasi mövqeyi də artır. Milli mənəviyyatımıza tərs ad ətlərlə zəngin Avropaya inteqrasiya edir, ərəb və fars m ədəniyyətinin din adı altında sırınan güclü təsirinə məruz qalırıq. Bütün bu proseslər qaçılmazdır. Orta əsrlərə dönm əmək şərtilə milliliyimizi, dinimizi qorumaq istəyirik. Bunun ən qısa yolu soyumuzun, soykökümüzün, adət- ənənələrimizin, ayinlərimizin, inamlarımızın, dinimizin öyr ənilməsi, mərasimlərin, ayinlərin, adət-ənənələrin müəyyən şəkil, məna dəyişikliyinə uğramış, dövrümüzə uyğunlaşdırılmış şəkildə də olsa, yaşadılmasıdır. Bir sözlə, dini dəyərlərimiz milli d əyərlərimizə uyğunlaşdırılarsa, milli dəyərlərimizi məhv etm əyə yönəlməzsə, əsrlərdən üzü bu yana nənə-babalarımızın yaşatdıqları kimi yaşayacaq. Eləcə də Avropadan gələn fərqli t əsirlər... Ələyimizi əlimizdən yerə qoymamalı, kənardan g ələnləri ələkdən keçirməliyik. Bunun üçün isə milli olanımızı yaxşı öyrənməliyik, öyrətməliyik, təbliğ etməliyik... 2010-cu ilin 18 mart günü ilk d əfə AzTV-nin efirinə çıxan və bu gün “Mədəniyyət kanalı”nda davam edən müəllifi v ə aparıcısı olduğum “Keçmişdən gələcəyə” verilişimdə tez-tez t əkrar etdiyim bir fikir var: “Məqsədimiz keçmişdə olanlarımızı saf-çürük edərək bəzilərini muzey eksponatları şəklində, digərlərini kitab səhifələrində, müasir dövrdə əhəmiyyətini və dəyərini itirməyənləri isə gündəlik h əyatımızda yaşadaraq gələcək nəsillərə ötürməkdir. Bu gün biz keçmişlə gələcək arasında körpü, ötürücü rolunu oynayırıq. Dem əli, üzərimizə böyük məsuliyyət düşür”. T əbii ki, etnoqraf, folklorşünas mövzunu xalqdan götürür, işləyərək yenə də xalqa qaytarır, lokal özəllikləri n əzərə alaraq ümumil əşdirmələr aparır. Əgər 11 ümumil əşdirmələrə “bizim kənddə belə demirdilər”, “bizim m əhəllədə belə etmirdilər” deyə yanaşsaq, ortaq məxrəcə gələ bilm əyəcəyik. Onu da unutmayaq ki, Azərbaycanın relyefi kimi iqlim şəraiti də müxtəlifdir. Adət-ənənələr o qədər z əngindir ki, bəzən bir rayonun qonşu kəndləri də bu baxımdan f ərqlənir. Ən böyük qarışıqlığı isə təqvimdəki dəyişmələr yaradır. Azərbaycanda müxtəlif mədəniyyətlərin daşıyıcıları olan etnik, etnoqrafik qruplar ın yaşadığı da nəzərdən qaçmamalıdır. Mərasimlərimizin çoxu xalqın zehnindən köhn əliyin qalığı adı ilə çıxarılıb, unutdurulub. Uzun illər vahid “sovet xal qı” yaratmaq ideyası millinin üstünə kölgə salmağa, mill ətçiliyi ləkələməyə çalışıb. “Ateizm” deyirik, amma ondan önc ə də ərəb mədəniyyəti dinlə bərabər yayılaraq bəzi milli- m ənəvi dəyərlərimizi sıxışdırıb çıxarmışdır. İndi bir çoxları milli d əyərlərlə dini dəyərləri qarışdırır. Lakin nə yaxşı ki, qırıntılar şəklində də olsa, bir çox adətlərimiz, ayinlərimiz, m ərasimlərimiz yaddaşlarda qalıb. Bizim işimiz sadəcə həmin qırıntıları məntiqlə bir-birinə yapışdıraraq bərpa etməkdir. Tamı əldə etməkdə bizə Türk Dünyasının mərasimlərinin müqayis əli araşdırılması, Sibirdən Balkanlara qədər olan s əfərlərimiz, ekspedisiyalarımız zamanı əldə etdiyimiz dini, etnoqrafik, folklor materialları, bizdən əvvəlki tədqiqatçıların h ətta bəzi məqamları ilə razılaşmadığımız yazıları belə yardımçı olur. Novruzla bağlı tam təsəvvür yaratmaq m əqsədilə “Mövsüm mərasimləri” [38] monoqrafiyamızda tanınmış folklorşünaslarımızın, etnoqraflarımızın dəfələrlə yazdıqları məqamları təkrar etmək istəmədiyimizə görə, Kosa- kosa, Novruz süfr əsi, nəğmələri, Axır çərşənbə inamları, falaçmaları ilə bağlı məqamlara yer ayırmamışdıq. Bu monoqraf iyamızda onlarla da bağlı materiallar təqdim etmiş və 12 Yüklə 6,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|