Uluğ nutku’nun felsefesi
Yüklə 287,31 Kb. Pdf görüntüsü
|
Çetin VEYSAL sürdürüp sürdürmemeyi de özgürce seçebilir” 41 , önermelerinden oluşmaktadır. Bu savları kısaca şu şekilde dile getirir: 1. İlke 1970’li yıllarda ekolojinin birinci ilkesi olarak öne sürüldü ve bilmenin sorumluluğu sorununun temeline indi. İnsana / insanlığa zararı olabilecek bilgilerin uygulanmasından sakınmak gerekir düşüncesi bu ilkede barınır. Bu nedenle de, sonucundan sorumlu olamayacağı şeyi uygulamaya kalkmama bilincine vurgu yapar. 2. İlke, doğanın araçlaştırılarak tüketim nesnesi olarak görülmesi yerine, insanın bir parçası ve birlikte olma zorunluluğu içinde olduğu bütünü gözden kaçırmamayı ve yok edici, ortadan kaldırıcı değil, yeniden üreten bir bilinç ve eylem kavrayışıyla doğaya yaklaşılmasını vurgulamaktadır. 3. ilke de nihayet, insan türünün temel özelliğine vurgu yapan özgür seçme yetisi, içinde bulunduğu koşullarda kendine uygun olanı belirleme olanağına işaret eder. Özgür seçmenin biyolojik dayanağı kalmadığını vurgulayan Nutku, ancak biyolojisiyle uyum sağlamaya çalışmasının ve doğadaki yerini bilmesinin onun ethik varlığının sökülmez bir parçası olduğunu iddia eder. İnsanlaşma sürecinde doğal nedenselliğin kesintiye uğramış olması özgürlüğü yarattı. Bu kesinti doğanın lütfu olarak da anlaşılabilir. Ona göre, üçüncü ilke anlaşılmadan diğer iki ilke temellendirilemez; üçüncü ilke ise hiçbir başka ilke ile temellendirilemez. İnsanı “olanaklar varlığı” olarak tanımlamanın, onu özgürlüğüyle birlikte anlamak için belirgin bir tavır olduğunu belirten Nutku 42 ,
özgürlük olanağının değerler belirlenimiyle gerçekleştiğini, bu belirlenimin kaynağını bilmediğimizi düşünmektedir. Kant’ın, insanı toplumdışı toplumsal varlık olarak görmesinde,
toplumsallığa denk geldiğini düşünmez. Nutku 43 , çünkü böyle bir yorum Kant’ın kesinlikle kastetmediği bir ayrımı ona yamamak olur. Kant’ın insan ve bilgi anlayışında ‘şizoid kopukluk’tan söz eden ‘çağdaş’ yorumları gülünç bulur. Hipotetik ve kategorik buyruk ayrımlarının
(Kant’ı eleştirerek) “doğanın insan için gizli bir amacı” olduğu 41 a.g.e., s. 59-64. 42 a.g.e., s. 103. 43 a.g.e., s. 123. 91 Uluğ Nutku’nun Felsefesi sonucunun çıkamayacağını savlar. Tek dünya devletinin kurulacağı ve ebedi barışın sağlanacağı sonucunun bir doğa (ya da tanrı) amacına yaslanarak çıkamayacağını da ileri sürer. Ancak buradan çıkarılabilecek sonucun, bilimlerin tanımlamakla tüketemediği insanı, felsefenin de tüketemeyeceği ama tanımsız da bırakamayacağıdır. Ona göre bu son tümce, mantıksal bir çelişki içeriyorsa, o zaman insanı ‘çelişkiler varlığı’ olarak tanımlamak yerinde olur. Bilebilirliğe sınır çizmek, sınırın ötesine işaret etmek de olduğundan, ötede, doğabilimsel nedensellikleri aşan başka türden bir nedensellik alanı, yani anlam bağıntıları vardır. Bilme, varolanı olduğu gibi açıklamaya yönelirken, anlam verme ve verilen anlama inanma, Kant’ın bir terimiyle söylenirse, ‘koşulların bütünlüğünü’ kavramaya yönelir. Bu yönelişinde insan, bilgiyi oluşturucu ilkeyi ve çekirdekteki tam kesin doğru - yanlış ayrımını terk eder, ‘olması gerektiği gibi’nin, ‘olacakmış gibi’nin, ‘sanki var’ın düzenleyici ilkesine, yalnız bilgi ediminde değil, tüm yaşayışında tutunur. Demek ki, doğabilimlerinin insan üzerine ortaya koyduğu bilgilerle beraber, bunların dışında, varoluşun temel sorunlarına inen bir bilgi türüne gerek var. Nutku’ya göre, tam da burası 44 bir insan felsefesinin başladığı yerdir; çünkü temel varoluş sorunları -bunların başına ölüm bilincinin gölge oyununu koyar- bu alanda görülür. Bu alan, ‘ne ise o olan doğa’nın ve ona yönelen kavramlarımızın sınırına bitişiktir; aynı zamanda, kendimize yer aradığımız, bulmak için ideler yarattığımız, ‘ne ise o olmayan’, dünyanın başlangıcıdır. Bilme, seçenekler arasında tercih etme (özgürlük) niteliklerine bağlı olarak sorumluluk özelliği de üstlenen varlık olan insanın; bu özelliğinin, bütün kuralcı ahlakların ötesinde, günlük işlerin ve ilişkilerin içinden geçen, onları duygu ve bilinç birlikteliğiyle ören, paylaşabilen, taşıdığı değerlerin paylaşılmasını büyük ölçüde öğrenebilen, türsel bir varolma koşulu olduğunu düşünür 45 . Ona göre bu koşul, gerçeklikte olanla, elimizin altındakiyle düşüncemizin uzandığı “olması gereken” arasında, şimdiyle gelecek arasında bir bağdır; bir eyleme girişmek ya da girişmemek seçiminde (bilinç hastalıklı olmadığı sürece) içinde bulunduğumuz durumdur. Seçme ve özgürlük arasındaki koşutluğun 44 a.g.e., s. 123. 45 NUTKU, Uluğ., … Daha Güncel Felsefe, Ankara: Anı Yayıncılık, 2006. s. 76.
Yüklə 287,31 Kb. Dostları ilə paylaş:
|