Uluğ nutku’nun felsefesi
Yüklə 287,31 Kb. Pdf görüntüsü
|
Çetin VEYSAL güçlerin doğal ayıklanmaları değil (bilim zaten bunu kendiliğinden yapar), sayıca pek az olan ama insan yaşamında olanca ağırlığını duyuran çatışkılı kavramların temeline inmektir: Sonlu - sonsuz, değişen - değişmeyen, gerçeklik - gerçekdışılık gibi. 52 Vurgusu, fantezi ya da tasarımları sınırlamak değil, bunların gerçeklikle bağının koparılmaması, bu bağ aracılığıyla gerçekliğin gerçekdışına taşmamasıdır. Russell gibi düşünenlerin şunu anlamasına olanak yoktur: Zerdüşt’ün iyi tanrısı Ahura-mazda ve kötü tanrısı Ehriman arasındaki karşıtlık, iyi varlık E.T. ile kötü varlık Terminatör arasındaki karşıtlıkla özde aynıdır; bu karşıtlık insan varlığında temellidir, tarihsel - geçici değildir. İnanç konusunda antinomik bir düşünüşü dile getirerek akıl tutulmasını aydınlatmayı dener: “Eğer tanrının gücü her şeyi var edebilir ve yok edebilirse, tanrı kendisini de yok etmeye muktedir midir?” sorusunun inanç içi olduğunu düşünür. Muktedirse, mükemmel olanın eksilmesi çelişkisi; muktedir değilse, mükemmel de değildir çelişkisi ortaya çıkacaktır. 53 İnsanın, “inancın ‘sanki var’ bilgisi”nin, var olanları ‘öyle olmadıkları gibi’ bilmeye yönelmesinin inanç sistemlerine yol açtığını düşünen Nutku, bu düşüncenin kendi içinde tutarsız olduğunu belirtir. Burada, nasıl ki yanlış doğrunun olumsuz koşuluysa, inanç da bilginin olumsuz koşulu olmaktadır. Var olanları ‘öyle olmadıkları gibi bilmek’: Bu tutumla, hem var olmayanın bilgisi edinilemez hem de var olan, öyle olmasının dışında tanımlanamaz. Bu düşünüşte evrenin yaratılmışlığı mutlak bir sav olduğundan, sürecin nasıllığını zaten dışlar, bilinen - bilinmeyen sınırını çizmez. “Evreni nasıl yarattığını ancak tanrı bilir” demek, mutlak bir iddiadır. Ama yalnız mantıksal bağlamda mutlaktır, gerçek anlamda değil. Bu da dilin, bilinmeyeni, bir çevrimle biliniyor gösterme oyunudur. Ama bu oyun, basit bir açıklama değil, insan olma paradoksunun evrende açtığı yeni bir boyuttur. Bu anlamda, yaratanın işlerinin insanlarca bilinemeyeceği savı, insanın mutlak bilgelik iddiasıdır 54 ; paradoksun bir yönü de budur. Bilme - inanma ayrımının ne olduğu üzerinde durduktan sonra Nutku, “bilmiyorum ama inanıyorum” deyişinin de nasıllık bilgisinin ötesine taştığını, bu nedenle de farklı bir düşünüşle çözümlenmesi 52 a.g.e., s. 38. 53 a.g.e., s. 47. 54 a.g.e., s. 52, 53. 95 Uluğ Nutku’nun Felsefesi gerektiğini ileri sürer. Felsefeyi tüm doğa ve toplum bilimlerinden ayıran, bu çözümü tek başına yapmasının gerekmesidir. Aşkınlıklar çözümlemesinde sosyolojinin, psikolojinin, politik ekonominin hatta biyolojinin söyleyeceği tek kelime yoktur; zaten bu alana girmezler de. Eskilerin ‘çift hakikat’ dediği ve pek yanıltıcı olan ‘bilim hakikati - inanç hakikati’ sözde ayrımıyla, (inancın da bilgi olduğu savıyla), inancı ve bilgiyi aynı söylem düzlemine koyarak insani paradoks eritilmek istenmiştir. Dogmatizmin kapısını ardına kadar açan, bu tutumdur. Böylelikle, inanmanın, var olmayanı var olana dönüştürme çabasındaki paradoksu göz ardı edilir. “Öyle olduğunu bilmiyorum ama öyle olduğuna inanıyorum” diyenler, nasıllığın tüm koşullarını bilmediklerini söylemekte ama koşulların tüm bilgisinin bir varlıkta bulunduğuna kesince inanmakta, güven duymaktadırlar. Bu türden düşüncelere sahip olanlar, inanç sisteminin sözde bilgisine sığınırlar ve onu töre ve törenlerle sarmalayarak cemaat oluştururlar. Bu sistemlere Nutku, derinliksiz cemaat ahlakı demektedir. 55 ‘Sanki Var’ın çözümlenmesinde Nutku, kapsamlı bir ‘inanma felsefesi’ üzerinde durmanın gerektiğini, felsefi antropolojinin önündeki önemli görevlerden birinin, dünya kültürlerinin birbirlerini anlayacakları ve birbirleriyle buluşacakları zeminin yaratılması olduğunu düşünmektedir. İnanma felsefesi bu noktada önemli bir zemindir. Nutku, ‘sanki var felsefesi’ni etraflı olarak ilk kuran Vaihinger’i, onu derinlikli işleyen Feuerbach’ı ve ereksel düşünmenin tam bir çözümlemesini yapan Nicolai Hartmann’ı kendisinin öncüleri olarak görür. Nutku’ya göre, bu yöndeki çalışmaların bağlayıcı öncülü, tüm aşmacılığın (transendens) insan bilincinin nesnelerinden ibaret olduğudur. Dünyanın bilince yansıyan çıplak gerçekliği, bilinç tarafından giydirilerek dünyaya geri yansıtılmaktadır. Ona göre, bilincin nesnelerinden (1- gerçek nesne; 2- ideal nesne; ve 3- düşünce nesnesi) üçüncüsüyle, yani düşünce nesnesiyle ilgilenilmelidir. Nutku’ya göre, burada çekirdek soru,
karşıtlığına sığmaz, onu çok aşar (ona göre idealizm - materyalizm karşıtlığı, bilinç - madde ilişkisinde öncelik - sonralık karşıtlığıdır ve çok sığdır).
55 a.g.e., s. 54, 55. 96 Yüklə 287,31 Kb. Dostları ilə paylaş:
|