Universiteti I tiranës fakulteti I drejtësisë departamenti I së drejtës civile
Yüklə 3,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
162 Brenda shpjegimit në paragrafin më sipër, do të shikojmë se rastet më poshtë përfitojnë nga përjashtimi nga zbatimi për të drejtën e autorit. Vendosja në këtë pikë të veçantë bëhet vetëm për shkak se këto përjashtime kanë një objekt më të gjerë, që lidhet me një rëndësi publike, atë të informimit publik. Përjashtimet që kanë këtë objekt mund të jenë të shumta. Më poshtë, do të citojmë vetëm disa prej tyre. Së pari kemi lajmet e ditës, ose pasqyrën e shtypit. Edhe në këtë rast, do të vlejnë parimet që thamë më lart: pasqyra e shtypit duhet të jetë e shkurtër dhe të citohet burimi dhe autori i artikullit të cituar. Pasqyra e shtypit mund të jetë thjesht në formën e një parafrazimi të titujve kryesore të gazetave dhe të pjesëve kryesore (por të shkurtra) të artikujve kryesorë, ashtu siç mund të jenë një analizë ose një kryqëzim analitik i artikujve ndërmjet tyre. Në çdo rast, duhet të vlejnë parimet e shkurtësisë së citimit, citimit të burimit dhe të autorit. Së dyti, kemi fjalimet publike. Transmetimi në forma të ndryshme, me qëllim informimin publik mbi aktualitetin, i fjalimeve që i drejtohen publikut dhe që mbahën nëpër kuvende, ose në çdo takim që ka karakter publik, përfiton nga përjashtimi i zbatimit të të drejtës së autorit. Veçantia e kësaj kategorie është se nëse efektivisht lejohet transmetimi i lirë dhe i plotë i këtyre fjalimeve, autori i tyre nuk e humbet të drejtën e autorit nëse dëshiron që ta botojë në forma të ndryshme fjalimin e tij. Në këtë kontekst, koha do të luajë në favor të tij, pasi ai do të fitojë të drejtat e botimit të fjalimit të tij, nëse nevoja për të ilustruar aktualitetin, që është dhe arsyeja përse mund të transmetohet lirisht, nuk ekziston më. Së treti, kemi rastin e riprodhimeve të veprave grafike, në kuadër të informimit publik nëpërmjet revistave televizive (lajmeve), nëpërmjet dokumentarëve ose kronikave. Riprodhimi i veprave duhet të jenë në lidhje të ngushtë me objektin e kronikës dhe nuk duhet të tejkalojë një masë të arsyeshme që lidhet me ilustrimin, në funksion të kronikës. Në çdo rast, nëse autori nuk është dakord me riprodhimin e veprës së tij për qëllime ilustruese të kronikës, çdo transmetim ose riprodhim i tyre do të përbëjë shkelje të të drejtës së autorit. b. Përjashtime që sigurojnë mbrojtjen e interesave të posaçme të publikut - Përjashtime që përkrahin edukimin Promovimi i edukimit dhe kulturës duke mbrojtur veprat dhe në të njëjtën kohë, duke mundësruar zbatimin e përjashtimeve është në interes të publikut 525 . Edukimi dhe arsimimi janë, në këtë mënyrë, një nga përfituesit e përjashtimit nga zbatimi i të drejtës së autorit, siç e përcakton dhe Direktiva 2001/29/EC. Në të njtëjtën kohë që Direktiva 2001/29/CE parashikon këtë parim mjaft të rëndësishëm, ajo i jep kompetencën shteteve anëtare që të rregullojnë vetë këtë fushë, duek 525 Pika 13 e Direktivës 2001/29/EC. 163 parashikuar përjashtimet dhe kufizimet për këto qëllime shkencore dhe edukimi, në përfitim të institucioneve publike si për shembull bibliotekat, arkivat e kështu me radhë 526 . Këto parime janë parashikuar në formën e dispozitës juridike në nenin 5 të Direktivës 2001/29/EC 527 . Siç e thamë, janë vetë shtetet që do të rregullojnë strukturën juridike të përjashtimeve dhe kufizimeve. Kështu, në disa shtete, liria e kërkimit shkencor së bashku me lirinë e kërkuesve shkencorë mbrohen nëpërmjet normave kushtetuese 528 . Ndërsa në disa shtete të tjera, liria akademike nuk mbrohet nga dispozita kushtetuese të veçanta, por brenda suazës së lirisë së shprehjes 529 . Autori nuk mund të kundërshtojë riprodhimin dhe/ose përcjelljen e veprës, për qëllime ilustrimi në kuadër të arsimimit dhe kërkimit, nëse publikut drejt të cilit do të drejtohet vepra përbëhen në shumicën e tij nga nxënës, studentë, arsimtarë ose kërkues. Shfrytëzimi i veprës në bazë të kritereve që sapo thamë nuk përbën shfrytëzim tregtar të vepës, por në çdo rast, autori do të kompensohet në bazë të një llogaritjeje të caktuar, për të cilën autoriteti publik si dhe agjencitë e menaxhimit kolektiv të të drejtave kanë për të detyrë ta llogarisin në mënyrë sa më të drejtë. Por për cilat vepra bëhet fjalë? Bëhet fjalë për ato vepra të cilat kanë një objekt pedagogjik. Në këtë kuptim, përjashtohen ato vepra të cilat nuk kanë për objekt edukimin apo kërkimin shkencor. Nëse do të vlente e kundërta, pra nëse të gjitha llojet e veprave do të përfitonin nga ky përjashtim, atëherë kjo do të dekurajonte autorët që të shkruanin dhe të botonin e veprat e tyre, pasi ata do të ishin de facto objekt të një shpronësimi të padrejtë. Përjashtohet gjithashtu çdo përdorim që del jashtë kontekstit pedagogjik, që nënkupton edhe përdorimin për qëllime tregtare, por kjo është tërësisht e kuptueshme. Në trajta praktike, ky përjashtim mbron stafet pedagogjike të riprodhojnë pjesë veprash, duke vajtur edhe përtej citimit të thjeshtë, në kuadër të përgatitjes dhe prezantimit të leksioneve të tyre për nxënësit dhe studentët. Siç e parashikon edhe Direktive 2001/29/CE, institucionet brenda të cilave zhvillohet aktiviteti mësimëdhënës është i detyruar të paguajë një shumë në formën e kompensimit për autorët veprat e të cilëve përdoren për qëllimet e mësimdhënies. Në parim, nëse do të kishim përjashtim nga e zbatimi i të drejtës së autorit, nuk duhet të kishte asnjë formë kompensimi. Mirëpo, ligjvënësit kombëtarë dhe ai Evropian kanë parashikuar për këtë rast një formë kompensimi, të cilën e gjejmë edhe në rastet e fotokopjimit të veprave. Si rrjedhim, doktrina mbron idenë se përjashtimet po hapin rrugën e një konceptimi të ri të të drejtës së autorit, bazuar në dhënien e disa liçencave të përdorimit, në këmbim të të cilave, çdo vepër mund të jetë përdorshme 530 . 526 Pika 34 e Direktivës 2001/29/EC. 527 Saktësisht, neni 5 pika 2(c) i Direktivës 2001/29/CE. 528 Shih për shembull rastin e Francës. Liria akademike nuk mbrohet në mënyrë direkte nga ndonjë dispozitë e Kushtetutës, por nga jurisprudence e Gjykatës Kushtetuese. 529 Rasti i Gjermanisë dhe Italisë. 530 Kjo çështje do të trajtohet në vijim. Yüklə 3,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|