Western caspian
Yüklə 2,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
“Western Caspian” University № 3, 2017 Scientific Bulletin 40 sibətlərin daha da mürəkkəbləşdiyi, dünya bazarlarında tələbin xüsusiyyətlə- rinin dəyişdiyi, rəqabət mühitinin dərinləşdiyi bir şəraitdə innovasiyalar, elmi- texniki yeniliklər, ixtiralar və onların tətbiqi məsələləri hər bir aspekt üzrə öz aktuallığını daha da artırmışdır. Bu proses bilik iqtisadiyyatını dövrün əsas tələblərindən birinə çevirmişdir. Türkiyə Respublikasının son illərdəki sosial-iqtisadi nəticələrini təhlil etsək təhsildə aparılan islahatların nəticəsi kimi bu ölkənin bilik iqtisadiyyatının yaradılmasında böyük nailiyyətlər əldə etdiyi müşahidə olunur. Belə ki, ölkə iqtisadiyyatında ixracatın strukturunda yüksək bilik tələb edən texnologiya, maşınqayırma və cihazqayırma məhsulları üstünlük təşkil edir. Sözsüz ki, bilik iqtisadiyyatının formalaşmasında düzgün təşkil olunmuş təhsil sistemi dayanır. Dünya iqtisadiyyatında son dövrlərdə bir sıra sahələrdə öz xüsusi çəkisini artırmağı bacaran Türkiyə öz təhsil sistemini və təhsil proqramlarını xeyli dərəcədə təkmilləşdirməyə nail olmuşdur. Təhsilin keyfiyyəti baxımından böyük nailiyyətlər əldə olunmuşdur. Təhsildə xüsusilə tətbiqi əhəmiyyətə malik istiqamətlərdə görülən tədbirlər öz səmərəsini göstərməkdədir. Bir sıra universitetləri dünyanın nüfuzlu universitetləri sırasına daxil olmuşdur. Bu uni- versitetlərin hazırladığı yüksək ixtisaslı kadrlar elmi-tədqiqat, iqtisadiyyat və başqa bir sıra sahələrdə fərqlənməyə başlamışdır. Hazırda Türkiyə ali təhsildə yaradılmış güclü maddi-texniki bazası, münasib təhsil şəraiti, təhsil və yaşayış xərcləri ilə də əmək bazarında rəqabət- qabiliyyətli, yüksəkixtisaslı kadrların hazırlanması imkanlarını xeyli geniş- ləndirmişdir. Türkiyə ali təhsil sisteminin yenidən qurulması mərhələsi 2011-ci ilin fevral ayından bu yana davam etməkdədir. Bir çox universitet yenidənqurmanın nə cür olmalı olduğu ilə bağlı raport hazırlamışdır. Misal üçün ODTÜ tərə- findən hazırlanan raportda, universitet təşkilatlanmasında, maliyyə və akademik strukturun idarəedilməsində, personal seçimi və məşğulluğunda universitetin müstəqil bir quruluşa malik olmasının önəmi vurğulanmışdır [10, s.8]. Bundan başqa burada universitetlərdə ixtisaslaşma, beynəlxalq rəqabət standartlarına uyğunlaşma, məhsuldarlıq, hesabatlılıq, universitetin idarə heyə- tinin yenidən formalaşdırılması üçün nələrin edilməli olduğu, yeni strukturun hansı formada olmasının daha məqsədəuyğun olması ilə bağlı fikirlər də öz əksini tapmışdır. Türkiyə universitetlərlə sənaye arasında əməkdaşlığı inkişaf etdirən ölkələrdəndir. Bu əməkdaşlıq üzrə tənzimləmə siyasəti beşillik inkişaf planları əsasında həyata keçirilmişdir və bu proses bu gün də davam etdirilir. Türkiyədə elmi-tədqiqatlara və texnologiyaların inkişafına sərf olunan vəsaitlərin ÜDM-dəki payı son illərdə artmışdır. Türkiyədə tədqiqat-təkmilləşdirmə xərclərinin ÜDM-də xüsusi çəkisi 2002-ci ildə 0,53%-ə, son illərdə elm və texnologiya sahəsində müşahidə olunan siyasətə bağlı olaraq 2012-ci ildə 0,92%-ə çatmışdır. Bu faiz 2011-ci “Western Caspian” University № 3, 2017 Scientific Bulletin 41 ildə 0,86% idi. 2012-ci ildə tədqiqat-təkmilləşdirmə fəaliyyətləri tədqiqatı çərçivəsində, ictimai quruluşlar, vəqf universitetləri və ticarət sektorundakı an- ket nəticələrinə, dövlət universitetlərinin büdcə və şəxsi sənədləri əsasında yerinə yetirilən hesablamalara görə Türkiyədə ümumi daxili tədqiqat-təkmil- ləşdirmə xərcləri 2012-ci ildə əvvəlki illə müqayisədə 17,1% artaraq 13,062 milyon TL olaraq hesablanmışdır [11, s. 21]. 1991-ci ildə rəsmi qəzetdə nəşr olunan məlumata görə, Türkiyədə texno- parkların qurulması aşağıdakı məqsədləri daşıyırdı: - Dünya bazarı üçün rəqabət potensialına və daxili bazarda strateji əhəmiyyətə malik texnologiyaya əsaslanan sənaye sahələri qurmaq; - Daxili və xarici sərmayəni təşviq etmək; - Universitet, dövlət və özəl sektor arasında güclü əlaqə yaratmaq; - Yeni xammal, bacarıqlı işçi qüvvəsi və sərmayə üçün daha yüksək əlavə dəyərli ixrac məhsullarının istehsalını inkişaf və təşviq etmək; - Yüksək iqtisadi təsirə malik yeni texnologiyalara sərmayə qoyulması və dolayı yolla məşğulluğun artırılması; - Universitetlərin tədqiqat nəticələrini məhsuldar sektorlara tətbiq etmək [9. s. 186]. Türkiyədə elmi-tədqiqatların aparılması əsasən, biotexnologiya, kosmos araşdırmaları və peyk texnologiyası, elektron, bərpa oluna bilən enerji resurs- ları, yeni vəsaitlər, dəniz elmləri, dəmir və kömür texnologiyası kimi istiqa- mətlər üzrə aparılır və texnoparkların əsasən bu istiqamətlərdə yaradılması nəzərdə tutulur. Türkiyədə fəaliyyət göstərən texnoparkların fəaliyyət sahələri dünyadakı texnoparklarla müqayisədə bənzərlik nümayiş etdirir. Proqramlaşdırma və mü- dafiə sənayesi ən öndə gələn fəaliyyət sahələridir. Dünyadakı uğurlu texno- parklar tədqiq edilərkən firmaların ortalama istehsala keçmə müddəti 5 il olaraq götürülsə də, Türkiyədəki texnoparklarda fəal olan firmalar 3 ildən az bir müd- dət ərzində texnologiya ixracatına başlayırlar [2, s.88]. Türkiyədə qurulması planlaşdırılan texnoparklar layihəsindən sənaye, ticarət, elm və texnologiya sahələrində fayda və strategiyalar bu şəkildə müəyyən edilmişdir: - Dünya bazarı üçün qlobal rəqabət potensialına və daxili bazarda strateji əhəmiyyətə sahib texnologiyaya əsaslanan sənayenin qurulması; - Daxili investisiyaları və xarici kapital qoyuluşuna təşviq etmə; - Universitet, dövlət və özəl sektor sənaye müəssisələri arasında effektiv qarşılıqlı əlaqələri qurmaq; - Xüsusilə yerli xammal, bacarıqlı iş qüvvəsi və kapital üçün daha yüksək əlavə dəyərə sahib ixrac məhsullarının təşviqi və inkişaf etdirilməsi; - Yüksək iqtisadi effektivliyə malik qabaqcıl texnologiyalara investisiya edilməsi və dolayı yolla məşğulluğu artırmaq; - Qabaqcıl texnika və təhsilin tətbiqi ilə məhsul keyfiyyəti və məhsuldar- Yüklə 2,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|