Yazılmışdır. Bu kitabda mülki hüquq münasibətlərinin yaranmasında aparıcı
Yüklə 2,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
III fəsil. Bağışlama müqaviləsi nm predmetinə aid edilməsi üçün kifayət deyildir. Belə ki, hədiyyə alanın zənginləşdirilməsi yalnız borcdan azad edilmə ilə məhdudlaşmayan müxtəlif hüquqi formalarda ifadə oluna bilər. Məsələn, əşyanın əvəzsiz istifadəyə verilməsi hədiyyə alanı icarə haqqını ödəməkdən azad etdiyi üçün şübhəsiz ki, hədiyyə alanı zənginləşdirir. Lakin bununla əvəzsiz istifadə müqaviləsi bağışlamaya çevrilməyəcəkdir. İkincisi, borcun bağışlanması əsası və proseduru, borcun ötürülməsi və icranın qəbulu fərqli hərəkətlərdə ifadə olduqları üçün, onların ümumi ad altında birləşdirilməsi süni olacaqdır'. Bağışlama müqaviləsinin prednieti kimi dövriyyədən çıxarılmayan istənilən əşyalar çıxış edə bilər. Mülki dövriyyəsi məhdudlaşdırılmış əşyaların bağışlanması onların hüquqi rejiminə uyğun olmalıdır. Belə ki, bu növ əşyaları hədiyyə alan şəxs onları mülkiyyətə qəbul etmək səlahiyyətinə malik olmalıdır. Qanunvericiliklə dövriyyədə olan, lakin bağışlanıla bilməyən əşyalar müəyyən olunmuşdur ki, bunlara misal kimi dövlət və bələdiyyə mülkiyyətində olan torpaqları göstərmək olar. Belə ki, AR Torpaq Məcəlləsinin 91-ci maddəsinin 2-ci bəndinə əsasən, dövlət və bələdiyyə torpaqlarının bağışlanmasına yol verilmir. Bu torpaqlar üzərində istifadə və icarə hüquqları qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada bağışlana bilər. Dövlət və bələdiyyə torpaqlarının bağışlanmasının qadağan olunmasına baxmayaraq, onlar bir çox mülki əqdlərin (alqı-sat- qı, icarə və s.) predmeti kimi çıxış edə bilərlər. Bağışlama müqaviləsinin predmeti olan əmlak hüquqları həm əşya, həm də öhdəlik xarakterli ola bilər. Lakin bununla bərabər, bağışlamanın predmeti ola bilməyən əşya və öhdəlik xarakterli əmlak hüquqları da vardır. Məsələn, əşya hüquqlarından servitut və uzufrukt alqı-satqmm müstəqil predmeti ola bil ' Гражданское право: Учебник / Под. ред. Л.П.Сергеева, Ю.К.Толстого. Том 2. М.: Проспект, 2003, с. 137 79
Rüfət Göyüşov məz (bax. AR MM, mad.255.3). Belə olan təqdirdə onlar bağışlamanın da predmeti kimi çıxış edə bilməzlər. Güzəşt edilməsi mümkün olmayan əmlak hüquqları bağışlana bilməz. Məsələn aliment, həyat və sağlamlığa vurulan zərərin ödənilməsi tələbi və s. Əmlak hüquqlarının bağışlanması tələblərin və hüquqların güzəşti (sessiyası) haqqında AR MM-in 9-cü fəslinin 3-cü paraqrafımn və 29-cu fəslinin 6-cı paraqrafmm qaydalarına uyğun həyata keçiriləcəkdir. Bununla yanaşı, AR MM-in 666.3-cü maddəsinin tələbinə əsasən, mənəvi və ya əxla- qi borcun icrası bağışlama sayılmır. Bu müqavilənin tərəfləri olan hədiyyə verən və hədiyyə alan qismində vətəndaşlar, hüquqi şəxslər və dövlət çıxış edə bilər. Dövlət bu münasibətlərdə, əsasən, hədiyyə alan qismində çıxış edir. AR Torpaq Məcəlləsinin 91-ci maddəsinin 1-ci bəndinə əsasən, torpağın mülkiyyətçisi Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsində müəyyən edilmiş qaydada və formada bağışlama müqaviləsi ilə həmin torpaq sahəsini və ya onun bir hissəsini əvəzsiz olaraq, Azərbaycan Respublikasının hər hansı vətəndaşının və ya hüquqi şəxsin, habelə dövlətin və ya bələdiyyənin mülkiyyətinə verə bilər. Nəzəri olaraq dövlət hədiyyə verən kimi çıxış edə bilər. Buna misal olaraq, idmançıların və fitri istedadların mükafatlandırıl- nıasmı göstərmək olar. Qeyd olunan münasibətlər müəyyən dərəcədə mülki hüquqi tənzimetmədən kənarda qaldığı üçün onların izahı üzərində çox dayanmırıq. Vətəndaşların bağışlama müqaviləsinin tərəfi kimi çıxış etmələri onların fəaliyyət qabiliyyətinin həcmindən, bağışlanılan əşyanın hüquqi rejimindən asılıdır. Fəaliyyət qabiliyyəti olmayan şəxsin əmlakından bağışlama yalnız qanuni nümayəndələrin məsuliyyətinin saxlanması şərti ilə, habelə qəyyumluq və himayəçilik hüququnun göstərişlərinə uyğun olaraq həyata keçirilə bilər (bax. AR MM, mad.667.2). Fəaliyyət qabiliyyəti məhdudlaşdırılmış şəxslə- 80 III fəsil. Bağışlama müqaviləsi rin xırda məişət əqdləri bağlamaq ixtiyarı vardır. Bu kateqoriya şəxslər yalnız himayəçisinin razılığı ilə başqa əqdlər bağlaya bilərlər (bax. AR MM, mad.32.1). Bu kateqoriya şəxslərin himayəçinin razılığı ilə bağladıqları əqdlərin sırasına bağışlama müqaviləsi də daxildir. Himayəçinin razılığı tələb olunan hallarda, belə razılıq olmadan əmlaklarını digər şəxsə bağışlayarlarsa, həmin əqd sonradan himayəçinin yazılı razılığı ilə etibarlı hesab edilə bilər. Tam fəaliyyət qabiliyyətli şəxslər öz əmlakları üzərində başqalarının hüquqlarını pozmamaqla istədikləri kimi sərəncam verə bilərlər. Lakin
qanunverici fəaliyyət qabiliyyətli şəxsin
mülkiyyətində olan, hədiyyə vermək istədiyi əmlakın hüquqi rejimindən asılı olaraq bəzi məhdudiyyətlər müəyyən etmişdir. Belə ki, əgər əmlak ər-arvadın ümumi mülkiyyətindədirsə və ya vərəsəlik hüququ ilə məhdudlaşmışdırsa, o halda fəaliyyət qabiliyyətli şəxs öz əmlakına dair bağışlama yolu ilə sərəncam verə bilməz (bax. AR MM, mad.667.1). Ərlə-arvadın nikah dövründə əldə etdikləri əmlak onların ümumi birgə mülkiyyətləri hesab olunduğu üçün bu cür əmlakın bağışlanması (üzərində sərəncam verilməsi) mülkiyyətçilərin razılığı əsasında həyata keçirilir və əmlaka dair sərəncam verilməsi (barəsində bağışlama müqaviləsinin bağlanması) haqqında əqdi mülkiyyətçilərdən hansının bağlamasından asılı olmayaraq bu razılıq ehtimal edilir. Lakin daşınmaz əmlakın bağışlanması qaydası fərqlidir. Belə ki, daşınar əşyanın bağışlanması ilə əlaqədar əqd digər mülkiyyətçinin razılığının olmaması mülahizələrinə əsasən mübahisələndirilərək etibarsız sayılması perspektivi hədiyyə alanın bunu (hədiyyə verənin səlahiyyətinin olmamasını) bildiyi və bilməli olduğu halın sübuta yetirilməsindən asıh- dırsa, daşınmaz əmlaka'birgə hüququ olan ərin (arvadın) razılığı olmadan daşınmaz əmlakın dövlət reyestrində qeydə alınmış hüquq barədə bağlanmış müqavilə hədiyyə alanın vicdanlı olduğu hallarda belə etibarsız hesab edilir.
81 Yüklə 2,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|