Yazılış qaydası Metodikası Tərtibi Müdafiəsi Azərbaycan Respublikası Təhsil

bəzən  də
eksperimentin  nəticələrini  yoxlamaq  və
dəqiqləşdirmək məqsədilə aparılır. Bu metodun köməyi ilə
hər  hansı  pedaqoji  fakt  və
hadisəyə
müəllimlərin
şagirdlərin  və
valideynlərin  münasibəti  aşkarlanır,
müəyyən təlim-tərbiyə hadisəsi başqaları ilə söhbət etmək
vasitəsilə
öyrənilir, 
şagirdlərin 
fərdi 
psixoloji
xüsusiyyətləri aydınlaşdırılır.
Müsahibə metodu  ilə aparılan  sorğuya  aşağıdakı  tə-
ləblər verilir:
1. Verilən suallar əvvəlcədən planlaşdırılmalı və təd-
qiqatın  məqsəd  və vəzifələrinə uyğun  olmalıdır. Özünə
sual verməli: “Sən nəyi aydınlaşdırmaq istəyirsən?”
2. Öncədən  kiminlə müsahibə aparılacaq şəxs dəqiq
müəyyənləşdirilməlidir.
3. Tərtib  edilmiş  suallar  aydın,  konkret  və sadə ol-
malıdır. Mürəkkəb,  “ikimərtəbəli”  və ya  yanıltmaq  üçün,
qəsdən səhv suallalr verilməməlidir.
4. Soruşulanların cavabları dəqiq yazılmalı, qeydə və
ya lentə, videoya alınmalıdır.
5. Soruşulanların  xüsusiyyətləri,  səviyyələri  nəzərə
alınmalıdır.
6. Sorğunun  nəicələri  ümumiləşdirilməli  və təhlil
edilməlidir.
Psixoloji-pedaqoji  tədqiqatlarda müsahibənin  üç  nö-
vündən daha geniş istifadə olunur: 1) “Eksperimentə giriş”
müsahibəsi - əməkdaşlığa sövq etmək məqsədilə

---

22
aparılır; 2) “Eksperiment müsahibəsi” – işçi fərziyyələrini
yoxlamaq məqsədilə aparılır; 3) İntervü aparmaq.
Eksperiment metodu - Bu  hər  hansı  bir  pedaqoji
məsələni  xüsusi  təşkil  olunmuş şəraitdə öyrənməkdir.
Təlim-tərbiyəyə aid olan bu və ya digər hadisəni, pedaqoji
posesi  daha  dərin  tədqiq  edib,  öyrənmək  üçün  pedaqoji
eksperimentdən  istifadə olunur. Təlim  prosesini  tədqiq
edən  tədqiqatçı  eksperiment  aparmaq  üçün  uşaqların
tərkibi, inkişaf səviyyəsi, müəllimin iş üslubu və s. cəhət-
lər  bir-birinə yaxın  olan  iki  sinif  götürülür. Onların  biri
kontrol  sinif,  digəri  eksperiment  sinif adlanır  ki,  ekspe-
riment  bu  sinifdə qoyulur. Eyni  tədbir  kontrol  sinifdə hə-
mişəki  qaydada  aparılır,  eksperimental  sinifdə isə dəyiş-
dirilmiş  şəkildə,  daha  doğrusu  tədqiqatçının əvvəlcədən
qurduğu  fərziyyəyə uyğun  olaraq  həyata  keçirilir. Öyrə-
nilən pedaqoji proses hər iki sinif üzrə müşahidə edilir və
müvafiq qeydlər edilir, nəticələr çıxarılır. Əldə edilən nə-
ticə müqayisə metodu vasitəsilə yoxlanılır və lazım bilin-
dikdə başqa siniflərdə də sınaqdan keçirilir.
Tədqiqat işində eksperiment mühüm əhəmiyyət kəsb
edir. Belə ki,  bu  metoddan  istifadə edərkən  tədqiqatçı  ilk
növbədə öyrənmək  istədiyi  məsələyə daha  tez  nail
olmaqdan  ötrü  tələb  edilən  vəziyyəti  özü  yaradır;  sonra
hansı  şəraitdə daha  yaxşı  nəticə almağı  bilmək  məqsədilə
prosesin  gedişini  istədiyi  vaxt  dəyişdirir;  daha  sonra əldə
etdiyi  məlumatın  dəqiqlik  dərəcəsini  müəyyənləşdirmək
üçün  təcrübəni  dəfələrlə təkrar  edir;  nəhayət  öyrəndiyi
pedaqoji prosesi daha düzgün və ətraflı

---

qeyd etməkdən ötrü lazımi texniki vasitələri də hazırlayır.
Bütün bunlar isə hər hansı bir pedaoji prosesi dərindən və
düzgün tədqiq etməyə imkan verir.
Pedaqoq, psixoloq alimlər eksperimentin iki növünü
ayırmışlar:  1)Təbii  eksperiment  ;  2)  Laborotor  eksperi-
ment.
Təbii  eksperiment elə aparılır  ki,  sınaq  olunanda
şübhə yaranmır  və yaxud  da pedaqoji  proses  təbii  halda
keçir. Təbii  eksperimentdə davranışın,  pedaqoji  prosesin
təbiiliyi təmin olunur. Sınaq olunan hiss edilmədən ünsiy-
yət və münasibətə və ya pedaqoji prosesə cəlb olunur.
Laborotor eksperimenti xüsusi təşkil olunmuş, süni
şəraitdə aparatların köməyi ilə keçirilr. Laborotor eksperi-
menti  zamanı  sınaq  olunan  onun  üzərində təcrübə aparıl-
dığını bilir və ondan dəqiq, inanılmış nəticələr almaq mə-
qsədilə istifadə edilir.
Sənədlərin öyrənilməsi –Tədqiqatçı mövzu ilə bağlı
olaraq məktəbin və ya digər tərbiyə-tədris müəssisələrinin
müvafiq pedaqoji sənədlərini öyrənir. Məktəb sənədlərinə
- sinif  jurnalları,  şagird  gündəlikləri,  dərs,  dərnək
cədvəlləri, müəllimlərin dərs icmalları, pedaqoji şuranın iş
planı  və
protokolları,  metodik  şuranın  iş  planları,
məktəbin,  valideyn  komitəsinin,  uşaq  və gənclər  təş-
kilatlarının iş planları, tədbirlər kitabları və s. daxil ola bi-
lər.
Uşaqların  yaradıcılıq  fəaliyyəti  məhsullarının  öy-
rənilməsi də tədqiqatçıya dəyərli faktlar və məlumatlar

---

24
verə bilər. Bura  şagirdlər  tərəfindən  çəkilmiş  şəkillər,  ya-
zılmış  şeir  və hekayələr,  hazırlanmış  bədii  tikişlər,  cihaz-
lar, modellər, maketlər və s. başqa nümunələr daxildir.
Tədqiqatın  metodikası – (yun. methodike,  metho-
dos – tədqiqat  yolu)– 1) Bu  və ya  digər  işin,  tədqiqatın
məqsədəmüvafiq,  səmərəli  surətdə aparılma qaydalarının
məcmusu kimi başa düşülür.
Tədqiqat  prosesində magistrant  məktəbin  və ya  baş-
qa bir təhsil müəssisəsinin metodik işi ilə tanış olur. Meto-
dik işin aşağıdakı məqsədləri olur:
1. Daha  səmərəli  təlim-tərbiyə metod  və tərzlərinin
mənimsənilməsi.
2. Müəllim və ya  tərbiyəçinin təlim-tərbiyə işinin
təşkili  və aparılmasına  hazırlıq  səviyyəsinin  yüksəldilmə-
si.
3. Pedaqoji kollektiv üzvlərinin öz aralarında təcrübə
mübadiləsi aparması.
4. Aktual pedaqoji təcrübənin aşkarlanması, ümumi-
ləşdirilməsi və təbliği.
5. Təlim-tərbiyə prosesinin  keyfiyyətinin  yüksəldil-
məsi.
6. Pedaqoji  təhlil,  nəzəri  və eksperimental  tədqiqat
bacarıqlarının inkişaf etdirilməsi.
7. Pedaqoji  yeniliklərin  gündəlik  fəaliyyətdə nəzərə
alınması.
Tədqiqatın  metodologiyası- (yun. methodike,  met-
hodos - tədqiqat yolu, logos – söz, təlim) – Tədqiqatın,

---