S h u n d an so ‘ng y an a pishiriigan. B a ’zid a bezakka 2-3
m a rta sir
berilib, h a r sirla n g an d an so ‘ng ta k ro ra n x u m d o n g a solin g an .
N atijada c h u q u r zam in li sirlangan o ‘y m akorlik bezaklari yuzaga
kelgan. P arch in n in g ikkinchi k o 'rin ish i silliq sirtlisi hisoblanadi.
U n i ta y y o rlash u c h u n lo y d an p a rd o z la n a d ig a n b o i a k ta y -
y o rlan ib , m in e ra l b o 'y o q la r b ilan n a q s h tasviri tu sh irilg a n .
S o ‘ngra loy pish irib olingan. K eyin tu rli rangda sirlan g an loy
p arch asi ta k ro ra n pishirib olingan. P a rc h in la r ayniqsa X II-X IV
asrlarda keng q o ila n ilg a n .
Sirlangan so polning ikkinchi k o 'rin ish i bu — koshin.
U lar
so dda kokrinishda b o iib , b ir to m o n ig a sir yugurtirilgan pishiq
g‘ishtdan iborat. K oshinlam ing XVI-XV1I1 asrlarda q o ila n ilg a n
g a n c h sirtig a s ir ish la n g a n tu r la r i h a m m avjud . U la rn in g
o ic h a m la ri odatdagi pishiq g‘ishtdan boshlab,
kichik o ic h a m d a g i
m axsus g is h tc h a la r k o ‘rinishigacha b o ia d i.
M e’m orch ilikd a ishlatiladigan sirlan g an sopolning u ch in ch i
k o ‘rinishini koshinburush tashkil etadi. K oshinburush deb b iro n -
b ir islim iy yoki xattotlik n aqshlarini bajarish u ch u n ish latilad i
g an sirlangan sopol parchalari va u ni ishlatish usuliga aytiladi. Bu
sopol parchalari koshin g'ishtchalaridan tesha bilan chopilib (sindi-
rilib) yoki ch arx d a charxlanib yasaladi. S hu ning u ch u n u n ing
n o m i ko sh in b u ru sh deyiladi. K o sh in b u ru sh la r ta y y o r k o sh in
g‘ishtlaridan foydalanilm asdan, balki kichik
q o lip c h a la rd a loy
yoki m axsus g an ch d a n ham kerakli o ic h a m la r d a alo hid a bajari-
lishi m um kin.
Parchin va koshinning barcha turlari bevosita devorga yopishti-
rilib, qorish m a vositasida terilishi m u m k in , bu usul «chaspak»
deb ataladi. K oshinburushlar esa m axsus andazalarda, teskari yot-
qizilib terilgan holda tayyorlanadi. S o'n g ra ularga suyuq tayyorlan-
g an g an ch —d o ‘qob quyilib, m axsus plita tax tala r tayyorlanadi.
Bu tax tala r keyin devor sirtiga o 'm a tila d i. 0 ‘rn atib b o iin g a c h ,
devor va koshinburush oraligki qo rishm a
bilan to id irils a , bu h am
ch asp ak usuli deyiladi. Lekin o ‘rta asr m e ’m o rlari d ev o r va k o
sh in la r sirtiga turli tu z lar chiqm asligi u c h u n m axsus havo yurish
kanallari qoldirishgan. Bu usulda k o sh in va ko shinb urush larn i
o ‘m a tish «xataba» deb atalgan. B a'zi h o llard a p arch in h a m ko -
sh in va koshin b u ru sh singari tax ta-tax ta
qilib yerda tayyorlanib,
s o ‘ngra devor sirtiga o 'm a tilish i m um kin.
K o shinburushlardan ishlangan islimiy yoki xattotiy naqshlar
m ozayiq (m ozaika) deb ataladi. B a’zida koshinlardan to la lig ic h a
ishlangan katta n am o y o n (p an n o ) Iarni ham m ozayiq deb n o m -
lashadi.
K o shinlar va k osh in b u ru sh lard an p lita -ta x ta la r tayyorlana-
d ig an maxsus m a y d o n c h a la r taxbin deb ataladi. M in o ra, gu m
baz, ravoq, to q kabi shakli tekis bo 'lm ag an sirtlar u ch u n m ax
sus, o ksha shaklga m os yoysim on tax binlar tayyorianadi.
Dostları ilə paylaş: