Zavər Qafarov, Ataxan Əbilov Beynəlxalq xüsusi hüquq Yenidən işlənmiş ikinci nəşr Bakı ~ Qanun 2007
Yüklə 2,45 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Fasil 15. Vərosəlik hüququ
Fasil 15. Vərosəlik hüququ ya onun bir hissəsini həm vərəsələr sırasından, həm də kənar adamlar sırasından bir və ya bir neçə şəxsə qoya bilər. Təbiİ ki, öz hərəkətləri barədə şüurlu mühakimə yürüdə bilən və öz iradəsini ^ aydın ifadə edə bilən yetkinlik yaşına çatmış fəaliyyət qabiliyyətli şəxs vəsiyyətnaməni tərtib edə bilər. Milli qanunvericiliklərdə vəsiyyətnamənin forması İlə bağlı ciddi tələblər irəli sürülür. Həmİn tələblərə riayət etməmə tərtib edilmiş vəsiyyətnamənin etibarsızlığına səbəb olur. “Beynəlxalq xüsusi hüquq haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 30-cu maddəsində vəsiyyətnamənin formasının hansı qanunla müəyyən edilməsi ilə əlaqədar üç alternativ kollizion hüquq norması nəzərdə tutulub: forma baxımından vəsiyyətnamə ya tərtib olunduğu, ya miras qoyanın vəsiyyət elədiyi anda və ya vəfat etdiyi anda yaşadı--^ ğı və ya olduğu, ya da haqqında vəsiyyətnamə olan daşınmaz əmlakın olduğu Ölkələrdən birinin hüququnun tələblərinə cavab verdikdə etibarlı sayılır. Qanuna görə miras qoyanın vəsiyyət etmək- - qabiliyyəti, vətəndaşlığı, digər şəxsi keyfiyyətləri və ya şəxsi keyfiyyətləri haqqında tələb ediləcəyi mümkün olan göstərişlər forma üçün zəruri hesab edilir. Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsinin tələblərinə görə (1179- 1192-ci maddələr) vəsiyyətnamə yazılı formada tərtib edilməlidir. Həm notariat formasında, həm də onsuz yazılı vəsiyyətnaməyə yol verilir. Notarius forması tələb edir ki, vəsiyyətnaməni vəsiyyət edən tərtib etsin və İmzalasın, notarius, notariusun olmadığı yerlərdə isə yerli özünüidarə orqanı təsdiqləsin. Vəsiyyətnaməni vəsiyyət edənin sözlərindən notariusun iki şahidin yanında yazmasına da yo! verilir. Bu zaman vəsiyyətnaməni vəsiyyət, edən oxumalı və notariusun, şahidlərin yanında imzalamalıdır. Yetkinlik yaşına çatmayanlar, fəaliyyət qabiliyyəti olmayan sayılmış şəxslər, vəsiyyət üzrə vərəsələr və onların yüksələn və enən xətt üzrə qohumları, bacıları, qardaşları, arvadı (əri) və vəsiyyət tapşırığını alan (leqatari) vəsiyyətin şahidləri ola bilməzlər. 260 § 1.Vərəsəlik münasibətləri sferasında qanunların kolliziyası AFR beynəlxalq xüsusi hüquq haqqında qanununa görə vəsiyyət üzrə vərəsəlik prosesinə vəsiyyət edənin vətəndaşı olduğu ölkənin •qanunu tətbiq edilməlidir. Deməli, AFR vətəndaşı harada olmasından asılı olmayaraq, vəsiyyətnaməni forma baxımından AFR qanunvericiliyinə uyğun tərtib etməlidir. AFR qanunvericiliyinə görə də vəsiyyətnamə vəsiyyət edən tərəfindən tərtib edilir və notariusa şahidlərin iştirakı ilə təqdim edilir. Notarius vəsiyyətnaməni çap olunmuş formada alır və onun gizliliyini təmin etməlidir. İsveçrə beynəlxalq xüsusi hüquq haqqında qanununa görə vərəsəlik münasibətlərinə vəsiyyət edənin axırıncı yaşadığı yerin qanunu tətbiq edilməlidir. İsveçrə qanunvericiliyinə görə vəsiyyətnamə notariusun iştirakı ilə İki şahidin yanında tərtib edilməlidir. Böyük Britaniya qanunvericiliyinə görə Böyük Britaniyada daimi yaşayan şəxs vəsiyyətnamə tərtib etmək fikrinə düşsə, onu şəxsən öz xətti ilə yazılı formada yazmalıdır. Vəsiyyət edən ən azı iki şahidin İştirakı ilə sənədə imza atmalıdır. Lakin vəsiyyət edənin iştirakı ilə başqa şəxslər tərəfindən də vəsiyyətnamə imzalana bilər. Böyük Britaniya qanunvericiliyinə nisbətən oxşar olan Kanada qanunvericiliyi digər şəxslər tərəfindən vəsiyyətnamənin imzalanmasım istisna edir. Fransa qanunvericiliyi isə vəsiyyətnamənin müxtəlif formalarını müəyyən edir. Bu ölkədə vəsiyyətnamə şəxsin öz xətti ilə, həm açıq, həm də gizli formada tərtib edilə bilər. Vəsiyyətnamə hətta gizli formada tərtib edildikdə belə notarius və şahidlər tərəfindən imzalanmalıdır. Analoji normaya Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində də rast gəlinir. Əvvəla, Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsinin 1185-ci maddəsinə görə notarius, vəsiyyətnaməni təsdiqləmiş digər şəxs, şahid, habelə vəsiyyətnaməni vəsiyyət edənin əvəzinə imzalamış şəxslər vəsiyyətnamənin məzmununa, tərtibinə, dəyişdirilməsinə və ya ləğvinə aid məlumatlan miras açılanadək açıqlaya bilməzlər. Bundan əlavə, vəsiyyət edənin arzusu ilə şahidlər vəsiyyətnaməni onun məzmunu ilə tanış olmadan təsdiqləməlidirlər. Bu halda şahidlər vəsiyyətnamənin tərtibi zamanı vəsiyyət edənin yanında olmalıdırlar. 261 Fəsii 15, Vorosulik hüququ Miras qoyandan vərəsələrə əmlak hüquqlannm keçməsi ilə əlaqədar yaranan münasibətlərin hüquqi tənzimi də milli qanunvericiliklərdə müxtəlif cür tənzimlənir. Bu ilk növbədə vərəsəliyin ob- - yekti kimi çıxış edən daşınar və daşınmaz əmlakın hüquqi statusunun müxtəlifliyi ilə əlaqədardır. Məsələn, Böyük Britaniyanın 1925-ci il mülkiyyət haqqında qanununa görə daşınmaz əmlakla əlaqədar vərəsəlik münasibətləri daşınmaz əmlakın yerləşdiyi ölkənin hüququ ilə tənzimlənir. Daşınar əmlakla bağlı isə belə əmlaka miras qoyan şəxsin axırıncı yaşadığı yerin qanunu tətbiq edilir. Fransa hüquq doktrinası da məsələyə bu mövqedən yanaşır. Yəni daşınmaz əmlaka münasibətdə əmlakın olduğu yerin qanunu, daşınar əmlakla əlaqədar isə miras qoyanın şəxsi qanunu tətbiq edilir. AFR qanunvericiliyinə görə isə həm daşınar, həm də daşınmaz* əmlaka münasibətdə miras qoyanın vətəndaşı olduğu ölkənin hüququna üstünlük verilir. Lakin miras qoyan vəsiyyətnaməsində alman hüququnu seçə bilər, “Beynəlxalq xüsusi hüquq haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 29-cu maddəsinə görə vərəsəlik üzrə münasibətlər miras qoyanın öz vəsiyyətnaməsində vətəndaşı olduğu ölkənin hüququnu seçdiyi hallar istisna olmaqla, onun son daimi yaşadığı ölkənin hüququ ilə müəyyən edilir. Vətəndaşlığı olmayan şəxslərlə əlaqədar vərəsəlik münasibətlərində onların axırıncı daimi yaşadığı ölkənin hüququ tətbiq edilir. Bunu müəyyən etmək mümkün olmadığı hallarda Azərbaycan Respublikasının hüququ tətbiq edilir. Əlbəttə, istər vərəsəlik münasibətlərinin məzmun baxımından hüquqi tənzimi, istərsə də vərəsəlik münasibətlərinə tətbiq edilən hüquqla bağlı ayn-ayn milli qanunvericiliklərdə nəzərdə tutulan normaların bir-birindən fərqlənməsi təcrübədə bir sıra çətinliklərin meydana çıxmasına səbəb olur. Xarici elementli vərəsəlik münasibətlərinin hüquqi tənzimi ilə bağlı belə fərqli məqamların aradan qaldırılması yalnız dövlətlərarası beynəlxalq müqavilələr bağlamaqla mümkündür. 262 Yüklə 2,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|