Genetikadan masalalar to‘plami va ularni echish usullari
Yüklə 1,27 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Erkinlik darajasi- ning soni (n 1 ) Ehtimollik (R)
- 77-masala*.
- 78-masala*.
- 79-masala*.
| F2 dagi ajralishning statistik xarakteri.
Erkinlik darajasi har xil bo‘lgan holatlarda χ2 ning qiymatini ko‘rsatuvchi Fisher jadvali
77-masala*. G‘o‘za o‘simligida tolaning qo‘ng‘ir rangda bo‘lishi oq rangi ustidan to‘liqsiz dominantlik qiladi. Qo‘ng‘ir tolali g‘o‘za o‘simliklari oq tolali o‘simliklar bilan chatishtirilganda, F1 da olingan o‘simliklarning hammasi novvot rang tolali bo‘lgan. F1 o‘simliklari o‘zaro chatishtirilib, ikkinchi avlodda (F2) 246 ta qo‘ng‘ir tolali, 468 ta novvot rang tolali va 232 ta oq tolali o‘simliklar olingan. CHatishtirish uchun olingan o‘simliklarning genotipini, χ2 ( xi-kvadrat) ni aniqlang. Masaslaning echilishi: Belgi Gen Qo‘ng‘ir tola FrBr Oq tola Frbr Novvot rang tola FrBr Frbr F2 da 1 : 2 : 1 nisbatda fenotip bo‘yicha ajralish ketishi o‘rganilayotgan belgining monofaktoral belgi ekanligidan, shuningdek, to‘liqsiz dominantlik qilishidan darak beradi. SHularga asoslangan holda boshlang‘ich g‘o‘za o‘simliklarining genotipini belgilaymiz: qo‘ng‘ir tolali oq tolali P ♀ FrBr FrBr X ♂ Frbr Frbr g FrBr Frbr F1 FrBr Frbr - novvot rang tolali novvot rang tolali novvot rang tolali P ♀ FrBr Frbr X ♂ FrBr Frbr g FrBr, Frbr FrBr, Frbr F2 FrBr FrBr - 1 qo‘ng‘ir tolali FrBr Frbr - 2 novvot rang tolali Frbr Frbr - 1 oq tolali Masalaning ikkinchi shartiga ko‘ra, olingan amaliy sonlarning nazariy kutilgan sonlarga qanchalik mos kelishini aniqlash uchun χ2 usulidan foydalanamiz. Buning uchun avvalo olingan amaliy sonlar asosida ajralish ketishda hosil bo‘ladigan fenotipik sinflar bo‘yicha jadval tuzamiz. So‘ngra material hajmini tashkil etuvchi barcha sinflar sonlari ko‘rsatkichining yig‘indisidan ajralishning ehtimollik formulasiga muvofiq (1 : 2 : 1) har bir sinfning nazariy jihatdan kutilgan soni (q) hisoblab chiqiladi. So‘ngra har bir sinf uchun olingan amaliy sonlarning nazariy kutilayotgan sonlardan farqi (d) topiladi. Har bir sinfning farqini ko‘rsatuvchi sonlar kvadratga ko‘tarilib, har bir sinf uchun nazariy kutilayotgan songa bo‘linadi - d2/q. Har bir bo‘linmada olingan qiymatlar yig‘indisi topilib, χ2 qiymati aniqlanadi.Buni quyidagi jadval ko‘rinishida ifodalash mumkin:
Endi aniqlangan χ2 ning qiymati ehtimollik nuqtai nazaridan baholanadi. Buning uchun maxsus Fisher jadvalidan foydalaniladi. Bunda χ2 ning qiymati bo‘yicha olingan amaliy sonning nazariy kutilgan songa mosligining ehtimolligini (P) aniqlash uchun avvalo erkinlik darajasi topiladi.Erkinlik darajasi n - 1 ga teng. Bizning misolimizda bu son 2 ga (3 - 1) teng. χ2 ning qiymatiga yaqin sonni Fisher jadvalining 2-qatoridan topiladi. Jadval ko‘rsatkichiga ko‘ra, P ning qiymati 0,80-0,50 orasida yotadi. Bu olingan amaliy sonlarning monoduragay chatishtirishda F2 da kutilgan nazariy sonlarga mos ekanligini ko‘rsatadi. 78-masala*. Gultojibarglari to‘q sariq rangli g‘o‘za o‘simliklari gultojibarglari och sariq rangda bo‘lgan o‘simliklar bilan chatishtirilganda, F1 da olingan o‘simliklar gultojibargi to‘q sariq rangda bo‘ladi. SHunday duragay o‘simliklar chatishtirilganda, keyingi avlodda olingan o‘simliklarning 403 tasi to‘q sariq gultojibargli, 129 tasi esa och sariq gultojibargli bo‘lgan. Ota-ona o‘simliklarning genotipini va F2 dagi ajralishning χ2 qiymatini aniqlang. Masalaning echilishi: Masala shartiga ko‘ra, F1 da faqat to‘q sariq gultojibargli o‘simliklarning rivojlanishi Mendelning birinchi qonuniga ko‘ra chatishtirish uchun olingan o‘simliklarning genotip bo‘yicha gomozigotali bo‘lganidan dalolat beradi. To‘q sariq gultojibargli o‘simliklarning genotipi Y1Y1 va och sariq gultojibargli o‘simliklarning genotipi - y1y1, F1 o‘simliklariniki esa - Y1y1 bo‘ladi. F2 da olingan to‘q sariq gultojibargli va och sariq gultojibargli duragay o‘simliklarning nisbati 3 : 1 ga yaqin bo‘lgani uchun o‘rganilayotgan belgi bo‘yicha ikkinchi avlod o‘simliklarining to‘q sariq gultojibargli o‘simliklari Y1Y1 yoki Y1y1 genotipga, och sariq gultojibargli o‘simliklari y1y1 genotipga ega bo‘ladi. SHu xulosalarga asoslanib, o‘rganilayotgan belgining irsiylanishini quyidagicha ifodalash mumkin: to‘q sariq gulli och sariq gulli P ♀ Y1Y1 X ♂ y1y1 g Y1 y1 F1 Y1y1 - to‘q sariq gulli to‘q sariq gulli to‘q sariq gulli P ♀ Y1y1 X ♂ Y1y1 g Y1, y1 Y1 , y1 F2 Y1Y1 - to‘q sariq gulli Y1y1 - to‘q sariq gulli Y1y1 - to‘q sariq gulli y1y1 - och sariq gulli Endi χ2 ning qiymatini aniqlaymiz.
P = 0,80 - 0,50. 79-masala*. Gultojibarglari to‘q sariq, changlari och sariq bo‘lgan g‘o‘za o‘simliklari gultojibarglari och sariq va changlari to‘q sariq bo‘lgan o‘simliklar bilan chatishtirilganda, F1 da olingan o‘simliklarning gultojibargi to‘q sariq va changlari ham to‘q sariq bo‘lgan. F2 da olingan o‘simliklarning 329 tasida gultojibarglari to‘q sariq, changlari ham to‘q sariq; 86 tasida gultojibarglari to‘q sariq, changlari och sariq; 97 tasida gultojibarglari och sariq, changlari to‘q sariq; 36 tasida gultojibarglari va changlari och sariq bo‘lgan. Ajralishning xarakterini va χ2 ni aniqlang. Masalaning echilishi: Belgi Gen Gultojibarglari to‘q sariq Y1 Gultojibarglari och sariq y1 CHanglari to‘q sariq P1 CHanglari och sariq p1 Olingan birinchi avlod duragaylarining bir xilligi, chatishtirish uchun olingan ota-ona o‘simliklarining gomozigotaliligidan darak beradi. gultojibarglari gultojibarglari to‘q sariq, changlari och sariq, changlari och sariq to‘q sariq P ♀ Y1Y1p1p1 X ♂ y1y1P1P1 G Y1p1 y1P1 F1 Y1y1P1p1 - gultojibarglari to‘q sariq, changlari to‘q sariq gultojibarglari gultojibarglari to‘q sariq, changlari to‘q sariq, changlari to‘q sariq to‘q sariq P ♀ Y1y1P1p1 X ♂ Y1y1P1p1 g Y1P1 , Y1p1, y1P1, y1p1 Y1P1 , Y1p1, y1P1, y1p1 F 2 1. Y1Y1P1P1 = 1 2. Y1Y1P1p1 = 2 9 Y1ˍP1ˍ - gultojibarg to‘q sariq, chang to‘q sariq 3. Y1y1P1P1 = 2 4. Y1y1P1p1 = 4 5. Y1Y1p1p1 = 1 3 Y1ˍpp - gultojibarg to‘q sariq, chang och sariq 6. Y1y1p1p1 = 2 7. y1y1P1P1 = 1 3 y1y1P1ˍ - gultojibarg och sariq, chang to‘q sariq 8. y1y1P1p1 = 2 9. y1y1p1p1 = 1 1 y1y1p1p1 - gultojibarg och sariq, chang och sariq F2 da to‘rtta fenotipik sinflar kuzatilib, ularning nisbati 9 : 3 : 3 : 1. Endi χ2 ning qiymatini aniqlaymiz.
P = 0,50 - 0,20 P ning qiymati olingan faktik sonlarning nazariy kutilgan sonlarga mos kelishini ko‘rsatadi. Yüklə 1,27 Mb. Dostları ilə paylaş:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||