Geofizika

Litosferada boʻladigan fizik jarayonlar.

Materiklardagi litosfera uch qatlamdan iborat. Va litosfera nima degan savolga javob ularni hisobga olmasdan to’liq bo’lmaydi.

Yuqori qatlam turli xil cho’kindi jinslardan qurilgan. O’rtasi shartli ravishda granit deb ataladi, lekin u nafaqat granitlardan iborat. Masalan, okeanlar ostida litosferaning granit qatlami butunlay yo’q. O’rta qatlamning taxminiy zichligi 2,5-2,7 gramm / sm 3 ni tashkil qiladi.

Pastki qatlam shartli ravishda bazalt deb ham ataladi. U og’irroq jinslardan iborat, uning zichligi mos ravishda kattaroq – 3,1-3,3 gramm / sm 3. Pastki bazalt qatlami okeanlar va materiklar ostida joylashgan.

• Yer qobig’i ham tasniflanadi. Yer qobig’ining kontinental, okeanik va oraliq (o’tish) turlari mavjud.

Mantiya litosferaning pastki qismi bo’lib, uning chuqurligi 2900 km ga etadi. U asosan kremniy, kislorod, temir, magniy, nikeldan iborat. Uning ichida maxsus qatlam ajralib turadi – maxsus moddadan yaratilgan astenosfera. Erning qattiq qobig’ining tarkibi mantiyaning astenosferadan oldin joylashgan qismini o’z ichiga oladi. Bu qobiqning pastki chegarasi, yuqori qismi esa atmosfera va gidrosfera yonida joylashgan bo’lib, ular bilan litosfera o’zaro ta’sir qiladi va qisman ularga kiradi.

Mantiya litosferaning pastki qismi bo’lib, uning chuqurligi 2900 km ga etadi. U asosan kremniy, kislorod, temir, magniy, nikeldan iborat. Uning ichida maxsus qatlam ajralib turadi – maxsus moddadan yaratilgan astenosfera. Erning qattiq qobig’ining tarkibi mantiyaning astenosferadan oldin joylashgan qismini o’z ichiga oladi. Bu qobiqning pastki chegarasi, yuqori qismi esa atmosfera va gidrosfera yonida joylashgan bo’lib, ular bilan litosfera o’zaro ta’sir qiladi va qisman ularga kiradi.

• Yadroni litosfera, 2900–6371 km chuqurlikda joylashgan va qizigan temir va nikeldan tashkil topgan yer sharining alohida qatlami deb tasniflash xatodir.

Atmosfera fizikasi

• Atmosfera fizikasi — Atmosferada sodir boʻladigan hodisalarning fizik qonuniyatlarini oʻrganuvchi fan. Atmosferadagi termodinamik jarayonlar, atmosferaning tarkibiy tuzilshi, unda suv bugʻlarining quyuqlanishi, bulut, tuman va yogʻinlarning hosil boʻlish jarayonlari, nurlanish, optik, elektr va akustik hodisalarni oʻrganish bilan shugʻullanadi. Atmosfera fizikasining taraqqiy etishi natijasida atmosferaning Yerga yaqin qatlami fizikasi alohida boʻlim sifatida vujudga keldi. U insoniyat, hayvonot va oʻsimlik dunyosi uchun bevosita ahamiyatga ega boʻlgan hodisalarni oʻrganadi. Atmosfera fizikasining yana bir boʻlimi — atmosferaning yuqori qatlamlari fizikasi. Meteorologik raketalar va yer sunʼiy yoʻldoshlarini uchirishda, sayyoralararo aloqa muammolarini hal qilishda, ob-havoni ifodalovchi hodisalarning toʻla fizik modelini tuzishda bu boʻlimning muhim ahamiyati bor.