Geologiya fanlari universiteti

9-Ma’ruza: Qatlam va qatlamlanish. Tanafuslar va nоmuvоfiqliklar.

Lektor: Umumiy geologiya kafedrasi v.b. dotsenti N.X. Davlatov
email: [e-mail] phone: [phone]
GEOLOGIYA FANLARI UNIVERSITETI
2023-2024 y
Paleontologiya va stratigrafiya
GEOLOGIYA FANLARI UNIVERSITETI
2
Stratigrafiya
UNIVERSITY OF GEOLOGICAL SCIENCES
GEOLOGIYA FANLARI UNIVERSITETI
3
Qatlam haqida umumiy ma’lumotlar
Qatlamlarning yotish elementlari
Muvofiq yotish turlari
Nomuvofiq yotish turlari
MUNDARIJA
GEOLOGIYA FANLARI UNIVERSITETI
4
Qatlam-bu parallel yuzalar bilan chegaralangan, bir vaqtda hosil bo‘lgan, bir jinsli geologik tana (rasm-1).
Haqiqiy Qalinlik
Ostki yuza
Ustki yuza
QATLAM
QATLAM
90
Ko‘rinarli Qalinlik
rasm-1
PALEONTOLOGIYA VA STRATIGRAFIYA
GEOLOGIYA FANLARI UNIVERSITETI
5
Qatlam va qatlamlanish stratigrafiyaning birinchi navbatdagi o‘rganilish ob’yekti hisoblanib, tog‘ jinslari, cho‘kindi to‘plamidan tashkil topgan va ularning xususiyatlariga ega bo‘lgan hosiladir. Qatlamlar moddiy tarkibi, rangi, teksturasi, o‘zida saqlagan qo‘shimchalari, organik qoldiq xarakteristikasi, yoshi, qatlamlanishi va shu belgilar bo‘yicha ajratiladi.
Qatlam yuzalari ustki (yoshroq) va ostki (qariroq) qatlamlar bilan chegaralanadi. Ustki (1) va ostki (2) yuzalar orasidagi eng qisqa perpendikulyar masofa (3) – qatlam-ning haqiqiy qalinligi, boshqa har qanday masofa – ko‘rinuvchi qalinlik (4) deb ataladi (rasm-2).
rasm-2
GEOLOGIYA FANLARI UNIVERSITETI
6
Qatlamning yotish elementlari
Qiya yotgan qatlamning turli qismlari balandliklari bir-biriga teng emas, uning fazodagi o‘rnini aniqlash uchun uning qaysi yo‘nalishda va qaysi burchakda qiyalanganligini bilish kerak. Qiya yotuvchi qatlamning asosiy geometrik elementlari:
Yo‘nalish chizig‘i - qatlam yuzasining har qanday gorizontal tekislik bilan kesishish chizig‘i;
Yotish chizig‘i - bu qatlam yuzasida yo‘nalish chizig‘iga perpendikulyar va pastga yo‘naltirilgan vektor. Qatlam yuzasida chizilgan barcha chiziqlarning gorizontal tekislikka tomon eng katta qiyalik burchakka ega bo‘lgan chiziq;

• Yotish yo‘nalishi - gorizontal tekislikka yotish chizig‘ining proyeksiya vektori;
• Yotish burchagi - qatlam yuzasi va gorizontal tekislik orasidagi o‘tkir burchak yoki yotish chizig‘i va yotish yo‘nalishi orasidagi burchak.

rasm-3
GEOLOGIYA FANLARI UNIVERSITETI
7
Qatlamlarning yotishi asosan ikkita turga ajratiladi: muvofiq va nomuvofiq.
Muvofiq yotish cho‘kindi to‘planishida tanaffuslar bo‘lmasligi bilan harakterlanadi. Qatlam chegaralari asosan bir-biriga subparallel joylashadi.
PALEONTOLOGIYA VA STRATIGRAFIYA
GEOLOGIYA FANLARI UNIVERSITETI
8
Muvofiq yotish turlari:

• Normal muvofiq yotish – qatlamlar gorizontalga yaqin yotadi;
• Buzilgan muvofiq yotish – qatlamlar burmada qiya yotadi, lekin stratigrafik ketma-ketlik saqlanadi;
• Qiyalangan muvofiq yotish – qatlamlarda stratigrafik ketma-ketlik ag‘darilgan holatda saqlanadi;

Расм-4
rasm-4
GEOLOGIYA FANLARI UNIVERSITETI
9
Nomuvofiq yotish yoki nomuvofiqlik cho‘kindi to‘planishida tanaffuslar bilan ifodalanadi.
Расм-5
rasm-5
PALEONTOLOGIYA VA STRATIGRAFIYA
GEOLOGIYA FANLARI UNIVERSITETI
10
Nomuvofiqlik turlari:
Qatlamlanmagan jinslarni qatlamlangan tog‘ jinslari bilan yopilishi – qoplama nomuvofiqlik;
Ikki qatlam turli xil yo‘nalish va burchak qiyaligida joylashishi – Azimutal yoki burchakli nomuvofiqlik. Ushbu nomuvofiqlik ikki xil turlarga: azimutli – qatlamlarning yotish azimuti turli; geografik – qatlamlarning yotish burchagi turli ajratiladi.
Katlamlarning yotish elementlari bir xil, lekin ularning orasida erozion chegara bilan va aniq bo‘lmagan yoki to‘lqinli kontakt ko‘rinishida ifodalangan – parallel nomuvofiqlik;
Ikki qatlam o‘rtasidagi kontakt oddiy qatlamlanish yuzasi bilan ifodalangan, cho‘kindi to‘planishidagi tanaffus biostratigrafik usul yordamida o‘rnatilgan – bu yashirin nomuvofiqlik.
GEOLOGIYA FANLARI UNIVERSITETI
11
1. Qoplama nomuvofiqlik
2. Burchakli nomuvofiqlik
3. Parallel nomuvofiqlik
4. Yashirin nomuvofiqlik
Расм-6
rasm-6
GEOLOGIYA FANLARI UNIVERSITETI
12
Расм-7
rasm-6
PALEONTOLOGIYA VA STRATIGRAFIYA
GEOLOGIYA FANLARI UNIVERSITETI
13
Burmali strukturalar
Rasm-8. 1-antiklinal struktura; 2-sinklinal struktura
PALEONTOLOGIYA VA STRATIGRAFIYA
GEOLOGIYA FANLARI UNIVERSITETI
14
Rasm-9. Burma elementlari
qulf
O`q tekisligi
Sho`ng`ish chizig`i
qanoti
O`q chizig`i
PALEONTOLOGIYA VA STRATIGRAFIYA

Благодарим за внимание

E’tiboringiz uchun
Rahmat
GEOLOGIYA FANLARI UNIVERSITETI
19
PALEONTOLOGIYA VA STRATIGRAFIYA