Geologiya-qidruv va kon-metallurgiya

1.2. Orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi kasaligini yuqish yo’llari
Orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi kasalligining yuqish yo`llari juda xilma-xil. Virus bemor odam organizmidagi hamma biologik suyuqliklar qon sperma qin ajratmasi va ko’krak sutida uchraydi. Shuni ham ta’kidlash zarurki u so’lak ko’z yoshi ter siydik va najasda ham aniqlangan lekin ularda virus konsentratsiyasi juda kam miqdorda bo’lgani sababli kasallik chaqirish qobiliyatiga ega emas. Kasallik 3 xil yo`l bilan yuqadi.
Birinchi himoyalanmagan jinsiy aloqa orqali tabiiy yo’l bilan
Ikkinchi- parenteral ya’ni sun’iy yo’l teri va shilliq qavat butunligining buzilishi bilan kechadigan muolajalarda nosteril tibbiy asboblardan foydalanganda ayniqsa umumiyigna shprits bilan giyohvand moddalarni qon tomiriga yuborganda soqol olish uskunalari va tish yuvish vositalari umumiy ishlatilganda teriga rasm solganda tekshirilmagan qon va qon mahsulotlari quyilganda a’zo va to’qimalar ko’chirib o’tkazilganda

4-rasm virusi odamning barcha to’qimalarida uchrashi
Uchinchisi esa vertikal tabiiy yo’l ya’ni odam immunitet tanqisligi virusi ni yuqtirib olgan homilador ayoldan homilaga yoki chaqaloqqa yuqishi (odam immunitet tanqisligi virusi bolaga ona qornidaligida tug’ish jarayonida va tug’ilgandan so’ng ona suti orqali yuqishi mumkin). Virus bilan ko’proq kasallangan xavfli (ya’ni kasallikka moyil) guruhlar vakillari bular giyohvandlar tartibsiz jinsiy hayot kechiruvchilar fohishalar mehnat migrantlari bir so’z bilan aytganda sog’lom turmush tarzidan yiroq bo’lgan shaxslar

5-rasm odamlarga orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi yuqush turlari
Sog’lomdek bo’lib ko’ringan odamdan spid yuqtirib olishingiz mumkin. Spid virusi kirgandan so’ng kasallikning birinchi belgilari namoyon bo’lishiga qadar bir-necha oy yoki yillar o’tishi mumkin lekin kasallangan odam jinsiy aloqa yoki igna berish orqali boshqalarga ham ushbu kasallikni yuqtirishi mumkin.
SPID kundalik qo’l berib so’rashish odamlar bilan shunchaki birga bo’lish yoki birga ovqatlanish kabi aloqalar orqali yuqmaydi. Shuningdek u ovqat suv hashorat yoki hojatxona orqali ham yuqmayd
Qator xalqaro ommaviy axborot vositalarida Namangan viloyatida 40 dan ziyod go’dakka SPID kasali yuqtirilgani haqida xabar tarqalgan, ammo bu ma’lumot O’zbekiston jamoatchiligiga oshkor qilinmadi. Mamlakatda SPID – orttirilgan immunitet tanqisligi sindromiga oid vaziyat, bu boradagi raqamlar sir tutiladi. Mutaxassislar fikricha, vaziyat og’ir. Namangandagi hodisa boshqa viloyatlarda ham kuzatilayotgan bo`lishi mumkin, faqat bu ochiq aytilmaydi. Xalqaro tashkilotlar hisobotida O`zbekiston SPID kasalligi tez tarqalayotgan davlatlardan biri sifatida qayd etiladi. Namanaganda yosh bolalarga SPID qanday yo`l bilan yuqtirilgani yuzasidan hozirda tekshiruv ishlari ketmoqda. Kasallik donorlik qoni yoki shprits orqali yuqqanligi haqida taxminlar mavjud.
Mutaxasislarga ko`ra O’zbekistonda SPID bilan bog`liq vaziyat juda og`ir, faqat vaziyat oshkor etilmaydi.
SPID kasalligiga chalingan kishilarga oid statistika 2005 yildagi vaziyat bilan cheklanadi. O’zbekiston Sog’liqni saqlash vazirligini rasmiy saytida ko`rsatilishicha 2005 yildagi vaziyatga ko’ra har 100 ming aholidan 0.04%foizida SPID kasalligi aniqlangan.
Keyingi yillardagi vaziyat haqida hech narsa deyilmaydi. SPID kasalligi bilan bog’liq 2007 yildagi vaziyat ancha avval BMTni orttirilgan immunitet tanqisligi sindromiga qarshi kurash qo’mitasi tomonidan chiqarilgan hisobotda aks etgan edi.
Bu hisobotga ko’ra SPID kasalligiga chalinish bo’yicha O`zbekiston mintaqada etakchi o’ringa chiqqan. Kasallik 2003 yillarga nisbatan keskin suratlar bilan ko’payayotgani ta’kidlanadi.
Belgilari: turli odamlarda kasallik belgilari turlicha bo’ladi. Odatda boshqa oddiy kasallik belgilari namoyon bo’ladi ammo ular og’irroq kechadi va uzoqroq davom etadi.
Agar odamda uchtadan ortiq kasallik belgilari topilsa-yu u kishi tez-tez kasal bo’lib tursa unda spid bo’lishi mumkin (lekin maxsus tekshiruvsiz buni aniq ayta olmaysiz)
Asta sekin vazn yo’qotish. Bemor borgan sari ozib boradi
• 1 oydan ortiq davom etayotgan ich ketishi.
• 1 oydan ortiq davom etayotgan isitma. Ba’zan u dam to’xtab dam qaytalanib turadi. Shuningdek quyidagi belgilardan biri yoki ikkitasi baravar namoyon bo’lishi mumkin:
• bir oydan ko’proq davom etayotgan yo’tal teri toshmalari
• davo qilingani bilan o’saveradigan so’gal va yaralar ular ayniqsa dumba va jinsiy organlarda bo’ladi.
Immunitet - bu organizmni begona agentlardan himoyalashga qaratilgan jarayonlar yig’indisidir. Organizm begonalarni aniqlaydi va ularga qarshi himoyalovchi oqsil moddalar antitelalar ishlab chiqaradi. Antitelani sun’iy usulda olish mumkin. Buning uchun biror bir hayvonga masalan otga kasallik yuqtiriladi,(emnlanadi) natijada hayvon organizmida antitelalar ishlab chiqariladi. Shundan so’ng hayvon qoni tarkibidan ko’p miqdorda antitelalar bo’lgan zardob tayyorlanadi. Ayrim infektsion kasalliklarda masalan bo’g’mada kasallik mikroblari ajratgan toksinlarni zararsizlovchi maxsus oqsillar (antitoksinlar) ishlab chiqaradi. Immunitet itetning asosan 2 turi bor: tabiiy (tug’ma) va orttirilgan.
Tug’ma immunitet– bu organizmning biologik xususiyatlariga asoslangan u yoki bu kasalliklarga berilmaslik xususiyatidir. Orttirilgan immunitet organizmning butun hayoti davomida yuzaga keladigan tashqi salbiy omillarga nisbatan berilmaslik xususiyati.
Hozirgi kunda mijozlar salomatligini asrash va hayotini uzaytirish imkonini beruvchi davolash usullari ishlab chiqilgan ammo ular qimmat va mukammal emas. Bundan tashqari rivojlanayotgan mamlakatlarda yashayotgan bemorlarning hammasi ham bunday davolanishga qodir emas. Uncha qimmat bo’lmagan vaktsina bo’lsa muammo hal bo’lar edi. Ammo bunday vaktsina yo’q va haliberi topilmasa kerak. Shuning uchun bunday xavfli kasallikning tarqalishi oldini olishning asosiy usuli hayot tarzini o’zgartirish bo’lib qoladi.
Orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi bilan zararlanish yo’llari inson qoniga tushgandagina orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi bilan kasallanishi mumkin. Kasallik bilan zararlanishning keng tarqalgan yo’l zararlangan inson bilan jinsiy aloqaga kirishishdir; bunda virus jinsiy aktlarda ko’pincha ro’y beradigan kichik yaralar orqali qonga o’tadi.
Orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi bilan tibbiy xodimla1rining shpritslar bilan emlayotganlarida ochiq yaralarga ko’z burun shilliq qatlamlariga bexosdan zararlangan qon sachrab ketishi natijasida zararlanishi holatlari ham kuzatilgan. Tish shifokori 6 ta mijozni orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi bilan zararlagani ma’lum. Orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi bilan turmushda maktabda do’konda ishda zararlanish holatlari tasdiqlanmagan. Chunki orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi virusi atrof-muhitda tez halok bo’ladi. Shuning uchun kasal kishining qurib qolgan qoni va boshqa ajratmalari xavfli emas. Shu sababli o’pishishlar ham hech qanday xavf tug’dirmaydi. Bundan tashqari inson so’lagida limfatsitlarning tanqisligi virusi bilan zararlanishiga qarshilik qiluvchi oqsil topilgan. Begonalarning ustaralari tish cho’tkalari bilan foydalanganda ham (chunki bunda teri tirnalishi va kichik yaralar hosil bo’lishi mumkin) orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi bilan zararlanishi xavfi mavjud. Qon so’ruvchi hasharotlar (orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi keng tarqalgan joyda ham) orqali zararlanish xavfining yo’qligi ham tadqiqotlar natijasida isbot qilingan. Hasharot organizmida virus uzoq yashamaydi va ko’paymaydi shu sababli hasharot virusni boshqa organizmga uzatolmaydi. Orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi ning tarqalishi
Odam immunitet tanqisligi virusi infeksiyasi orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi infeksiyasining ayollarda erkaklarga nisbatan agressiv holatda kechishi. Tezda rivojlanib orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi ga o’tishi va o’limga olib kelishi kuzatiladi. Ammo infeksiyaning inkubatsion va latent davrlari biroz uzoqroq bo’ladi. Ayrim olimlarning bergan malumotlariga qaraganda. Homiladorlik davrida odam immunitet tanqisligi virusi infeksiyasi zo’rayib.
Orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi ga o’tishi tezlashadi. Homiladorlik davrida qonda virusning p24 antigeni miqdori sezilarli darajada ortib ketadi. Bola tug’ilgandan keyin esa uning konsentratsivasi vana pasayadi. Ammo bir guruh olimlarning olgan ma’lumotlariga ko’ra. Homiladorlik odam immunitet tanqisligi virusi infeksiyasining kechishiga aytarli ta’sir ko’rsatmaydi. Demak. Har bir individual holatlarning o’zining kechishida variantlar bo’lishi mumkin va ular faqat homiladorlikkagina bog’liq bo’lib qolmasdan. Boshqa ko’pgina holatlarga ham bog’liq deb xulosa chiqarish mumkin.

6-rasm odam immunitet tanqisligi virusi homiladorlikka infektsiyasining yuqish yo’llari
Ayollarda odam immunitet tanqisligi virusi infeksiyasining quvidagi ko’rinishlari ko’proq uchraydi: orofaringeal kandidoz bakterial zotiljam multifokal progressivalovchi ensefalopatiya virusli papillom alar servikal intraepiteal neoplazmoz. Bu kasallikning agressiv kechishi va tezda rakka aylanishi kuzatiladi.
Shuning uchun barcha ortirilgan immumtet virusiga chalingan ayollarda har 6 oyda genitaliyadan surtma olib tekshirish zarur. Agar o’zgarishlar aniqlansa - kolposkopiya qilish kerak. Ortirilgan immumtet virusiga chalingan ayollarda yallig’lanish. Asosan. Jinsiy a’zoiarda. O’ta og’ir kechadi. 40 % da hayz sikli buzilgan. (sog’lom ayollarda 20-24 %) ko’pincha qon ketish buziladi (gipennenoreya kuzatiladi). Menstruatsiyada og’riq kuchli bo’ladi. Predmenstrual sindrom og’ir kechadi siklikligi buziladi (noregular). Odam immunitet tanqisligi virusi ga chalingan ayol bemorlarda tilning tukli leykoplakiyasi. Kaposhi sarkomasi pnevmosistalar tomonidan chaqirilgan pnev moniya. Oddiy gerpesni invaziv shakli kabi kasalliklar. Erkaklarga nisbatan kamroq uchraydi. Aslida barcha ayollarda homiladorlik vaqtida immunitet tizimi suslashgan bo’ladi. Bu ularni fiziologik holatidir. Homiladorlikning erta davrida immunitet oglobulinlarning miqdori pasayadi. Homila dorlikni barcha davrida hujayra immunitet iteti sustlashadi. Bunday holatda homiladorlarda odam immunitet tanqisligi virusi infeksiyasining kechishi tezlashadi. Tug’ishdan keyin odam immunitet tanqisligi virusi infeksiyasi rivojlanib. Tezda orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi ga olib kelishi mumkin. Odam immunitet tanqisligi virusi infeksiyasiga chalingan homiladorlarda cd4 hujayralarni soni kamayadi va borgan sari kamayib ketaveradi.
Homiladorlarda asoratlar ko’proq uchraydi. Yuzaga chiqqan tibbiy va ijtimoiy holatlar homiladorlikning kechishiga o’z ta’sirini ko’rsatadi. Odam immunitet tanqisligi virusi infeksiyasiga chalingan homiladorlarda bachadondan tashqari homi- ladorlik ko’proq uchraydi. Bu har xil ikkilamchi infeksivalarning ta’siri tufayli kuzatiladi.
Orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi infeksiyasiga chalingan homiladorlarda zaxm so’zak. Xlamidioz. Trixomoniaz kabi kasalliklar 3 barobar ko’p uchraydi. Muddatidan ilgari tug’ishlar ko’proq kuzatiladi. Tug’ilgan bolalarning o’rtacha 25-30 % i odam immunitet tanqisligi virusi infeksiyasiga chalingan bo’ladi. Infeksiyaning homilaga o’tishini kuchavtirib yuboruvchi omillar quyidagilardir.
Orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi ga tibbiy tekshiruvning maqsadlari qon quyish va transplantatsiyani (ko’chirib o’tkazishni ) xavf-sizligini ta’minlash epidemiologik monitoring o’tkazish. Odam immunitet tanqisligi virusi kasalligining tarqa- lganligini baholash. Epidemiyani bashorat (prognoz) qilish uchun aholining ayrim guruhlarini aniqlasli va. Birinchi navbatda pro- filaktik dasturga (chora-tadbirga) muhtoj guruhlami aniqlash odam immunitet tanqisligi virusi kasalligi tashxisini qo’yish.
Respublikada odam immunitet tanqisligi virusi infeksiyasi orttirilgan immunitet tanqisligi sindromiga quyidagi tekshiruvlar o’tkaziladi.
Ixtiyoriy tekshirilishi shart bo’lgan majburiy ixtiyoriy tekshiruvlar quyidagi guruh shaxslar va aholining boshqa guruhlari testdan oldingi maslahat olish va ixtiyoriy tibbiy tekshiruvdan o’tish huquqiga egadirlar va konfklensialligi kafolatlanadi. Orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi ning vuqish xavfi yuqori bo’lgan shaxslar givohvand moddalarni qon tomiriga inyeksiva orqali iste’mol qiluvchi shaxslar gomo va biseksualistlar tartibsiz. Tijorat maqsadida jinsiy aloqa qiluvchilar. Pala-partish jinsiy aloqa qiluvchi shaxslar tergov izolatorlariga. Qabulxona-taqsimlash xonalariga tush- ganlar hamda turar joy ish joy i noma’lum shaxslar;
- jinsiy aloqa yo’li bilan yuqadigan kasalliklar bilan kasallanganlar. Klinik ko’rsatmalari bo’yicha:
- tana harorati bir oydan ortiq me’yoridan (normadan) ko’tarilib turgan bemorlar:
- bir oydan ortiq davom etadigan diareyali bemorlar;
- sababsiz tana vaznining 10 va undan ortiq foizini yo’qotgan shaxslar;
- uch oydan ortiq davom etadigan limfoadenopatiyali bemorlar;
- surunkali va qaytalanuvchi zotiljam yoki davolanganda natijasiz bo’lgan zotiljamli bemorlar;
- reproduktiv tizimining surunkali yallig’lanish kasalliklariga uchragan ayollar (shu jumladan homilador ayollar):
- og’iz. Bo’shlig’ining virusli va zamburug’li kasal iklariga uchragan ayollar (shu jumladan homilador ayollar);
- immunitet tizimi buzilgan shaxslar (t-xelperlarning kamavib ketishi);
- tashxisi to’liq aniqlanmagan odam immunitet tanqisligi virusi infeksiyasi orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi belgilariga o’xshash kasalliklar:
-qon to’qima a’zo va shaxvat retsipientlari. Orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi indikator kasalliklar kekirdak. Bronx va o’pka kandidozi qizilo’ngach kandidozi bachadon bo’yni invaziv saratoni koksidiomikoz (o’pkadan tashqari oki tarqoq) o’pkadan tashqari kriptokokkoz (vevropacha blastomikoz) surunkali ichak kriptosporidiozi (loydan ko’p) smv infeksiya (jigar. Taloq. Limfa tugunlardan tashqari) sitolomegalovirusli retinit (ko’rish qobiliyatini yo’qotish bilan):
Tekshirilishi shart boigan tekshiruvlar: ortirilgan immumtet virusini uqtirib olganligini aniqlash bo’yicha tibbiy tekshiruvdan o’tkazilishi shart bo’lganlar qon. Qon preparatlari a’zo. To’qima shaxvat va boshqa bio- logik suyuqliklar beruvchi donorlar-har donor materiali olinganida odam immunitet tanqisligi virusi kasalligini yuqtirgan va orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi bilan kasallangan shaxslar bilan jinsiy aloqada boigan shaxslar
Majburiy tekshiruv huquqni muhofaza qiluvchi tashkilot vakilining o’rnatilgan tartibda berilgan qaroriga binoan tekshiriluvchining roziligisiz odam immunitet tanqisligi virusi ga majburiy tekshiruv. Odam immunitet tanqisligi virusiga lavboratoriyada tekshirish maqsadida (ifa ga) tekshiriluvchi shaxsning bilak vena qon tomiridan bir marta ishlatiladigan shpris va igna bilan 5 ml dan kam bo’lmagan miqdorda qon olinadi. Olingan qon muzlatkichda +4 selsivda 24 soatgacha qon zardobi esa 5 kungacha saqlanishi mumkin. Qon yoki ajratib olingan zardob tibbiy xodimlar tomonidan amaldagi rejim qoidalariga rioya qilgan holda tibbiy xizmat trans- portida keltirib laboratoriyaga topshiriladi. Laboratoriya tekshiruviga yuboriladigan zardob 15 ml dan kam bo’lmasligi kerak
Hududiy poliklinika yuqumli kasalliklar kabinetining vrach infeksionisti va dsenmning epidemiologi odam immunitet tanqisligi virusi ga musbat natijali shaxslar haqida xabarnoma olgandan so’ng unga testdan keyingi maslahat berishni tashkil qiladi va dispanser nazoratiga oladi.
Odam immunitet tanqisligi virusi bilan zararlangan va orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi kasalligiga chalingan bemorlar barcha aholi kabi davlat davolash-profilaktika muassasalarida rejali shoshilinch yoki ixtisoslashtirilgan tibbiy yordamning hamma turlaridan foydalanish huquqiga egadirlar. Davolanishning barcha turlariga ketgan xarajat davlat byudjeti hisobidan amalga oshiriladi.
Odam immunitet tanqisligi virusi kasailigi bilan kasallangan bemorlarni nogironlikka chiqarish aholini ijtimoiy himoya qiiish va mehnat vazirligi hamda sog’liqni saqlash vazirligi bilan birgalikda ishlab chiqilgan va tasdiqlangan nogironlikga chiqarish tibbiy mezonlari (kriteriy) qoidalariga rioya qilgan holda amalga oshiriladi.

7-rasm odam immunitet tanqisligi virusi bilan kasallangan bo’lsa bolani tug’ish
Orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi (orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi retrovirus guruhiga mansub virus qoʻzgʻatadigan kasallik ikki davrga boʻlinadi.
Odam immunitet tanqisligi virusi infeksiyasi va bevosita orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi (SPID) davri. Odam immunitet tanqisligi virusi infeksiyasi davri odam organizmida virus bor lekin kasallik alomatlari hali namoyon boʻlmagan davr. Virus deyarli bir vaqtda parijda professor lyuk montanye hamda aqshda professor boshchili yogidagi olimlar tomonidan kashf etilgan (1983-yil). Bu virus odamning immunitet tizimiga tanlab taʼsir koʻrsatadi ayniqsa sd4+ immunitet hujayralariga qirgʻin keltiradi. Tunda terlash boʻgʻimlar va bosh ogʻrigʻi loxaslik qayt qilish ich ketishi badanda ayniqsa uning yuqori qismida toshmalar paydo boʻlishi mumkin. Bu alomatlar odam organizmiga tushgan virus taʼsiriga immunitet itet tizimi maʼlum darajada javob qaytarish reaksiyasi bilan bogʻliq. Lekin bu davrda antitelolarni aniqlash natija bermaydi chunki immunitet itet tizimining javobi hali toʻliq shakllanmagan boʻladi.
Hozirgi kunda amaliyotda odam immunitet tanqisligi virusi infeksiyasi tashhisini qoʻyish qonda kasallik virusiga qarshi paydo boʻlgan antitelolarni aniqlash immunitet ferment taxlili reaksiyasiga asoslangan. Dastlabki antitelolar virus organizmga tushgach 3 haftadan soʻng shakllana boshlasa ham qoʻllanadigan diagnostikumlar ularni ilgʻay olmaydi. Shu bois odamga ushbu infeksiya ilashgani toʻgʻrisida virus organizmga tushganidan soʻng 90 kun oʻtkazib olingan tek-shirish natijasiga qarab xulosa chiqarish mumkin.
Virus bilan organizm oʻrtasidagi kurash uzoq davom etib virusning ustunligi bilan tugaydi. Shu vaqtdan orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi davri boshlanadi. Bu davrda odam organizmi har qanday mikrobga bardosh berish xususiya-tini yoʻqotadi. Jumladan nafas meʼdaichak siydik yoʻllarida doimo mavjud boʻlgan va kasallik qoʻzgʻata olmaydigan mikroblar ham faollashib turli xastaliklarni keltirib chikarishi mumkin.
Ularning namoyon boʻlishi organizmda yuzaga kelgan orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi holati bilan bogʻliq boʻlgani uchun ushbu guruhga kiruvchi kasalliklar jamlangan holda orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi bilan bogʻliq (assotsirlangan) infeksiyalar deb ataladi. Bular bakterial infeksiyalar zamburugʻli kasalliklar viruslar qoʻzgʻatadigan kasalliklar kaposhi sarkomasi va hokazo.
Kasallik virusi infeksiya yuqqan odamning qonida erkaklar shahvatida ayollarning jinsiy aʼzolari chiqindilarida va koʻkrak sutida boʻladi. Shuning uchun oitv asosan uch xil yoʻl bilan yuqadi: qon orqali jinsiy aloqa vositasida va infeksiya yuqqan onadan homilasiga vertikal yoʻl bilan oʻtadi.
Orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi bilan ogʻriganlarning koʻpchiligini narkomanlar (giyoxvandlar) fohishalar gomobiseksuallar tashkil etadi. Orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi organizmga jinsiy aloqa parenteral muolajalar (nosteriligna shprits va boshqa tibbiy anjomlar ishlatilganda) inifitsirlangan qon va uning oʻrnini bosuvchi dorilarni qoʻllash aʼzo va toʻqimalarni koʻchirib oʻtkazish (transplantatsiya) vaqtida shuningdek virusni yuktirib olgan onadan homilaga homiladorlik davrida tugʻish jarayonida va goʻdak emi-ziladigan boʻlsa koʻkrak suti bilan yuqib qolishi mumkin.
Oʻzbekistonda odam immunitet tanqisligi virusi infeksiyasi orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi bilan bogʻliq masalalar sogʻliqni saqlash vazirligining odam immunitet tanqisligi virusi infeksiyasi orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi xizmati tomonidan amalga oshiriladi. Odam immunitet tanqisligi virusi infeksiyasi orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi markazi qoraqalpogʻiston respublikasi odam immunitet tanqisligi virusi infeksiyasi orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi markazi toshkent shahar va viloyatlar odam immunitet tanqisligi virusi infeksiyasi orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi markazlari oʻz xududlarida ushbu soha faoliyati bilan bogʻliq barcha infeksiya keng tarqalgan kasalliklardan biri boʻlgani uchun muhofaza tadbirlari ijtimoiy hayotning barcha soha vakillari ishtirokida olib borilishi lozim. Har bir yigit qiz bu infeksiyaning tarqalish yoʻllari uning oldini oladigan tadbirlardan xabardor boʻlishi va oʻzini undan ehtiyot qilishi kerak