Glossariy abvgd yejziyklmnoprstufx abstraksiya (mavhumiylik)

AQLIY XATTI-HARAKAT - tashqi muhit va tashqi nutqqa suyan- magan holdagi idrokning ichki rejalarda bajariladigan xatga-harakatlar.
AQLIY HARAKATLARNI BOSQICHMA-BOSQICH SHAKLLAN- TIRISH (P.Ya.GALPERIN) - insonda yansh harakat, obraz va tushunchalarni paydo bo‘lishi bilan bog‘liq bo‘lgan ko‘p qirrali murakkab uzgarishlar haqidagi ta’limot. U bir necha bosqichlardan iborat: motivadiyaning shakllayushsh, harakatning asoslarini taxminiy tuzish orqali ifoda qilish; harakatning moddiy siklda tarkib topishi; ixtimoiylashgan kuchli tashqi nutq; harakatni tashqi . va ichki nutqsa shakllaniish; nihoyat, oxirgi natija - interiorizatsiya — aqliy faoliyat holda tez va kuchli paydo bo‘lib, shiddat blan utadagan qisqa muddatli emosional holat.
AQL-FAROSAT - voqelikni nazariy tomondan uzlanggirishning yuksak formasi bo‘lib, qishining fikrlash qobiliyatida namoyen bo‘ladi.
ALTRUIZM (lot.-boshqa) - o‘z manfaatlaridan boshqalarga xolisona gamxurlik qilish, yordam ko‘rsatish, yaxshilik qilishni ustun quyish (qarama—qarshi suz - egoizm).
AMBIVALENTLIK - kishining bir vaqtning uzida bir-biriga qarama—qarshi bulgan emosiya va tuyg‘ularni (jumladan, quvonch— musibat, kulgi va qaygu—hasrat) kechinishidan iborat psixik holati.
AMBIVALENTLIK (lot. - ikkala kuchga ega) - bir vaqtning uzida bir ob’yektga nisbatan paydo bo‘ladigan irodaviy emosional holati (masalan, rashkda sevgi va nafrat bir vaqtda kechirilishi). AMORF (grekcha — shaklning rad etilishi) - shaklsiz, buzilib ketishga monand.
AMNEZIYA — xotiraning yuqligi.
ANALIZ (TAHLIL) - murakkab ob’yektni turli tarkibiy qismlarga ajratish yoki xarakteristika berishdan iborat fikrlash operatsiyasi.
ANALIZATOR - murakkab neyrofiziologik tizim bo‘lib, odamga ta’sir etuvchi quzg‘alishlarni idrok etish va uni tahlil qilishni ta’minlaydi. Analizator reseptor, nerv yullari, miya bilan bog‘lanadigan qismi va miyaning maxsus spesifik bo‘limlarini uz ichiga oladi (I.P.Pavlov).
ANALIZATOR (grekcha — qismlarga bulish, qismlash) — ta’sirlarni analiz va sintez qiluvchi nerv mehanizmlarining tuzilishi.