Görkəmli dilçi alim, ədib professor
Yüklə 4,33 Mb. Pdf görüntüsü
|
21 başına gelenlerden bahsediliyor. Çaresiz kalan molla köyde ağanın harmanında çalışıyor.Geceler ay ışığında beyitler yazıyor. Fakat asabi, dedikoducu bir kadın onun okuduğu bir beyitte kendi suretini görüp Abdülaziz’e düşman kesiliyor. Bir gün şehirden ağanın konukları geliyor.Konuklar harmanı gezerken ağa beraberinde getirdiği Tercüman gazetesini Abdülaziz’e okutturuyor.Abdülaziz gazeteyi su gibi okuyor; üstelik, Avrupa devletlerinin siyaseti hakkında onlara geniş bilgi veriyor.Ağa bunu derin hayretle karşılıyor, mollanın aklını ve kabiliyetini çok beğeniyor, ona övgüler yağdırıyor. Irgatlar Abdülaziz’in aynı zamanda şair olduğunu haber veriyorlar. Ağanın ricası üzerine Abdülaziz yazdığı şiiri okuyor.Herkes şiiri beğeniyor.Ağa gene Abdülaziz’i övüyor.Birden ırgatlar oradaki “Bizim akçe bir günlük toya yetmiyor” mısrasını hatırlatarak ağaya maddi durumlarının ağır olduğunu söylüyor, buna bir çare bulmasını rica ediyorlar.Ağa bunu kasıtlı olarak kurulmuş sahne sayarak Abdülaziz’e söğüp sayarak gidiyor.Abdülaziz’e düşman kesilen dedikoducu kadın bu defa onu savunuyor, bundan sonra şaire yemeğin en yağlı, etin en leziz yerini veriyor. Çobanzade burada sınıf kavgasını değil, sade, emekçi Tatar halkının durumunu gözler önüne seriyor. On Dört Yaşımda adlı hikâye Bekir Çobanzade’nin en etkili nesir eseridir. Karasubazar’dan Uluözen köyüne misafir giden romantik bir genç burada şelale başında tesadüfen bir Rus kızı ile tanışıyor.Ertesi gün de orada buluşup sohbet ediyor, birbirlerine vuruluyorlar.Ertesi gün yeniden görüşmek üzere ayrılıyorlar. Genç eve döndüğünde akrabasının Karasubazar’a gitmek için atları hazırladığını, kendisini beklediğini görüyor. Genç çaresiz kalarak şehire yola düşüyor. Sonralar o kızı çok arasa da bulamıyor ve onu ömrü boyunca unutamıyor: “Bunca yıllar, uzun, dopdolu yıllar geçtikten sonra bugün dahi bundan başka sevinecek, gönlümü okşayacak hatıram yoktur. Belki de hiç bir zaman olmayacak” diyor. Uğurlu Yollar hikâyesinde ekonomik koşullar yüzünden köyden şehire göçen Tatarların milli hayat tarzından, öz yurdundan, tarlasından, dağından, atından ayrılan insanların faciası gösteriliyor.Her şeyin para ile ölçüldüğü şehirde yaşlıların karakteri değişiyor, çocuklar ise yabancı ortamda tamamen başka ruhta büyüyorlar.Bekir Çobanzade bunu bir aile örneğinde gösteriyor. Men Börü adlı bir Tatar, komşusu Kurt Baba ile birlikte köyden şehire göçüyor, mutluluğu orada arıyor.Ev alıp yerleştikten sonra bir kahve açıyor, aile yavaş yavaş şehirlileşiyor.Çocukları Nebi ile Hanife bütün gün sokakta geziyor, Rus çocuklarının başını yarıyor, cuhudların camlarını kırıyor, gelip gidene sataşıyor, kadınların üstüne balçık atıyor, komşu bağlardan meyva çalıyorlar.Şikâyete gelenlerden bıkan Men Börü sonunda Nebi’yi molla yanına veriyor.Fakat çocuk mollayı da kaale almıyor.Çaresiz kalan babası onu bir cuhudun mağazasına çıraklığa veriyor. Nebi birdenbire değişiyor, Rusça öğreniyor, giyim kuşamına, konuşmasına dikkat ediyor, uslu bir genç oluyor. Hatta bir kursu bitirerek şehir belediyesinde yazıcılık görevi alıyor. Yerli hayır cemiyetinin etkinliklerine katılan bu gencin adı “Seyid Nebi Men Böriyev cenapları” şeklinde 22 İsmail Gaspıralı’nınTercüman gazetesinde anılıyor, adı sanı bütün Tatar köylerine yayılıyor. Şehirdeki asilzade Tatarlar, görevli Ruslar onunla arkadaşlık kuruyor.Her şey yolunda giderken Nebi ayyaşlığa başlıyor, bütün gün Rus kızları ile keyif çatıyor, sarhoş olup sokakta gölcüklerin içine yığılıyor. Anası molla çağırttırıp dua okutuyor, Nebi defalarca tövbe ediyor, fakat kadeh arkadaşlarıyla buluşunca her şeyi unutup yeniden içmeye başlıyor. Sonunda Nebi polise düşüyor ve çok geçmeden hazin sonu çatıyor. Yazar bu hikâyede yozlaşan, yıpranan, ayyaşlığa müptela olan, ahlak düşkünlüğüne yuvarlanan Tatar gençliğinin durumunu göstermiştir.Çobanzade’nin bu hikâyede meydana getirdiği Hanife sureti de ilginçtir. Nebi’yi seven Hanife onun ölümünden sonra sık sık sevgilisinin kabrini ziyaret ediyor, onun kabri üstünde Kur’an okuyor. Men Börü ve komşusu bütün bunların sebebini köyde bırakıp gittikleri kabirlerde, ölülerin onlara lanet okuyan ruhlarında arıyorlar.Artık bu yerlerde kalabilmeyip ‘karşı tarafa’, yani İstanbul’a göçmek için pasaport çıkarıyorlar. Yazar onlarla karşılaşıyor, dertlerini dinliyor: “Dinledim. ‘Beni bahçeye çıkarın, kıra götürün, su kenarına götürün’ diyen hastaları çok gördüğüm için onları da anladım. ‘–Bizi unutmayın, uğurlu yollar!’ dedim.” Birkaç Suçum başlıklı yazıyı ise hikâye değil, Bekir Çobanzade’nin hayat ve sanat görüşü adlandırmak mümkündür. Müellif güzel kızların kendisini vefasız saydıklarını yazıyor.Oysa “Ben yurdumun nişanlısıyım.Kızları bazen yurduma benzedikleri için seviyor, bazen de yurdumdan uzak, habersiz görüp yüz çeviriyorum.Bir yürek birden fazlasını sevemiyor, ne yapayım?” Arkadaşları onu bencil buluyorlar, oysa “Ben o sapsarı, can çekişen, ölmek, mezarlardan önce toprak üstünde çürümek için doğan çobanların, köylülerin dostuyum.Soyumun bütün yiğitlikleri, halkımın her ulvi, en yüksek dileği onların solgun yüzlerinde, yorgun gözlerinde yanıp sönüyor.Ben küçük yüreğimi bunların arasında paylaştırmışım.Dostlarıma kalmadıysa, ne yapayım?” Bu genci manevi değerlere, dine karşı bigâneliğine göre kınayanlar da az değil. Oysa bu genç eski mezarları, kutsal yerleri dolaşıyor. Vatan, yurt sevdalı bu genç omuzlarında oturan altın saçlı, yeşil yakut kanatlı meleklere sesleniyor: “Ben yeni işlerle, yeni sözlerle doğdum. Benim için, benim dostlarım için içinde sevaptan, suçtan başka cetvelleri olan ayrı bir defter isteyin.Siz gidin, bizim işlerimizi deftere yazmak için koca Cebrail’in kendisi gelsin.” Kitaba edibin üç makalesini de dahil ettik.Bunlar Çobanzade sanatının başka bir yönünü anlamak bakımından çok ilginçtir.Fakat bu başka bir konudur. EDEBİYAT [1] S.Nagayev. Medeni İnkilab Askeri.Lenin Bayrağı gazetesi, 2.09.1978, Taşkent. Yüklə 4,33 Mb. Dostları ilə paylaş:
|