Gülsüm Hüseynova

 
 
       Gülsüm Hüseynova. Tat dilinin leksikası  
 
 
162 
162 
«yanaq»  lö  «dodaq»,  dandun  «diş»,  birc  «qaş»,  zuhun  «dil», 
düş «çiyin», bozi «qol», dəst «əl», əngişt «barmaq», pö «ayaq» 
işqəm  «qarın»,  ruru  «bağırsaq»,  dil  «ürək»,  nof  «göbək»,  zuni 
«diz»,  güş  «qulaq»,  tuğ  «alın»,  vini  «burun»,  xun  «qan», 
gərdən  «boyun»,  siyə  cigər  «qara  ciyər»,  qurt  «boğaz»,  ərs 
«göz yaşı», şənə «kürək», pö «ayaq» və s. 
11.  Xəstəlik  və  dərman  adları:  sərədər  «başağrısı», 
işqəməburi  «qarınağrısı»,  vor  «yel  xəstəliyi»,  hinoğ  «inaq», 
çilk  «irin,  çirk»,  qısır  «sonsuz,  qısır»,  ruğanmü  «vazelin», 
sinəgiri «astma», çıx «öskürək», qənçür «sətəlcəm» və s. 
12.  Təbiət  hadisələri,  astronomik  və  coğrafi  terminlər: 
xok  «torpaq»,  xori  «yer»,  afto  «günəş»,  küləxır  «bulud»,  moh 
«ay»,  rukərə  «çay»,  vor  xəzri  «şimal  küləyi»,  giləvor  «qərb 
küləyi», vorış «yağış», vərf «qar», nuhur «göl», küh «dağ», dih 
«kənd»,  zəvəra  «yoxuş»,  sərbənüşvə  «eniş»,  pişin  «günorta», 
ruz  «gün»,  şö  «gecə»,  şəngüm  «axşam»,  rah  «yol»,  zumustun 
«qış»,  homin  «yay»,  poriz  «payız»,  vassol  «yaz»,  dişənbi 
«bazar 
ertəsi», 
səşənbi 
«çərşənbə 
axşamı»,  çorşənbi 
«çərşənbə»,  şorinə  «cümə  axşamı»,  orinə  «cümə»,  şənbi 
«şənbə»,  yekşənbi  «bazar  günü»,  səhət  «saat»,  daqqa 
«dəqiqə»,  səboh  «səhər»,  havo  «hava»,  batdoğ  «bataqlıq»,  vor 
«yel», 
zilincin 
«zəlzələ», 
birəq 
«şimşək»,  aftovərmo 
«günçıxan», avtoniş «günbatan» və s. 
13.  Heyvan,  quş  və  həşərat  adlarını  bildirən  sözlər:  səg 
«it», pişig «pişik», yəvər «düyə», lari «xoruz», gomiş «camış», 
quç «qoç», həştərxon «dan. həştərxan, hind toyuğu, hinduşka», 
vələnd  «hörümçək»,  qulonça  «kuruq»,  «qaban»,  xug  «donuz», 
girg  «qurd»,  «canavar»,  xər  «eşşək»,  xərgüş  «dövşan»,  mor 
«ilan», girgirə «çöl göyərçini», xırs «ayı», pısgiri «cırcırama», 
pilpilək «kəpənək», cüci «kirpi», işic «bit», çır «qurd», mərəgö 
«inək»,  cısband  «qoyun»,  mücinə  «qarışqa»,  boğ  «qurbağa», 
porsuğ  «porsuq»,  əqrəb,  pələng,  siçoili  «siçovul»,  şir  «şir, 

---

 
 
       Gülsüm Hüseynova. Tat dilinin leksikası  
 
 
163 
163 
aslan»,  ceyran,  maral,  əs  «at»,  biz  «keçi»,  qəcələ  «sağsağan», 
pərəndə «qaranquş», gərg «toyuq» və s.  
14.  Bitki,  meyvə-tərəvəz  və  onlarla  bağlı  söz  və 
terminlər:  buroni  «lobya»,  güvo  «ot»,  dor  «ağac»,  vəlg 
«yarpaq»,  əli  «alça»,  zərdə  əli  «ərik»,  təli  «tikan»,  çılxıs 
«qızılgül»,  çılxısdor  «qızılgül  kolu»,  bağala  «böyürtkən», 
müri  «moruq»,  futolı  «əvəlik»,  təşənəyoği  «həvəcüvə»,  siyə 
tum  «qara  tum»,  «çörəkotu»,  təhləsir  «sarımsaq»,  qilin 
«kartof»,  piyoz  «soğan»,  əssəli  «qara  yonca»,  tara  «tərə», 
qamiş  «qamış»,  gezinə  «gicirtkan»,  ziris  «zirinc»,  təli  qətqəli 
«çaytikanı»,  bağala  xırsi  «qırmızı  moruq»,  «ayı  moruğu», 
bihdor  «heyva  ağacı»,  si  «alma»,  məşməşür  «şaftalı», 
qaqalaxırdi  «dəvədabanı»,  ənginə  «qax,  meyvə  qurusu», 
lavaşinə  «lavaşa»  (qurudulmuş  alça,  zoğal  turşusu),  isbi  micə 
«çobanyastığı»,  bənövşe  pəşmuna  qafar  «bənövşə  gülü», 
çimnüri  «alma  növü»,  çimxil  «itburnu»  kürmüri    «ardıc, 
gəvən»,  pürinə  «yarpız»,  xoçəməz  «qoz»,  əmrü  «armud», 
kəndim  «arpa»,  pənbə  «pambıq»,  peyğəmbəri  «qarğıdalı»,  bəli 
«gilas», dəmbül  «gavalı»,  xəmzə «yemiş», zumustuni  «qarpız», 
zərdə «kök», ənor «nar», vic «tut çırpmaq üçün çadır» və s. 
15.  Ev  və  onun  hissələri  ilə  bağlı  sözlər:  xuna  «ev»,  bun 
«dam»,  dər  «qapı»,  düşdər  «qapıarxası»,  ciməxotun  «yorğan-
döşək  saxlanılan  yer»,  övərə  «evdə  çimmək  üçün  yer»,  ruzinə 
«baca», qədəmə «pilləkən». 
16.  Keyfiyyət  bildirən  sözlər:  xub  «yaxşı»,  xərob  «pis», 
gərm  «isti»,  xinik  «soyuq»,  şor  «şad,  şən»,  torık  «qaranlıq», 
rışın  «işıqlı»,  şür  «duzlu,  şor»,  siyəh  «qara»,  gərmə  «balaca, 
xırda»,  isbih  «ağ»,  zərd  «sarı»,  çör  «göy»,  çör-bənövş 
«bənövşəyi»,  mixəyin  «mixəyi»,  «qəhvəyi»,  havorangi  «mavi, 
havarəngi»,  duroz  «uzun»,  qutəh  «qısa»,  pur  «dolu»,  tihi 
«boş», gird «girdə, yumru», nərm «yumşaq», saxt «bərk» və s. 
17.  Mücərrəd  anlayışları  bildirən  sözlər:  sənət  «sənət», 

---