Haç ve Hilal Altında Ortaçağda Yahudiler

Haç ve  H i lal Altı n da Ortaçağda Yah u d i l e r  89 
zamanlarda canlanan 
servitus Judeorum 
(Yahudilerin köleliği) öğ­
retisinin esinlediği bir terminoloji-ilan etti; Kisch, kilise esinli bu 
düşüncenin Yahudi özgürsüzlüğünün başlangıcına işaret ettiği­
ne  inanır.  O andan itibaren, diyor Kisch, Yahudiler,  özel olarak 
savunmasız  bir  grubun  üyeleri  olarak  da  olsa  topluma  dahil 
edilme havası veren Toprak Barışı  Yasasının organik hukuksal 
yapısının bir parçası olmaktan çıkhlar. Ondan sonra Yahudilerin 
hukuksal statüsü, özel olarak Yahudiler için tasarlanan özel ya­
saya 
-jus singulare-
tabi  oldu.ıos Silah  taşıma  hakkını  yitirdikle­
rinde zaten yok olan Yahudilerin onuru, daha da aşağılara düş­
tü.  Friedrich  Lotter'in  görüşüne  göre,  on üçüncü yüzyıl ortala­
rındaki Yahudilerle ilgili Alman imparatorluk hukuku, Karolenj 
ve Salianlar döneminde Yahudilere t
anınan 
eski ayrıcalıkları or­
tadan kaldırmak için, ecclesiastik başlaya eğilim göstermeye baş­
ladı. Bu geri adım, yüzyılın son yirmi yılında Yahudilere yönelik 
geniş ölçekli zulümde yansımasını buldu.109 
Gavin Langmuir,  Yahudilerin "saray serfliği"  koşulunun Ya­
hudilerin  hukuksal  statüsünün  temelini  oluşturduğu  inancına 
kahlır.  Bununla birlikte, 
servi camarae'nin 
fiili istihdamı, Yahudi­
ler üzerindeki özel kraliyet egemenliği pratiğinden ve sömürül­
melerinden d�a 
az. 
önemliydi. Örneğin, 
servi camarae 
sözcüğü, 
İngiliz kraliyet beratlarında  görünmez.110 Fakat,  der Langmuir, 
on  ikinci  yüzyılda,  Yahudilerin  kraliyet  kaprisine  bağımlığının 
ve korumanın gerçek olduğu bir sırada, İngiltere'nin zaten güçlü 
bir merkezi monarşisi vardı ..  Bu nedenle terminoloji gereksizdi. 
Diğer uçta, merkezileşmenin, çok 
az 
geliştiği Almanya ve İspan­
ya'da kraliyet,  Yahudiler  üzerinde  doğrudan kontrol  sağlamak 
için 
servi camarae 
terminolojisini kullandı. Yahudilerin hiçbir za­
man 
servi camarae 
olarak tarif edilmediği Fransa'da, daha 1198'in 
kraliyet yasalarında 
Judei nostri 
(bizim Yahudilerimiz) ifadesinin 
görülmesi, Yahudilerin monarşiye, artan bağımlılığının haberci­
siydi.  Dahası,  Fransa'da  baronlar,  kendi  egemenlik  alanlarında 
Yahudiler üzerindeki iyelik haklarını sürdürdüler. 

---

90  Mark R. Cohen 
Bu nedenle, Yahudiler üzerindeki otoritenin Fransız,  monar­
kının 
ellerinde  toplanması,  yavaş  fakat organik  olarak  ilerleyen 
bir süreçti. 
1230' 
da, Yahudilerle ilgili yasada,  Capetian monarşi­
si,• Yahudilerin bulunduğu her yerde -diğer baronların egemen­
lik  alanlarına  kaçanlar  olsalar bile- baronların  kendi  Yahudileri 
üzerindeki özel egemenliklerini belirtiyordu. Bu yasa, Fransa'da 
tam, merkezileşmiş kraliyet otoritesi ve yönetimi yolunda bir ki­
lometre taşı oldu. Fransız fermanlarından ilk ve son kez ve ke­
sinlikle bir analoji olarak bu yasa, başka bir baronun alanına ka­
çan  bir  Yahudinin,  lordu  tarafından  yasal  olarak 
tanquam 
prop­
rium  servum 
(kendi  serfi  gibi)  ele  geçirebileceğini belirterek,  Ya­
hudiler için sertlik terminolojisini kullandı. Gerçek bir serf, başka 
bir lordun toprağında bir yıl bir gün itirazsız yaşayarak özgürlü­
ğünü kazandığı halde, bir Yahudi kaçak olarak yaşadığı yer ya 
da orada ne kadar süre  yaşadığı  dikkate alınmadan,  esas lordu­
na zorla geri verilebiliyordu.m Bu yasa, Hıristiyan serflerle kar­
şılaştırıldığında  feodal  Fransa'daki Yahudileri  uzun  süre  ayrıca­
lıklı yapan özgürlüğün aşınmasını devam ettiren bir emsal oldu. 
Sonunda yasa, Yahudileri öncekinden daha kısıtlı bir statüyle sı­
nırladı. 
· 
Yahudiler üzerindeki laik otoritelerin ortaçağ ağır ağır ilerler­
ken  artan bir  şevkle  uyguladığı iyelik  hakları  ilkesi  (serflik  ter­
minolojisiyle ya  da onsuz ve hakkın bir monarkın 
mı 
yoksa bir 
baronun mu egemenlik alanında kullanıldığından bağımsız ola­
rak),  Yahudileri  son  s
ınırın
a  kadar  vergilendirme  hakkını  da 
kapsıyordu. Savunmasız olmalarından ötürü, Yahudiler, kraliyet 
ya  da baronların yergi memurları için uysal bir av oldular. Yer­
den yere farklılık göstermekle birlikte Yahudilerin vergi yüküm­
lülükleri,  ailelere ya da  cemaatlere  koyulan  yıllık  vergileri,  borç 
" 
• 
987 yılında Hugo Capet tarafından kurulan ve 1328 yılına kadar hü-
küm süren Fransız hanedanı 
-çv. 

---

Haç ve  Hi lal Altı nda Ortaçağda Yah ud i l e r  9 1  
ve rüsumlarla bağlantılı ödemeleri ve en bezdiricisi, bir lordun 
çeşitli mali gereksinmelerini karşılamak üzere "önceden saptan­
mamış"  keyfi  vergileri  ve zoralımları kapsıyordu.112  Korumaya 
gereksinim  duydukları  için  Yahudilerin  istenileni  ödemekten 
başka çareleri yoktu. 
· 
On dördüncü yüzyılla birlikte, diyor Langrnuir, "din adamla­
rının, 
kralların ve baronların kendi çıkarları  doğrultusunda Ya­
hudilerden yararlanma çabalarının bir sonucu olarak, Y ah 
ti 
dile­
re, onları Avrupa toplumundaki herkesten ayıran aşağı bir hu­
kuksal statü verildi ve onları, genelde sertlere layık görülen ko­
rumadan  bile yoksun bırakh."113 Southem'in ortaçağ sertliğiyle 
ilgili bakış açısını 
anım
sarsak, Yahudilerin ortaçağ 
insanının 
"kö­
lelik boyunduruğu"  dediği şeyi öğrenir, "özgürlük onuru"nu yi­
tirir 
ve  lordlarının  iradesine  mutlak  bağımlılığın  "keyfi­
lik"lerinden korkar duruma  geldikleri  söylenebilir.114 Geç  orta­
çağda  Yahudilerin  sırhna  yüklenen  birçok  keyfi,  ağır  vergi  ve 
çok  daha  baskıcı  olmak  üzere,  kovulmaları  -İngiltere' den 
1290'da;  Fransa'dan  1306'da,  1322'de  ve  1394'te;  İspanya'dan 
1492'de  ve  düzinelerce Alman prensliğinden ve kentinden geç 
ortaçağ boyunca- Yahudiler için, "serfleşme"nin Hıristiyan serfle­
rin  yaşadığından  çok  daha  acı  bir sonucunu,  yani  yüzyıllardır 
yaşadıkları topraklardan fiilen koyulmalarını meydana getirdi. 
Ortaçağ Kentlerinde Yahudilerin Hukuksal Statüsü 
Kuzey Avrupa'da pek çok Yahudinin yaşadığı ortaçağ Avru­
pa  kentlerindeki  Yahudilerin  hukuksal  statüsünden  de söz  et­
mek gerekir, Almanya ile ilgili olarak Kisch, yerel yöneticilerin, 
örneğin hukuksal anlaşmazlıklarda Yahudilere epeyce adil dav­
randıklarını gösterdi.115 Kilisenin Yahudi açgözlülüğü -ya da ge­
nel olarak  açgözlülük- öğretisi, Alman ananevi hukukunun ka­
nunlaşhnldığı  eski  ortaçağ Alman yasa  kitaplarında  ifade  bul­
madı. Bir model yasa olarak büyük popülarite kazanan ve yük­
sek ve geç ortaçağda pek çok Alman sınır kentinin benimsediği 

---