Haç ve Hilal Altında Ortaçağda Yahudiler
Yüklə 8,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
Haç ve H i lal Altında Ortaçağda Yah udiler 2 0 5 arasındaki dalgalı ilişki"yi yansıtır.7 Kuzey Avrupa.krallıklarında ortaçağ yasalarının yokluğu karşısında, ortaçağın zirvesinde eği timli bir Hıristiyan monark tarafından tasarlandığı şekliyle sağ lamlaştırılmış Yahudiler hukukunu en iyi görüntüsünü Siete Par tidas sunuyor.s Yahudi evlerinde oturmaktan kaynaklanan sosyallik sorunu konusunda Siete Partidas, erken kilise konseylerini andırır: 11Hiç bir Yahudinin evinde Hıristiyan hizmetçi bulundurmaya kal kışmamasını emrediyoruz ... Dahası, erkek ya da kadın herhangi bir Hıristiyanın, ister kadın olsun ister erkek bir Yahudiyi birlikte yemek yemeye ve içki içmeye, davet etmesini, ya da Yahudinin davetini kabul etmesini ve Yahudilerin yaphğı şaraptan içmesini yasaklıyoruz. Ayrıca, hiçbir Yahudinin Hıristiyfuılarla birlikte banyo yapmaya kalkışmamasını emrediyoruz.119 Bu sınırsız ya saklama, resmi Hıristiyanlığın Yahudilerin Hıristiyanlan kendi dinlerine ayartabileceği, Hıristiyanlığa hakaret edebileceği ya da Hıristiyanlarla cinsel ilişkiye girebileceğine dair kaygısını yansı tır. Hıristiyan ile Yahudinin şarap aleminden söz edilmesi, Hıris tiyanlığın örtük bir şekilde aşağılanmasına tepkidir; zira, Yahudi hukuku Yahudilerin sadece dindaşların ürettiği şarabı içmelerini ve sadece din kardeşleri tarafından ikram edilmesini emreder. Herkes çıplak olduğu için -inançsız dış giysilerini çıkarmış, ayırt edici işaretlerini çıkarmış olur- birlikte banyo da toplumsal statü ve dinsel bağlanh farklılıklarını örterdi; hamamın doğal atmosfe rinde yapılan rast gele sohbetlerden dostluklar gelişebilirdi.10 Siete Partidas, kazayla cinsel ilişkiye karşı bir güvence olarak Yahudilerin ayırt edici işaretler takmaları koşulunu tekrarlar.11 Dahası, kilise ve devlet Yahudilerin Hıristiyanların arasında ya şamalarına izin verir; fakat sadece 11sonsuza kadar esaret içinde ve efendimiz Hazreti İsa'yı çarmıha gerenlerin torunları oldukla rını insanoğluna hatırlatanlar olarak yaşamalan11na.ı2 Sonunda, bu geleneksel yargı, ortaçağ Hıristiyan toplumunda resmi olarak hoş görülebilen oldukça sınırlandırılmış sosyalliği tanımladı. 206 Mark R. Cohen William Jordan, zaman içinde sosyallikle -evlilik, ya da ortak ibadet ve ritüeller yoluyla- yaratılan bağlardan yoksunluğun Yahudileri popüler sempatiden, hatta Dominican engizisyon ta rafından canından bezdirilen Hıristiyan sapkınlar-gibi zulmün diğer kurbanl arına reva görülen tiranlıklara karşı bir ölçüde des tekten yoksun bıraktığını gözlemlediğinde, durumu çok güzel belirtir .13 İslam Dünyasında Hıristiyanlık gibi İslam da, taraft arının kafir zimmi'lerle sosyal ilişki geliştirmekten uzak durmalarını tercih etti. Yine de İslam'ın -en azından Ortodoks Sünni İslam'ın- Yahudilerden ve Hıristi yanlardan uzak durmak için Hıristiyanlıktakine eş ideolojik ya da teolojik bir gerekçesi yoktu. örneğin, İslami hukuk açıklama ları, Yahudilerden uzak durmayı onların Peygamber'e yönelik tarihsel düşmanlığıyla ilişkilendirir. İbn Kayyım el-Cevziyye Yahudiler ile zımmi'ler arasındaki sosyalleşmeyi ele aldığında, bir zinuni'ye selam verirken dikkatli olmaları konusunda Müs lümanları uyarır. Gayri-Müslim kafir, standart Arapça selamla ma sözü olan "selamet üzerine olsun" (el-selam aleyke) yerine, "zehir zıkkım olsun" (el-semm aleyke) ifadesini mırıldanmasıyla ünlüdür. "Sana da" (ve-aleyke) en emin yanıttı.14 Hadis yazını, Muhammed'in Yahudilerle ve Hıristiyanlarla karşılaştığında bu aşağılayıcı selamlamayla ve diğer düşmanlık tezahürleriyle kar şılaştığı sayısız öyküyü içerir.ıs Yine de bu anlatımlar, İsa'nın ölümünde Yahudilerin rolüyle ilgili Hıristiyan öykülerin zararlı teolojik tonundan yoksundur. İdeolojik engellerle büyük ölçüde sınırlanmayan Müslüman lar, az çok özgürce Yahudilerle (ve diğer zinımi'lerle) sosyal iliş kilere girdiler, dolayısıyla sosyal bağlar kurdular.16 Ekonomik alanda olduğu gibi günlük yaşamda da, "marjinal bir durumda" yaşayan Yahudiler için İslami toplumda dikilen, engelleri aşma olanakları bolca doğdu. Müslümanlar ile Yahudiler, hamamlar- Haç ve H i lal Altı nda Ortaçağda Yahu d i ler 207 da -aile dışında önemli bir arkadaşlık kurma merkezi- bir araya geliyorlardı. Periyodik olarak, zimmi'nin hamamlardan yarar l anma sını düzenleyen önlemler alındı -örneğin, cuma günleri, cuma namazı sonrasına kadar hamamlara gitmemeleri istenerek, ya da, el-Hakim'in kovuşturmalarıyla bağlantılı olarak daha ön ce sözü edildiği gibi, hamamda çıplak otururken boyunlarına ayırt edici bir şey takmaya zorlanarak.17 Bu örneklerde dikkate değer olan şey, birlikte banyo yapmanın yasaklanmamasıydı. Hıristiyanlarla Yahudilerin aynı gün hamama gitmesini yasak layan Hıristiyan kurallar dışlamayı amaçlıyordu; on üçüncü yüzyılda Gratian'ın Decretum'unu yorumlayan biri, Yahudilerin pisliğiyle kirlenme heyulasını gündeme getirerek yasağı pekiş tirdi.18 Müslüman düzenlemeler ise, marjinal ve düşük düzeyde de olsa gayri-Müslimlerin kabul edilen bir parçasını oluşturduğu toplumsal hiyerarşiyi vurgulayıp pekiştirmeyi amaçladı. Bu arkadaşlığın olumlu ve olumsuz yanlarını değerlendiren İbn Kayyım el-Cevziyye, Müslümanların hasta zimmi komşuyu ya da akrabaları ziyaret etmelerini kabul eder.19 Müslümanlar, diyor, gayri-Müslimlere taziyeye gidebilirler, ya da evlilik, do ğum, hastalıktan kurtulma ya da uzakta olan birinin gelmesi ve silesiyle onlara iyi dileklerini bildirebilirler. Bununla birlikte, dini konularda zimmi'ler tebrik edilemez -örneğin onların, kutsal gün leri vesilesiyle. Bu emir, çoktanrılı paganlarla Yahudilerin karşı laşmalarını düzenleyen ve daha sonra Hıristiyanlara da uygula nan Mishnah'daki* kuralları andırır.20 Yahudilerle Müslümanlar arasındaki resmi ve gayri resmi iş ortaklıkları, farklı dinden İnsanlara birbirleriyle buluşma olana ğını bolca sunuyordu. Kahire Geniza'sının iş mektuplan, pazar, yerinde iki dinin mensupları arasındaki rahat sosyalleşmeyi gös- • Musevi yasalarının M.S.-2. yüzyılda Rabbi Judah ha-Nasi tarafından derlenen şekline verileri ad -çv. Yüklə 8,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|