391
Doç. Dr. İsa YÜCEER
İçteki Hıristiyan unsurların himayecisi konumunu Rusya her vesile ile
teyit etmiş ve bu himaye fi kri aralıksız sürdürülmüştür. Bunun yanında
güneye ve dolayısıyla sıcak denizlere inme planını gerçekleştirmek için
dinin bir araç olabileceği düşünülmüş, Osmanlı içindeki farklı ulusları ve
Hıristiyanları devlet aleyhine kışkırtmak onları hedefe götürecek araç ola-
rak alınmıştır
36
. İçteki Hıristiyan gruplar ırkçı ve kültürel çalışmayı millî
ruh düşüncesiyle yürütmüştür. Bu dinî gruplarla Hıristiyanlar kastedilmiş,
bunların hukukunun korunması adı altında dıştan yapılan müdahaleler ve
uyarılar hiçbir zaman son bulmamıştır
37
.
Bu süreç Rusya’da Komünist ih-
tilâle kadar (1917/1336) devam etmiştir
38
. Bu müdahale başta ıslahat/du-
rumlarının düzeltilmesi adı altında olmuşsa da, sonu bağımsızlık olacaktır.
Bu gelişmeler Rusya’nın güdümünde olduğu için sonuç da onun lehine
gelişecekti.
Şark Meselesi’nin temel sorunlarından birisi de Mukaddes Mekânlar
Meselesi’dir. Bunun da temelinde Kudüs bulunmaktadır. Beyt-i Lahm’daki
Hıristiyanlar tarafından önemli olan Kutsal Kilise’dir. Hz. İsa’nın doğumu
ile alâkalı en önemli mekân olarak görülmektedir. Realitede Osmanlılar bu
mekânların ve farklı din mensuplarının himayesine azami önem vermişler-
dir. Fakat çeşitli iddialar ortaya atılarak bir taraftan Rum Katolikler, diğer
taraftan Ermeni Ortodokslar ve bunların arkasındaki Ruslar ve Batılılar her
fırsatta bahaneler bularak Osmanlı üzerinde baskı kurmuşlardır
39
.
Her konu inançla ilişkilendirilip kendi mezheplerinden olanların hi-
mayecisi oldukları rollerini dile getirmişlerdir. Biz bu yöneticilerin çok
dindar oldukları için bu savunuyu yaptıklarını sanmıyoruz. Şüphesiz din-
darlık kişi ile Allah arasındadır. Fakat burada din alet olarak kullanılmış,
çıkarlar ve ilerde sömürmeyi hedefl edikleri yerlerle ilgili gizli niyetlerini
saklı tutmuşlar ve dinî öne sürmüşlerdir. Osmanlıda istikrarsızlığın olması
ve içteki Hıristiyanların devlet aleyhine kışkırtılması onların işine gelmiş-
tir.
Sonuçta Osmanlıdan alabildiklerini alarak işgal edebildiklerini ele
geçirmişler, bu yolda kullanılabilecek tüm kesimleri kullanmışlardır
40
.
Rusların nüfuzunu genişletmesi ve Hıristiyan ahalinin yanında olduğunu
36 Fethi, a.g.e., I, s.328.
37 Fethi, a.g.e., I, s.358.
38 Zakir, a.g.e., I, s.370.
39 Fethi, a.g.e., I, s.346-347.
40 Fethi, a.g.e., s.232.
392
HOŞGÖRÜ TOPLUMUNDA ERMENİLER
her vesile ile tekrarlaması, üzerinde kaynakların birleştiği bir husustur
41
.
Osmanlıyı istila planlarını yaparken sadece kendi gücüyle yetinmemiş,
içte ve dışta birliktelik yapabileceği kesimler bulmuştur
42
. İçteki Hıris-
tiyanların bağımsızlığını elde etmesi büyük plandı
43
.
Sürekli tekrarlanan
iddia ise özellikle Ermeniler olmak üzere Hıristiyan tebaanın durumunun
düzeltilmesi olmuştur
44
. Bu yolla içteki Hıristiyanlar dıştan vasi/himayeci
bulmuş ve bu güç Hıristiyanları himaye adı altında Osmanlının iç işlerine
karışmıştır
45
.
3.5. Can Güvenliğini Sarsan Faaliyetler
Ermenilerin aleyhte faaliyetlerinin en belirgini Sultan II Abdülhamit’e
karşı 1905’te düzenledikleri suikast olayıdır
46
. İçte Sultan’ın muhalifl eri de
bunu teyit etmişlerdir. Osmanlı içinde bağımsızlık hareketlerinin gerçek-
leşmesi için isyana teşvik etmesi faaliyeti yürütmüşlerdir. Bunlar istiklâl-
lerini aldıktan sonra da Rusya onları yutacaktı
47
. Talat Paşa’yı Berlin’de
ve daha başkalarını İttihat ve Terakki yetkililerini Ermeniler kendi başları-
na gelen işten sorumlu tuttukları için öldürmüşlerdir
48
.
3.6. Sömürge Planları
Tüm bu girişimlerle Osmanlının birliğini koruma girişimi bağdaşmı-
yordu
49
. Konu Osmanlı da ıslahat hareketleri ile de ilişkilendirilmiştir
50
. Bu
da temelde Müslümanların birliği düşüncesi (Camiatu’l-İslâmiyye) ile de
alâkalıdır
51
. Ermeni faaliyetleri Rusların niyetleri arasında olan Osmanlı
topraklarını işgal etme hedefi ne hizmet eder mahiyettedir
52
. İçteki Hıris-
41 Ali Hassun, Tarihu’d-Devleti’l-Osmaniye, El-Mektebu’l-İslâmî, Beyrut, 1983/1403, s.172-
173.
42 Ali Hassun, Tarihu’d-Devleti’l-Osmaniye, s.174.
43 Ali Hassun, Tarihu’d-Devleti’l-Osmaniye, s.175-176.
44 Ali Hassun, Tarihu’d-Devleti’l-Osmaniye, s.178.
45 Ali Hassun, Tarihu’d-Devleti’l-Osmaniye, s.178.
46 Muhammed Harp, El-Osmaniyyun Fi’t-Tarih Ve’l-Hadara, Daru’l-Kalem, Şam 1989/1409,
s.36.
47 Harp, a.g.e., s.282.
48 Ferid Bey, a.g.e., s.725.
49 Muvaffak Benu’l-Merce, Sahvetu’r-Raculü’l-Merid Ev Es-Sultan Abdulhamid Es-Sani
Ve’l-Hilâfeti’l-İslâmiye I, Kuveyt-el-Enba 1984, s.100.
50 Benu’l-Merce, a.g.e., s.69.
51 Benu’l-Merce, a.g.e., s.126.
52 Ali Hassun, El-Osmaniyyun Ve’l-Balkan, El-Mektebetu’l-İslâmî, Beyrut 1986/1409,
s.165.
393
Doç. Dr. İsa YÜCEER
tiyanları devletin aleyhine kışkırtması ve kendi vesayetinde olmalarıdır
53
.
Kendi himayesinde Ortodoks birliğini kurmak istiyordu. Bunların Osman-
lı, Macar ve Polonya topraklarında olmaları fark etmiyordu. Osmanlı yur-
dunda bunlar eliyle fi tne çıkarmak ve başkalarını Osmanlı aleyhine savaşa
kışkırtmak belirgin işleriydi. İçte karışıklığın çıkması onun işine yaraya-
cak ve hedefi ne ulaşmak için fırsat bulmuş olacaktı. İleriye dönük büyük
projelerini gerçekleştirmesinin önünde Osmanlıyı engel olarak görüyordu.
Bu konuda batıyla da Osmanlıyı taksim etme antlaşmaları yürütmüştür
54
.
Osmanlı içinde mahallî hareketler, isyan teşvikçiliği, bağımsızlık girişim-
lerini destekleme aralıksız sürdürülmüştür
55
. İçtekiler ise dıştan destekli bu
faaliyetleri yürütmüşlerdir.
Ruslar kendi hakimiyetleri altındaki milletlere akıl almaz zulümler ya-
parken, Osmanlı topraklarında ki Ortodokslar’ın haklarını savunma ve din
kardeşinin hakkını koruma adı altında sorunlar çıkarma yolunu izlemişler-
dir. Tüm proje hasta adam dedikleri Osmanlıyı bitirmeye yönelikti
56
. Bu
arada Batı haçlı ruhunu korumayı büyük oranda başarmıştır
57
. Bunu yapar-
ken Müslümanları birbirine düşürmesi ve dağıtması gerekiyordu. Bu da
gerçekleştirilmiştir. Bunun yapılabilmesi için mevcut yönetim Osmanlıyı
eleştiren kesimin görüşleri sürekli gündemde tutulmuş ve yapılan iyilikler
göz ardı edilmiştir
58
. Doğuda Osmanlıların zarar görmesinin diğer yerlere
olumsuz etkileri olmuş, başka yerlerde yaşayan Müslümanlar himayesiz
kalmış, sömürgenin eline bırakılmıştır
59
. Tüm olup bitenlere rağmen Müs-
lümanların sorumluluğunun idrakinde olması ve haksızlık edemeyeceği
onlara dinlerinin kesin emridir
60
.
53 Ali Hassun, El-Osmaniyyun Ve’l-Balkan, s.166.
54 Ali Hassun, El-Osmaniyyun Ve’l-Balkan, s.168.
55 Ali Hassun, El-Osmaniyyun Ve’l-Balkan, s.170.
56 Ali Hassun, El-Osmaniyyun Ve’l-Balkan, s.171-172.
57 Köşk, a.g.e., s.191-198. İslâm birliği konusu için s.209; Arap ırkçılığı teması Münir Mu-
hammed Necip, El-Hareketu’l-Kavmiyyetu’l-Hadise Fi Mizani’l-İslâm, Mektebetu’l-Me-
nar, Ürdün-Zerka 1983/1403, s.33, 115, 173.
58 Muhammed Celal Köşk, El-Kavmiyyetu Ve’l-Gazvu’l-Fikrî, Daru’l-Irşad, Beyrut 1967,
s.185.
59 Bkz. Muhammed el-Hayr Abdulkadir, Nekbetu’l-Ümmeti’l-Arabiyye Bi Sukuti’l-Hilâfeti’l-
Osmaniye, Mektebetu’l-Vehbe, Kahire 1985/1405. Mekke Şerifi Hüseyin’le mektuplaşma-
lar için s.229-230. Bağımsızlık hareketlerine destek verenlere açıklık getirme için s.231;
Enver el-Cündî, Hareketu’l-Yakazatı’l-İslâmiyye, Daru’l-İtisam, Beyrut trs, s.113, 193.
60 Sadi Ebu Ceyb, Dırasatu’n fi Minhacı’l-İslâm es-Siyasî, Müessesetu’r-Risale, Beyrut
1985, s.155-164. Irkçı faaliyetlerin Arap yarımadası boyutu, Cuma El-Hulî, El-İtticahatu’l-
Fikriyyeti’l-Muasıra ve Mevkıfu’l-İslâm’ı Minha, Beyrut 1986, s.113-139; Salih bin Ab-
Dostları ilə paylaş: |