Hazirlayanlar
Yüklə 3,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
Özet XI. yüzyıldan itibaren Türkleşme sürecine giren Anadolu coğrafyası, Büyük Selçuklu, Anadolu Selçuklu ve Anadolu Türk Beylikleri dönemlerinde tamamen Türkleşmiş ve Os- manlılar döneminde ise son şeklini almıştır. Anadolu’ya ge- lip yerleşen Müslüman Türkler, çeşitli ırk ve Hıristiyanlığ’a mensup topluluklarla karşılaşmışlardır. Bu topluluklar ve hatta devletler ile bir hayli mücadeleden sonra Anadolu’yu Türkleştirip vatanlaştırmışlardır. Türkler, bu coğrafyada ya- şayan topluluklarla gayet uyumlu bir şekilde beraber yaşa- mışlardır. Türk örf ve âdetleri ile İslâm dininin müsamahalı idare sistemi sayesinde yönetimleri altındaki topluluklara gayet hoş görülü davranmışlardır. Anadolu coğrafyasında Türklerin birlikte yaşadıkları Hıris- tiyan Rum ve Ermeniler ile münasebetleri hakkında bili- nen şeyleri tekrarlamadan ziyade, biz çok kısa Ermeni-Türk münasebetlerine, Anadolu’ya gelen Ermenilerin nereden geldiklerine ve Balıkesir’e gelen Ermeniler hakkında kısa malûmat vererek, ardından, şer’iye sicillerinde bulunan bilgiler ışığında, Balıkesir’deki Ermenilerin sosyal yaşantı- sına kısaca değinceğiz ve yine bu belgelerde belirtildiği üzere ihtida eden Ermeniler hakkında kısaca bilgiler sun- maya çalışacağız. Bilindiği üzere Ermeniler esasen bugünkü Ermenistan Devleti ile Azerbaycan ve Kafkaslar, Anadolu coğrafyası- nın en son noktası olan Kars ve Ani hatta Van ve Hakkâri dolaylarında yaşamakta iken Bizanslılarca, Anadolu’nun güneyinden gelen Müslüman Arap ordularına ve onların Türk asıllı Avasım ve Suğur askerlerine karşı set vazifesi oluşturmaları maksadıyla bir kısmı Anadolu’nun güneyine, Çukurova bölgesine, bir kısmı da Orta Anadolu’ya yerleş- tirilmişlerdir. Zaman zaman dayatmalarla ve belki de menfaatler doğ- rultusunda insanların din değiştirdikleri bilinmektedir. Bu konuyu en güzel ifade eden şâirlerden birisi Everekli Seyrânî’dir. O bir dizesinde Ermeninin yağlı ketesi kaypak Müslümanı dinden çıkarır demektedir. Ancak İslâm inan- cındaki ihtida mefhumu farklı bir manada ele alınır ve Balıkesir’deki ihtidalara da böyle bakmak gerekir.
411 Yrd. Doç. Dr. İsmail Hakkı MERCAN Giriş Türklerle Ermenilerin ilk münasebetleri, İslâm tarihi çerçevesinde meydana gelmiştir. Arap ordularında Âvâsım ve Suğûr askerleri olarak görev yapmakta olan Türk askerleri Ermeniye bölgesinin fethi sırasında Ermenilerle karşılaşmışlar ve İslâm’ın pazu kuvvetini teşkil etmeleri se- bebiyle de bahse konu bölgenin fethi sırasında Ermenileri yenmişlerdir. Ancak; Türk-Ermeni münasebetlerinin esas dönüm noktasını ise Bizans- Selçuklu mücadelesi teşkil etmektedir 1 .
ki sınırlarını güvenceye alarak İslâm ülkelerine doğru genişleme politikası doğrultusunda adı geçen bölgedeki küçük Ermeni krallık ve prensliklerini kaldırarak önemli bir Ermeni nüfusunu Orta Anadolu’ya ve Sivas’a nak- letmiş; Bizans sınırlarını Azerbaycan ve Kafkaslar’a kadar uzatmış idi. Bu hadise Bizans ile Selçukluları komşu yapmış ve karşı karşıya getirmişti. Yine Bizans imparatorlarından Konstantin (1042–1055) de aynı siyaseti uygulamaya devam etmiş ve bu sayede Ermeniler Anadolu coğrafyasında yerleşmişlerdir 2 . Ermenilerin Anadolu’ya gelişleri ile ilgili olarak; Osman Turan, çağdaş Ermeni müellifi Mathieu’dan naklen Ermenilerin yurtların- 1 Hakkı Dursun Yıldız, “Avâsım”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. IV, İstan- bul 1991, s.111-112; Yıldız, Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Tarihi, C. III, İstanbul ?, s.202, 344-346, 355. Ayrıca bkz. İslâm Tarihleri. 2 Osman Turan, Selçuklular Tarihi ve Türk-İslâm Medeniyeti, 5. Baskı, İstanbul 1996, s.121.
412 HOŞGÖRÜ TOPLUMUNDA ERMENİLER dan çıkartılıp Anadolu’ya sürüldüğünü ve Ermeniye bölgesinin Türklerin istilasına maruz kaldığını... yazmaktadır 3 . Esasen, Anadolu’yu Türklerin fethetmeye başladıkları zaman dilimin- de, Ortodoks Bizanslılar şarktan ve Orta Anadolu’dan Batı Anadolu’ya ve Balkanlara doğru çekilirlerken Ermeniye bölgesinden gelen Ermenilerin de Türklerin önünden kaçarak kendilerine sığınak edindikleri Toroslar’ın dağlık kesimleri ile Kilikya’ya göçmüşler ve daha önce Bizans tarafından bu tarafl ara sürmüş olduğu nüfuslarını yoğunlaştırmaya başlamışlardır 4 .
eden ve 431 Efes Konsili ve yine ardından 451 yılında toplanan Kadıköy Konsili ile Katolik, Ortodoks ve kendilerini hakiki Hıristiyan gören Mo- nofi zist anlayışın temsilcileri olan Ermeniler Gregorian mezhebini temsil etmeye başlamışlardır. Gregorianları kendi mezhepleri altına almaya çalı- şan Bizanslılar onlara birçok baskılar uygulamışlardır 5 . Grek-Ortodoks dü- şüncesinin temsilcisi olan Bizans, Ermenilere her türlü baskıyı yapmanın dışında, İranlılara ve Türklere karşı da kendilerine Ortodoks olmadıkları için yardım etmemiş ve hatta Ermenileri rencide edecek şekilde muame- lelerde bulunmuşlardır. Hatta Bizansın Kayseri metropoliti Markos köpe- ğine Armen adını koyarak bunu daha da ileriye götürmüştür. Ermeni Kralı olan ve Türklerden müsamaha gören Gagik bu durumu yerinde incelemek maksadıyla Kayseri’ye gelip gerçeği öğrenmiş ve Markos’u köpeği ile be- raber bir çuvala koymak suretiyle onu kendi köpeğine parçalatmıştır. Bu meyanda, Anadolu’daki Bizans hâkimiyeti sona erince, Fırat boylarında ve Kilikya tarafl arında bir takım Ermeni Prenslikleri teşekkül etmeye baş- lamıştı 6
İkinci Haçlı Seferi sırasında Bizansın delâleti ile Anadolu’ya giren Haçlıların büyük bir bölümü batı bölgesinde Denizli’den Antalya’ya iner- ken, gerek Anadolu Selçuklu askerleri ve gerekse bağımsız hareket eden Türkmenler onlara ağır darbeler vurmuşlardır. Yerli Rumlar da Haçlı or- dularına sırt çevirmişler idi. Rum ve Türk kıskacı arasında kalan Haçlı- lar Antalya’ya giderlerken, acınacak bir duruma gelmişler; aç, açık ve hasta olan bu insanlara Türkler yemek vermişler, hastalarını tedavi ede- rek kendilerine para dağıtmışlardır. Dindaşları Rumların zulmünden ka- 3 Turan, Selçuklular Tarihi, s.152. 4 Turan, Selçuklular Tarihi, s.283. 5 Abdurrahman Küçük, Türklerin Anadolu’da Azınlıklara Dinî Hoşgörüsü (Ermeni ve Yahu- di Örneği), 2. Baskı, Ankara 1999, s.25. 6 Turan, Selçuklular Tarihi, s.287.
Yüklə 3,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|