haradadır? Nədənsə, onları Azərbaycanda görmürəm. Niyə bu adamların hərəsi bir xarici ölkəyə
qaçdı? Axı onlar qətiyyətdən danıĢırdılar. Rəsul Quluyev niyə Amerikaya getdi? Əli Ömərov niyə
üzə çıxmır, haradadır? Mahir Cavadov hanı? Tamerlan Qarayev Çinə getməyə niyə razı oldu? Heç
olmazsa birisi oturaydı da Azərbaycanda! Lağ etməklə deyil. Mənim məsləkim, əqidəm var və
kimin qətiyyətli olduğunu bir daha sübut edəcəyəm!
-Bakıdan Kələkiyə getməklə nəyə nail oldunuz?
-Azərbaycanda vətəndaĢ müharibəsinin qarĢısını almağa! Ən baĢlıcası budur. Bir də,
Azərbaycanın sağlam qüvvələrinin, o sıradan demokratik müxalifətin qırılmasının qarĢısını aldım -
onlar məhv ediləcəkdi!
Bir Ģeyi də demək istəyirəm. Biz yaxın adamlarımızla məsləhətləĢdik, bəzi məsələləri müzakirə
etdik (onların adını hələ çəkmək istəmirəm). Nəcəf Nəcəfov mənə dedi ki, sənin və bizim son
məqsədimiz iki Ģeyə nail olmaqdır - birincisi, Azərbaycanı vətəndaĢ müharibəsindən, ikincisi,
sağlam qüvvələri ölümdən qurtarmaq. Bu sözü Nəcəf bəy dedi, biz də bəyəndik. Bir neçə
nəfərimiz və mən onu yerinə yetirdik.
-Ancaq axı Nəcəf bəyin Sizin Kələkiyə getməyinizdən xəbəri yoxdu...
-Xeyr, yoxdu. O, bu sözü bir qədər qabaq demiĢdi - duyumu çox güclüdür. Söz deyildi və mən də
onu yerinə yetirdim. Nəcəf Nəcəfovun bir sözü də vardı ki, xalqın vətəndaĢ müharibəsindən
qorxmasına çalıĢmaq lazımdır - xalq bu müharibədən qorxmayıb ona girsə sonra onu oradan
çıxarmaq mümkün olmayacaq. Çox düzgün fikirdi. Biz xalqı qorxutduq, vətəndaĢ müharibəsindən
çəkindirdik. Xalq vətəndaĢ müharibəsindən indi də qorxur. Amma onun içinə girsəydi çıxarmaq
olmazdı - oradan çıxmaq istəmir, bu odu söndürmək olmur
».
(Ə.Elçibəyin Ə.Tahirzadə ilə söhbətindən. - «Elçibəylə 13 saat üz-üzə», Bakı, 1999, s.83-84).
16 iyunda Rusiya XĠN-nin nümayəndəsi Azərbaycandakı hadisələrlə bağlı bəyanat yaydı. Orada
oxuyuruq: “Prezident Ə.Elçibəy xalqa müraciət edərək əhalini sakitliyə çağırmıĢ və ümid etdiyini
bildirmiĢdir ki, münaqiĢəni sülh yolu ilə aradan qaldırmaq mümkün olacaqdır. Ümid etmək
istərdik ki, prezidentin bu çağırıĢı lazımi tərzdə (?!-Ə.T.) qəbul olunacaqdır”.
Ġyunun 16-sında təxminən eyni vaxtda iki görüĢ də keçirildi. Azərbaycan prezidenti
Əbülfəz Elçibəy Türkiyə baĢ nazirinin müĢaviri Əli Naci Tuncəri və Türkiyə xarici iĢlər
nazirinin müavini Özdəm Sanberqi qəbul etdi. Bu, onun Bakıda prezident vəzifəsində
SON rəsmi qəbuluydu. Azərbaycan Ali Sovetinin sədri Heydər Əliyevsə Rusiya səfiri
Valter ġoniyanı qəbul etdi. Bu, onun Bakıda parlament baĢçısı kimi ilk rəsmi
qəbuluydu.
Bir Ģeyi də xatırladım - ölkədəki gərginlik Azərbaycan manatının məzənnəsinin kəskin Ģəkildə
enməsinə səbəb olmuĢdu - 16 iyunda artıq 11 manat 60 qəpik 1 ABġ dollarına bərabərdi.
GƏRƏK BAġ NAZĠR QĠYAMI DƏSTƏKLƏMƏSĠN…
H.Əliyevin parlamentin spikeri seçilməsindən vur-tut bir gün ötmüĢdü. Əbülfəz Elçibəyin qayğısı
daha da artmıĢdı - açıq Gəncə təzyiqlərinin üstünə gizli Bakı təzyiqləri də gəlmiĢdi. Prezidentə
indi gün kimi aydındı ki, H.Əliyev nəinki Surəti sakitləĢdirməyə çalıĢmır, əksinə, onu hakimiyyətin
üzərinə daha çox qaldırmaq istəyir. Bu istəkdə ciddi məntiq də vardı - əgər 15 iyunadək (spiker
seçilənədək) Gəncəylə Bakı arasında manevr edən H.Əliyevə Surətlə Elçibəyin ikisini də qoruyub
saxlamaq zəruriydisə ĠNDĠ onlardan (xüsusən onun da arxasında Rusiyanın dayandığı silahlı
Surətdən) qurtulmaq lazımdı və Əliyev özü onlarla döyüĢəcək qədər sadəlövh deyildi...
“Azadlıq” qəzeti 17 iyun tarixli sayında xəbər verdi ki, dövlət katibi Ə.Kərimov prezident Elçibəyin
baĢ nazir vəzifəsinə namizədlərlə danıĢıqlar apardığını bildirib. Qəzet mötəbər mənbələrə
əsaslanaraq bunu da yazırdı ki, E.Məmmədov hökumətə rəhbərlik etməyə söz verib.
(O.Qasımovun bildirdiyinə görə, E.Məmmədov baĢ nazir olmağa öncə razılıq versə də sonra
imtina edib və bunun səbəbini durumun aydın olmamasıyla izah edib).
KeçmiĢ dövlət müĢaviri Arif Hacıyev: «1992-ci ilin may hadisələri zamanı demokratik qüvvələrin
Azərbaycanda hakimiyyətə gəldiyi dönəmdə Etibar Məmmədovun baĢ nazir olması məsələsi ilk
dəfə müzakirə olunub. Bu müzakirələrdə Milli Ġstiqlal Partiyasını Nazim Ġmanov, Fuad Ağayev və
Vaqif Kərimov (bəzən Rəsul Quluyev də qatılırdı), Xalq Cəbhəsi Partiyasını Pənah Hüseynov, mən
və Qurban Məmmədov təmsil edirdik (bəzən yekun məsələlərə Ġsa Qəmbər də qoĢulub).
E.Məmmədovun nü-mayəndələri baĢ nazirə böyük səlahiyyətlər tələb etdilər - Azərbaycanın əsas
iqtisadi qurumları, güc qurumları bütövlükdə baĢ nazirə tabe olmalıydı. Buna Əbülfəz Elçibəy razı
olmadı. Mayın 16-sı, ya 17-sində parlament binasının 5-inci mərtəbəsində Əbülfəz bəylə
E.Məmmədovun təkbətək görüĢü oldu. Biz çöldə gözləyirdik. Qapıdan birinci E.Məmmədov çıxdı
və getdi. Sonra Əbülfəz bəy çıxdı və dedi ki, baĢ tutmadı. KeçmiĢ kommunist nomenklaturası
nümayəndələriylə danıĢıqlar yalnız bundan sonra baĢlandı.
SilahdaĢlarımın dediklərindən və mətbuatdan bilirəm ki, artıq bizim hakimiyyətin
dövründə bir dəfə Surət Hüseynov, Rəhim Qazıyev, Ġsgəndər Həmidov, ġadman
Hüseynov, Etibar Məmmədov, Ġsa Qəmbər və Pənah Hüseynovun (orada,
yanılmıramsa, Tamerlan Qarayev də olub) iĢtirak etdiyi bir məclisdə (təxminən
1993-ün ilk aylarında) S.Hüseynov E.Məmmədovun baĢ nazir olmasının
məqsədəuyğunluğu barədə fikir bildirib və bu məsələyə o vaxt ciddi yanaĢılıb, təklif
olunub ki, bu heyət Əbülfəz Elçibəylə görüĢsün. Elə mənim yanımda Elçibəyə deyilib
ki, bu adamlar Sizinlə görüĢərək bəzi məsələləri, o sıradan E.Məmmədovun baĢ
nazirliyi məsələsini müzakirə etmək istəyirlər. Düzdür, sonralar R.Qazıyev dedi ki, bu
görüĢün baĢ tutmamasının səbəbkarı P.Hüseynovdur, ancaq dəqiq bilirəm ki, Əbülfəz
Elçibəy həmin görüĢün keçirilməsini istəmədi.
4 iyun hadisələrindən sonra E.Məmmədovun baĢ nazir təyin edilməsi haqqında yenidən
müzakirələr aparılıb. Prezidentinin tapĢırığıyla mən bu məqsədlə E.Məmmədovla iyunun 7-si, ya
8-ində görüĢərək (bu vaxt baĢ nazir Pənah Hüseynov artıq istefa vermiĢdi) hakimiyyətin Elçibəylə
E.Məmmədov arasında bölünməsini ona təklif etmiĢ, məsələnin mahiyyətini, Azərbaycan
hökumətinin, prezidentin mövqeyini E.Məmmədova açıqlamıĢam. Təbii ki, bunun əvəzində
E.Məmmədovun qarĢısına Ģərtlər qoyulurdu. Ġlk və baĢlıca Ģərt buydu ki, o, Gəncədə baĢ verən