HeydəR ƏLİyev fondu miLLİ yaddaşin keşİYİNDƏ II ciLD
Yüklə 1,7 Mb.
|
76 rus bu tarixi niyə danıb? Görünür, kazakın zümrəvi igidliyini özününkü kimi təqdim etmək istəyib. Yaxud digər bir məsələ. Sibir türkün qədim yaşayış ocağı və qədim mədəniyyət abidələrinin ən çox yeraltı və qismən də yerüstü muzeyidir. Arxeoloji tədqiqatlarında Sibirin e.ə. yüzyüz əlli min illik tarixini öyrənən A.Okladnikov Avropa mədəniyyətinin Sibirdən başlandığını deyir. Bəs niyə rus belə zəngin tarixli Sibiri sürgün yeri kimi məşhurlaşdırıb? Ola bilsin ki, məhz bu yeraltı və yerüstü muzeylərdən diqqəti yayındırmaq istə- yib. Bu muzeyin müəllifinin, yaradıcısının tanınması, yəqin ki, ona əl vermir. Murad Adcı əsərində belə həqiqətləri ustalıqla verir. SibirAvropa, Avrasiya, Yaxın ŞərqUzaq Şərq, Çin, Monqolustan və Orta Şərq bu, türkün ixtisarla təsir dairəsidir, yığcam coğrafiyasıdır. Heydər Əliyev Fondunun dilimizə çevirib nəşr etdiyi digər mühüm əsər Amerika Birləşmiş Ştatlarının Mərkəzi Asiya Qafqaz İnstitutu İpək Yolu Araşdırmalar Proqramı çərçivəsində S.Frederik Starr və Svant E.Kornellin “BakıTbilisiCeyhan boru kəməri: Qərbə açılan neft pəncərəsi” kitabıdır. Kitabda BakıTbilisiCeyhan neft boru kəmərinin geostrateji əhəmiyyəti, iqtisadi əhəmiyyəti, Azərbaycan üçün əhəmiyyəti, Gürcüstan üçün əhəmiyyəti, Türkiyə üçün əhəmiyyəti, kəmərin ekoloji və sosial aspektləri kimi məsələlər 7 əsas fəsildə müxtəlif mütəxəssislər tərəfindən araşdırılmışdır. Fondun birgə layihələr çərçivəsində Azərbaycan dilində çap etdirdiyi xarici nəşrlərdən biri də Linda Li Rattonun “Yuxuların çin olduğu yerdə” adlı kitab- dır. Kitabın nəşrində məqsəd fiziki cəhətdən qüsurlu uşaqların cəmiyyətdə bə rabərhüquqlu üzv kimi qəbul edilməsinə kömək etməkdir. Heydər Əliyev Fondu tanınmış rus alimi, yazıçıtarixçi, professor Rudolf İvanovun “Əlahəzrətin generaladyutantı. Hüseyn xan Naxçıvanski haqqında dastan” kitabını nəşr etmişdir. Kitab Rusiyanın 20 mükafatı və 9 xarici orden ilə təltif olunmuş, rus ordusunun qocaman və adlısanlı alaylarına komandanlıq etmiş görkəmli həmyerlimizin həyatı və əsgəri rəşadətindən bəhs edir. Kitab müəllif Rudolf İvanovun ön sözü ilə başlayır. Müəllif qeyd edir ki, özünün 34 illik hərb və döyüş həyatında Hüseyn xan kornetdən general kavale- rinə qədər yol keçmiş və ən böyük hərbi rütbəyə – Əlahəzrətin generaladyutantı rütbəsinə layiq görülmüşdür. Hüseyn xan 20 il At polkunda xidmət göstərmiş, RusiyaYaponiya müharibəsində 2ci Dağıstan At polkuna, müharibədən sonra isə əfsanəvi 44cü Nijeqorodski polka rəhbərlik etmişdir. Birinci Dünya müha- ribəsi general Hüseyn xan Naxçıvanskidə yeni sərkərdəlik istedadını meydana çıxardı. O həmişə döyüşlərin ön cəbhəsində olur və uğurlu komandirlik edirdi. Müəllif qeyd edir ki, tabeliyində olanlara qarşı nəzakətli, ciddi və xeyirxah münasibətinə görə Hüseyn xan Naxçıvanski hərbçilər tərəfindən sevilirdi və tabeçiliyində olanlar döyüş tapşırığını şərəflə yerinə yetirirdilər. General Hü seyn xan Naxçıvanskinin rəhbərliyi altında gələcəyin tarixi şəxsiyyətləri də var idi. Ağ hərəkatın liderləri olacaq P.N.Vranqel, A.İ.Denikin, A.M.Kaledin, məş- 77 hur dövlət xadimləri Ukraynanın getmanı P.P.Skoropadski, Finlandiyanın feld- marşalı və Prezidenti K.K.Mannerqeym belə şəxsiyyətlərdəndir. Hüseyn xan Naxçıvanski “qırmızı terrorun” qurbanı olmuşdur. Hüseyn xan Petroqradda FKnın sədri M.S.Uritskinin verdiyi orderə əsasən həbs edilmiş- dir. Hüseyn xan bir müddət Petroqrad şəhər türməsində olur. Amma 1918ci ilin sentyabrından sonra onun haqqında məlumat yoxdur. FTXnin arxivlərində aparılmış axtarışlar da bir nəticə verməmişdir. Müəllif qeyd edir ki, Azərbaycan tarixçiləri generalın 1919cu ilin əvvəlində güllələnməsini iddia edirlər. Amma FTXnin arxivlərindəki sənədlər bunu təsdiq etmir. Ola bilsin ki, lazımi sənəd- lər arxivlərdə mühafizə olunmayıb və ya araşdırılmayıb. Müəllif yazır ki, böyük fəxrlə bu fövqəladə sərkərdənin həyat və qəhrəman lıqlarını qələmə alarkən generaladyutant Hüseyn xan Naxçıvanskinin taleyi- nin naməlum olması kimi qəmgin bir fakt ilə rastlaşacağını gözləmirdi. Amma müəllif bu məsələdə optimist olduğunu bildirir və qeyd edir ki, Hüseyn xan Naxçıvanskinin fəal, fədakar və rəşadətli fəaliyyəti, onun qüsursuz, əxlaqi mənəviyyatı heç bir cəmiyyətə, o cümlədən bizim cəmiyyətə də Rusiya İmperi- yasının bu mühüm, görkəmli fiqurunun taleyinin naməlum qalmasına göz yum- maq hüququ vermir. Bu əsər nadir arxiv sənədlərinə əsaslanır və Azərbaycan gənclərinin hərbi vətənpərvərlik tərbiyəsi üçün böyük əhəmiyyət daşımaqdadır. Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi ilə görkəmli yazıçı, ədəbiyyatşünas alim və pedaqoq Mir Cəlal Paşayevin “Dirilən adam”, “Açıq kitab” romanları, “Göylər adamı”, “İdxal xəstəlik”, “Möhür və eşq” hekayə kitabları Türkiyədə nəfis tərtibatla nəşr edilərək türk oxucularına təqdim olunmuşdur. 28 aprel 2007ci il tarixdə 5 kitabda toplanmış roman və hekayələri türk dilinə Əli Əkbər Əliyev və Azad Ağayev tərcümə etmişlər. Kitabların üz qabı- ğında əsərlərdəki personajlara uyğun şəkillər və yazıçının həyat, yaradıcılıq yolunu əks etdirən yığcam məlumatlar verilmişdir. Həmin məlumatlarda qeyd edilir ki, Mir Cəlal Paşayev Azərbaycan ədə- biyyatında roman janrının bünövrə daşlarını qoyanlardan biri olmuşdur. Yaz- dığı 6 roman və yüzlərlə hekayələri ilə yanaşı, onun böyük Azərbaycan şairi Məhəmməd Füzuli yaradıcılığının ən dərin bilicisi və tədqiqatçısı olduğu da vurğulanır. Yaradıcılığında həmişə zülmə, ədalətsizliyə qarşı mübarizə prin- siplərini ön plana çəkən yazıçı bir qayda olaraq cəsarətli, mübariz insanları əsərlərinə qəhrəman seçir, bədbinliyi tənqid atəşinə tuturdu. Sovet rejimi çərçivəsində irticanın meydan suladığı çağlarda belə quruluşun insanlığa nə qədər yabançı olduğunu ayrıayrı fakt və detallarla, obrazların dili ilə özü nəməxsus məharətlə oxucuya çatdırırdı. Bu kitablar həm də görkəmli yazıçı və alim Mir Cəlal Paşayevin 100 illik yubileyinə dəyərli töhfədir. Azərbaycan ədəbiyyatının ən gözəl nümunələrinin xarici ölkə oxucularına çatdırılmasına və eyni zamanda müxtəlif xalqlara məxsus ən dəyərli əsərlərin
Yüklə 1,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|