8
12.11. İqtisadiyyatın şaxələndirilməsi – Azərbaycanın iqtisadi
yüksəlişinə, zənginləşməyə aparan yol .....................................331
12.12. Keçid iqtisadiyyatına son və yeni inkişaf mərhələsi .................332
12.13. Azərbaycanın yeni milli iqtisadi inkişaf modeli .......................333
12.14. Sosialyönümlü iqtisadiyyatın təmin olunması
və modernləşmə xətti ................................................................334
12.15. İqtisadiyyatın şaxələndirilməsi – Azərbaycanın iqtisadi
yüksəlişinə, zənginləşməyə aparan yol .....................................336
II HİSSƏ
Müstəqil Azərbaycan Respublikası müasir beynəlxalq münasibətlər
sisteminin suveren aktoru kimi. Azərbaycan Respublikasının xarici
siyasət strategiyası: reallıqlar, nailiyyətlər, nəticələr və perspektivlər
XIII FƏSİL
Müasir beynəlxalq münasibətlər sistemi və
müstəqil Azərbaycan Respublikası
13.1. Azərbaycan Respublikasının beynəlxalq münasibətlər sisteminin
aktoruna çevrilməsi prosesi: reallıqlar, nailiyyətlər və nəticələr 340
13.2. Milli potensial və güc dəyərləndirməsi Azərbaycan
nümunəsində: meyarlar və göstəricilər ......................................345
13.3. Balanslaşdırma siyasəti, milli maraqlara və dəyərlərə
uyğun xarici siyasət strategiyası ................................................371
XIV FƏSİL
Milli maraqlar və xarici siyasət
14.1. Milli maraqlara praqmatik münasibətin
geosiyasi nümunəsi və ya Azərbaycanın xarici
siyasət strategiyasında enerji resursları amili .............................378
14.2. Azərbaycanın iqtisadi inkişafında tarixi dönüş: “Əsrin
müqaviləsi”nin imzalanması və yeni neft strategiyası ..............381
14.3. Azərbaycan nefti regional siyasi-iqtisadi proseslərdə mühüm faktor
kimi: Bakı-Tbilisi-Ceyhan kəmərinin işə düşməsi və yanacaq
resurslarının dünya bazarlarına nəqli ........................................384
14.4. Neft iqtisadiyyatı digər sahələrin inkişafını
stimullaşdıran amil kimi: diversifikasiya siyasəti
9
və qeyri-neft sektorunun inkişafı ............................................386
14.5. Neft Avropanın enerji təhlükəsizliyinin təmin olunmasında və
regional əməkdaşlığın inkişafında mühüm vasitədir ..............391
14.6. Avropanın enerji təhlükəsizliyində Azərbaycan
qazının əhəmiyyəti ................................................................. 396
14.7. Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəməri regionda yeni geoiqtisadi
mənzərə yaratdı .......................................................................398
14.8. Azərbaycanın qaz nəqli ilə bağlı diversifikasiya siyasəti: “Cənub
dəhlizi” və NABUCCO kəmərləri məsələsi ........................... 399
14.9. Qaz nəqlinin yeni mərhələyə qədəm qoyması ......................... 402
14.10. Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi
analitik tədqiqat obyekti kimi: faktlar və nəticələr ................409
Yekun. Azərbaycan artıq postsovet ölkəsi deyil ...............................422
10
ÖN SÖZ
1991-ci ildə dünyanın nəhəng geosiyasi vahidlərindən biri olan
SSRİ-nin iflasından sonra formal müstəqilliyə malik olan yeni
milli dövlətlər yarandı. Beynəlxalq hüququn tamhüquqlu subyekti-
nə və beynəlxalq münasibətlər sisteminin formal milli aktoruna
çevrilən bu dövlətlərin, o cümlədən, Azərbaycanın qarşısında yeni
dövrün aktual çağırışlarına, reallıqlarına və qanunauyğunluqlarına
müvafiq surətdə milli inkişaf strategiyası hazırlamaq və mərhələli
surətdə həyata keçirmək vəzifəsi dayanırdı. Əlbəttə ki, müəyyən-
ləşdiriləcək və tətbiq ediləcək milli inkişaf strategiyası özündə bir
neçə fundamental səciyyəli istiqamət və məsələləri ehtiva etməli
idi. Yəni, öncə siyasi sistemin təşəkkülünə nail olmaq, daha sonra
onun struktur elementlərinin mütəmadi surətdə təkmilləşməsinə
mühüm töhfələr bəxş edəcək siyasi-hüquqi islahatlarla müşayiət
edilən əsaslı tədbirlər görmək, bununla yanaşı, milli zəmində
müəyyən dissonanslar və deviasiyalarla təzahür olunan sosial mü-
nasibətlər sistemini tənzimləmək, rasional və paritet sosial stratifi-
kasiyalaşma işini həyata keçirmək, eyni zamanda, milli tərəqqinin
maddi substratı qismində çıxış edən iqtisadi inkişaf strategiyasını
reallaşdırmaq, milli həmrəyliyi və bütövlüyü təmin edəcək ideoloji
əsasları yaratmaq, ümummilli ideologiyanı formalaşdırmaq mütləq
zərurət idi. Məhz bütün bu vəzifələrə nail olmaq üçünsə zəngin
idarəetmə (dövlətçilik) təcrübəsinə və ənənələrinə, rasional təfək-
kürə və praqmatik fəaliyyət mexanizminə malik olan lider siyasət-
çinin rəhbərlik etdiyi təkmil və mükəmməl idarəetmə sisteminin
formalaşdırılması lazım idi.
Müstəqilliyimizin ilk iki ilində (1991-1993) ölkəyə irrasional
təfəkkürlü qüvvələrin rəhbərlik etməsi nəinki yuxarıda sadalanan
vəzifələrin yerinə yetirilməsini mümkün etmədi, hətta Azərbaycan
müxtəlif xarici imperialist güclərin ideoloji mübarizə və siyasi qar-
şıdurma meydanına çevrildi. Bunun fonunda ölkəmizdə sosial,
siyasi, iqtisadi, hüquqi və ideoloji sahələrdə xaos və deviasiyalarla