Hisse 01 uz qabigi
Yüklə 7,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
Yonqar 378
Yonqarın forması materialın xassəsindən güclü asılı olsa da, kəsmə rejimlərini dəyiş- məklə eyni materialda müxtəlif yonqar forma- larını əldə etmək mümkündür.
Şəkil 1. Yonqarın əmələ gəlməsi a- sərbəst kəsmə mexanizmi; b- yonqar kökünün mikroşlifi
(alm. der Span, ing. Chip) Yonqar boşluğu kəsmə zamanı çıxarılan yon- qarın nəqli üçün kəsici alətin tilləri arasında nəzərdə tutulan boşluqdur. Pəstahdan çıxan yonqar bu boşluğa daxil olaraq, oradan sorulur və ya yuyularaq kənarlaşdırılır. Yonqar boş- luğunun ölçüsü alətin tətbiq olduğu emal xarakterindən asılı olaraq təyin edilir. Boşluq kiçik olduqda oraya daxil olan yonqar vaxtında nəql edilə bilmir və beləliklə alət və emal edilmiş səth arasında yığılır. Bu da əlavə sür- tünmə qüvvəsinin yaranmasına gətirib çıxarır. Artan fırlanma momenti alətin işləmə qabi- liyyətini üstələyəndən sonra onun sınması baş verir. Onun optimal qiymətinin tapılması alətin möhkəmliyi baxımından da vacibdir. Kobud emalda iştirak edən alətin yonqar boşluğu böyük, təmiz emalda olanlarda isə nisbətən kiçik olur.
Yonqar nəqledən qurğu mexaniki yonma za- manı çıxarılan metal yonqarlarının dəzgahın işçi zonasından uzaqlaşdırmaq üçün tətbiq olunan mexanizmdir (şəkil 1). Avtomatlaşdırıl- mış istehsalda yonqar nəqledən qurğusu texnoloji avadanlığın tərkib hissəsidir. Kəsici alətin həndəsəsinin optimallaşdırılması sayə- sində emal zamanı yonqarların kiçik uzun- luqlarda sınmasını təmin etmək mümkündür. Kəsilmiş yonqarlar dəzgahın işçi sahəsində, kəsmə zonasının alt hissəsində yerləşdirilmiş nəqledicinin üzərinə düşür. Nəqledici ya lent, ya da spiralşəkilli olur. Yonqarlar dəzgahın yan tərəfində yerləşmiş çənə nəql edilir. Böyük sexlərdə bir neçə dəzgahdan nəql edilən yonqarlar mərkəzləşdirilmiş çənə yığılır.
Şəkil 1. Torna dəzgahında avtomatik yonqar nəqli
Soyuducu-yağlayıcı mayelər tətbiq olunan emal prosesində yonqar maye ilə yuyularaq dəzgahın altındakı çənə yığılır. Maye filtrdən
Yonqar nəqledən qurğu 379
keçirildikdən sonra yenidən tətbiq olunur, yonqar isə təkrar emala göndərilir. (alm. der Späneförderer, ingl. Chip conveyor) Yonqarçıxarma prosesinin simulyasiyası →sonlu elementlər üsulunun (SEÜ) köməyi ilə yonqar əmələgəlmənin ortoqonal kəsiyinin iki- ölçülü modelləşdirilməsinə əsaslanır. Yonqarın modelləşdirilməsində Lanqraj üsulundan istifa- də olunur. Yonqarın deformasiyasını dəqiq modelləşdirmək üçün sıx torlar tətbiq olunur. Kəskinin tili boyu yonqarın deformasiyaya uğrayaraq yaranması və pəstahdan qopması bir çox tədqiqatların mövzusu olsa da, reallığı tam əks etdirən modelləşdirmənin aparılması məsə- ləsi həll olunmamışdır. Burada bir çox sadə- ləşdirmələrə yol verilir, məsələn metal pəstah- larda yonqarın yalnız plastiki deformasiya yolu ilə pəstahdan ayrılması qəbul edilir. Yonqarda çatların yaranması nəzərdən atılır. Çatlar yalnız kövrək materiallarda tətbiq olunur. Ümumiyyətlə kiçik zonada yaranan defor- masiya qradiyentlərinin dəqiq təsviri çətindir. Yonqarın materaldan qopması üçün aşa- ğıdakı üsullardan istifadə olunur (şəkil 1):
Qopma meyyarı kimi məsafə götürülür, yəni kəskinin tili ondan qabaqda yerləşən dü- yünü keçdikdə yonqar qopur,
Fiziki
meyyar, yəni
buraxılabiləın gərginlik keçildikdə yonqar ayrılır,
Qopma meyyarından imtina etməklə. Qopma meyyarından əlavə simulyasiya zamanı qopma, yəni kəsilmə xəttinin verilməsi zə- ruridir. Bu xətt boyunca qoyulmuş meyyar ödəndikdə material əsas hissədən ayrılır, yəni kəsmə baş verir. Ayrılan yonqara uyğun tordan düyünlər pozulur və yeni durum üçün defor- masiya halı hesablanır. Bunun üçün köhnə dü- yünün sərhəd şərtləri başlanğıc kimi götürülür (şəkil 2). Yonqarəmələgəlmə prosesinin simulyasiya- sında Laqranj üsulu ilə bərabər Eyler üsulun- dan da istifadə olunur. Bu halda tilin uc hissə- sində materialın halı lokal torlarla təsvir olu- nur. Kəsmə zamanı materialın qopması artıq ümumi torun deformasiyasına səbəb olmur. Yəni kəsilən materiala uyğun tor düyünü si- linir və ümumi torun yuxarıda olduğu kimi ye- nidən hesablanmasına ehtiyac yaranmır. Yon- qarların stasionar hallarının simulyasiyası mümkündür.
Şəkil 1. Kəsmə xətti boyunca həndəsi və fiziki mey- yarlar əsasında yonqarın kəsilməsi
Pilləli yonqarların yaranması zamanı simul- yasiya üçün modelləşdirmə materialda olan boşluqlar (porlar), adiabatik yonqarəmələ- gəlmə və ya bunların birgə təsirini nəzərə al- maqla aparılır. Yonqarın simulyasiyası iki üsulla aparılır:
Modifikasiya olunmuş material göstəri- ciləri əsasında lokal deformasiyanın köməyi ilə pilləli yonqarın simulyasiyası,
Dağılma və çat əmələgəlmə hipotezləri əsasında simulyasiya, və ya
Hər ikisinin kombinasiyası. Şəkil 3-də titan xəlitəsinin (Ti6-4) örtük çə- kilmiş bərk xəlitə aləti ilə emalında yon- qarəmələgəlmənin birinci üsulla simulyasiyası təsvir olunmuşdur. Yonqarın əmələgəlməsi məyyən deformasiya həddinə qədər (ε=0,25) yüksəksürətli deformasiya sınağında 3000 1/s Yüklə 7,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|