Hisse 01 uz qabigi
Yüklə 7,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Rəqəmli idarəetmə (NC- numerical Control)
Rezonans 124
Şəkil 1. Texniki sistemin rəqs söndürmə əmsalından (D) asılı olaraq yaranan rezonans halları ω -bucaq tezliyi, ω o -məxsusi tezlikdir. rindən bir başa asılıdır. Rezonans hallarının yaranması texnikada böyük rol oynayır. Tiklilərin və maşınların əksəriyyəti məxsusi tezliyə malikdirlər. Ona görə də, periodik xarici qüvvə onlarda rezonansın yaran- masına səbəb ola bilir. Məsələn, periodik təsir edən xarici qüvvə kimi maşınlarda fırlanan hissələrin qərarlaşmamış hərəkət- ləri, mexaniki emalda alətin fırlanma tez- liyini və s. göstərmək olar. Rezonans hal- larının qarşısını almaq üçün maşınların layihələndirilməsi və istismarı zamanı tətbiq olunan təsirlərin tezliklərinin maşın hissə- lərinin məxsusi tezliyindən aralı olmasına çalışılır. Digər üsul isə rəqs söndürücülərin tətbiqindən ibarətdir.
(alm. die Resonanz, ingl. Resonance)
aşağı olan labil valların sakit halda, →kritik dövrlər sayından yuxarıda işlədilməsi üçün hə- yata keçirilən tədbirdir. Yüksək dövrlər sayın- da tətbiq olunan vallar işçi dövrlər sayını əldə edənə qədər o, bir və ya bir neçə →rezonans sahəsini aşmalıdır. Əyləcləmədə əks proses baş verir. Rezonans sahəsini keçdikdən sonra valda → öz-özünə mərkəzlənmə baş verir. Əgər valın sürətlənməsi sabit bucaq təcili ( α ) ilə artrsa, onda onun aplitudasının dəyişməsini təcildən asılı olaraq riyazi təsvir etmək olar (şəkil 1). Şəkildən göründüyü kimi amplitu- danın maksimal qiyməti dövrlər sayının məx- susi tezliklə üst-üstə düşməsi anında yox, bir az gec yaranır. Təcillənmə zamanı maksimum qiymət yüksək dövrlər sayına tərəf, yava- şımada isə aşağı dövrlər sayına tərəf sürüşür. Rezonans sahəsi nə qədər tez keçilərsə, onda amplituda o qədər kiçik olur. Bunun üçün ölçüsüz α / ω 2 nisbətindən istifadə edilir. Mühərriklərdə aparılmış tədqiqatlar göstər- mişdir ki, dövrlər sayı rezonans sahəsinə çat- dıqca onun artması ləngiyir, çünki, bu sahədə titrəyən fundamentə də enerji ötürülür. Ona görə də, val rezonans sahəsini keçdiyi zaman böyük müqavimətə rast gəlir. Yavaşıma zamanı kritik dövrlər sayına yaxınlaşdıqca əks effekt özünü göstərir. Fundamentin vala təsiri onun yavaşımasına daha çox təsir edir.
cildən asılı olaraq dəyişməsi r w –qeyri-taraz valın əyilməsinin dövrlər sayından asılı olan qiymətidir, c-sərtlik, m-kütlə, e-qeyri-taraz valın eksentrikliyi, α - bucaq təcili, ω -kritik dövrlər sayıdır.
(alm. das Durchfahren der Rezonanzstelle, ingl. Passing through the resonance point )
proseslərin tənzimlənməsi üçün rəqəmli
Rəqəmli idarəetmə 125
şəkildə verilən siqnalları mexaniki hərəkətə çevirməyə imkan verən elektron hissələrdən ibarət idarəetmə növüdür. Hal-hazırda bu ida- rəetmə sistemlərindən dəzgahlar, preslər, ro- botlar, cizgi və s. maşınların idarə olunmasında istifadə olunur. Bu idarəetmə sisteminin məqsədi hazırlanacaq his- sənin həndəsi formasının rə- qəmli təsviri əsasında əldə edilmiş informasiyanı və həmçinin binar tənzimləmə informasiyasını dəzgahın ötürməsinin (koordinat ox- ları, şpindel) və digər me- xanizmlərinin (tərtibat, alət maqazini) idarə olunması üçün lazım olan formada addım-addım verilməsi və prosesə nəzarət edilməsin- dən ibarətdir. Koordinat ox- larının idarə olunmasında fərqlənirlər (şəkil 1):
Mövqedən asılı idarə- etmə, burada ayrı-ayrı mövqelərdə alətin yerdəyişməsi üçün siqnallar verilir. Mövqelər arasında trayektoriya təyin olunmur (mə- sələn: burğulama, zenkerləmə, qaynaqetmə, presləmə),
Xətti idarəetmə alətin müəyyən xətt üzrə (adətən koordinat oxları boyunca) hərəkətini tənzimləyir (məsələn: adi torna və frezləmə əməliyyatlarında). Bu halda yalnız bir ox- boyu verişlə hərəkət mümkündür. Digər ox- lar tərpənməz olurlar.
Trayektoriya üzrə idarəetmə alətə fəzada yerləşmiş istənilən əyri üzrə hərəkət et- dirməyə imkan verir. Hərəkət eyni zamanda bir neçə koordinat oxu boyunca yerinə ye- tirilir (məsələn: frezləmə, torna, alovla kəsmə maşınlarında, robotlarda). Burada eyni
zamanda 2 və 3 koordinat oxlarının funksio- nal asılılıq əsasında birgə hərəkəti ilə istə- nilən konturu emal etmək mümkünüdür. Bu halda yerinə yetirilən proses 2D (“Dimen- sion”, yəni ölçü deməkdir), 2,5D və ya 3D adlanır. İdarəetmə sisteminin hazırladığı idarə siqnalları dəzgahın koordinat oxlarında yerləşdirilmiş ötürmələrə verilir. Rəqəmli idarəetmədə əsas əməliyyatlardan biri də çoxkoordinatl emalda interpolyasi- yadan, pəstahın vəziyyəti və alətin uzun- luğunun korrektə edilməsindən ibarətdir (məsələn: alətin yeyilməsi və dəyişilməsi za- manı).
Pəstahın emalı üçün lazım olan hərəkət informasiyası, həmçinin texnoloji və çevricilər üçün binar informasiyalar emal prosesinin ayrı-ayrı mərhələlərə bölünməsi zamanı təyin olunur və dəzgahın idarəetmə sisteminə uyğun olaraq sətirbəsətir proqramlaşdırılır. Proqram- laşdırma istehsalın hazırlığı mərhələsində his- sənin hazır →CAD modeli əsasında kom- pyüterin tətbiqi ilə aparılır. Hazırlanmış proq- ramın təhlükəsizliyinin yoxlanması simulya- siya sistemləri vasitəsilə və ya da bir başa dəzgahda aparılır. Rəqəmli idarəetmənin köməyi ilə eyni zamanda 8 koordinat oxu boyunca hərəkəti idarə etmək olur. İdarəetmə sisteminin əsas özəyi sadə halda üç çevrici blokdan və ya da real zamanda işləyən çevik multi-mikrop- rosessordan ibarət olur. Kompyüter bazasında işləyən rəqəmli idarəetmə sistemi CNC (Computer Numerical Control - daha geniş tətbiq olunur. NC dəzgahlarına proqarmın daxil edilməsi idarəetmə növündən asılı olaraq aparılır: Yüklə 7,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|