I. Asosiy qism. I kimyo sanoati atrof muhitni ifloslantirishi
Yüklə 74,5 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mlrd. so‘m
Sanoat tarmoqlari bo’yicha asosiy mahsulot turlarini ishlab chiqarish II-CHORAK 2014 yil yanvar-iyunda sanoat mahsuloti hajmi 622,7mlrd. so‘mni yoki o‘tgan yilning shu davriga nisbatan o‘sish sur’ati 115,8 foizni tashkil etdi. Hisobot davrida 239,7 mlrd. so‘mlik iste’mol tovarlari ishlab chiqarilib, 2013 yil yanvar-iyunga nisbatan 114,1foizni tashkil etdi. Jumladan, 151,5 mlrd. so‘mlik oziq-ovqat mahsulotlari, 41,2 mlrd. so‘mlik nooziq-ovqat mollari va 47,0 mlrd. so‘mlik vino-aroq mahsulotlari (2013 yil yanvar-iyunga nisbatan mos ravishda 118,2 foiz, 107,7 foiz va 107,5 foiz) ishlab chiqarildi. Tarmoqlar bo‘yicha sanoat mahsulotini ishlab chiqarish tarkibi quyida keltirilgan: umumiy hajmga nisbatan foiz hisobida III-CHORAK 2014 yil yanvar-sentyabrda sanoat mahsuloti hajmi 902,9 mlrd. so‘mni yoki o‘tgan yilning shu davriga nisbatan o‘sish sur’ati 112,9 foizni tashkil etdi. Hisobot davrida 373,4 mlrd. so‘mlik iste’mol tovarlari ishlab chiqarilib, 2013 yil yanvar-sentyabrga nisbatan 114,1 foizni tashkil etdi. Jumladan, 242,3 mlrd. so‘mlik oziq-ovqat mahsulotlari, 57,3 mlrd. so‘mlik nooziq-ovqat mollari va 73,8 mlrd. so‘mlik vino-aroq mahsulotlari (2013 yil yanvar-sentyabrga nisbatan mos ravishda 118,0 foiz, 105,5 foiz va 109,2 foiz) ishlab chiqarildi. 2014 yil yanvar-sentyabrda sanoat tarmoqlari bo‘yicha mahsulot hamda iste’mol tovarlari ishlab chiqarilishi quyidagicha ifodalanadi:
Sanoat tarmoqlari bo‘yicha asosiy mahsulot turlarini ishlab chiqarish (yirik korxonalar bo‘yicha)
IV-CHORAK 2014 yil yanvar-dekabrda sanoat mahsuloti hajmi 1333,3 mlrd. so‘mni yoki o‘tgan yilning shu davriga nisbatan o‘sish sur’ati 110,3 foizni tashkil etdi. Hisobot davrida 529,2 mlrd. so‘mlik iste’mol tovarlari ishlab chiqarilib, 2013 yil yanvar-dekabrga nisbatan 112,0 foizni tashkil etdi. Jumladan, 344,7 mlrd. so‘mlik oziq-ovqat mahsulotlari, 78,7 mlrd. so‘mlik nooziq-ovqat mollari va 105,8 mlrd. so‘mlik vino-aroq mahsulotlari (2013 yil yanvar-dekabrga nisbatan mos ravishda 111,6 foiz, 110,8 foiz va 114,4 foiz) ishlab chiqarildi. 2014 yil yanvar-dekabrda sanoat tarmoqlari bo‘yicha mahsulot hamda iste’mol tovarlari ishlab chiqarilishi quyidagicha ifodalanadi:
Sanoat tarmoqlari bo‘yicha asosiy mahsulot turlarini ishlab chiqarish (yirik korxonalar bo‘yicha)
Sanoat - atrof-muhitni ifloslantiruvchi asosiy tarmoqdir. U geografik qobiqning barcha qatlamlariga faol salbiy ta’sir ko'rsatmoqda. Sanoat-ishlab chiqarishning salbiy ta’siri, asosan, ikki yo`nalishda amalga oshmoqda: 1) tabiiy boyliklar (mineral, yer, o'rmon, okean resurslari kabilar)ni o'zlashtirish mobaynida; 2) ishlab chiqarish jarayonida. Tog'-kon sanoati mineral tabiiy boyliklarni o'zlashtiruvchi asosiy tarmoqdir. U turli yer osti boyliklarini qazib chiqarish va ularni dastlabki qayta ishlash jarayonida atrof-muhitga eng ko'p zarar keltiradi. Masalan, 90-yillarda birgina sobiq Ittifoq hududida tog`-kon sanoati korxonalari egallagan jami maydon hajmi 2,3 mln.ga. dan ziyod edi. AQSHda bunday maydonlar undan ham katta edi. Tabiiy resurslarni o'zlashtirish jarayonida gidroenergetika sanoati tufayli ham atrof-muhitga salbiy ta’sir ko'rsatilmoqda. U elektroenergetika sanoatining boshqa tarmoqlariga nisbatan «toza»roq hisoblansa-da, to'gon, suv omborlari qurilishi natijasida tabiiy muvozanatni buzilishiga aholi yashab kelgan yoki o'rmondan iborat katta maydonlarning suv ostida qolib ketishiga sabab bo'ladi. Atrof-muhitning ifloslanishi, ayniqsa, sanoat tarmoqlarining ish jarayonida juda ham kuchli kechadi. Jahon energetikasining asosiy tarmog'i hisublanadigan issiqlik elektroenergetika tarmog'i yerning tuproq, atmosfera va suv qobiqlarini sulfat gazi (S02), azot oksidi (NO), uglerod oksidi (CO), benzopin, millionlab tonna qattiq moddalar bilan ifloslash xususiyatiga ega. Ayniqsa, ko'mir yoqilg‘isi asosida ishlaydigan issiqlik elektr stansiyalarining bu boradagi «xizmat»lari juda ham katta. Masalan, ma`lumotlarga ko'ra bunday IES lar neft mahsulotlari asosida ishlaydigan stansiyalarga nisbatan atrof-muhitni sulfat gazi bilan 2 barobar tabiiy gaz asosida ishlaydigan stansiyaga nisbatan esa 100 barobar ko`proq ifloslaydi. Bundan tashqari, bu gazlar va havoga chiqarib yuboriladigan katta miqdordagi chang va aerozol chiqindilar qon-tomir, bronxit, ekzema, rak kabi kasalliklarni keltirib chiqaradi. Juda kam kuzatilsa-da, AES larda bo‘lib turadigan falokatlar, ayniqsa, Chernobildagiga o‘xshash falokatlar, tom ma’noda dunyoviy ekologik xavfni keltirib chiqaradi. Eng muhimi, sanoatning tobora rivojlanib borishi planetar darajada atrof-muhit ifloslanishining kuchayishiga sabab bo'lmoqda. Bu muammolar esa so‘nggi vaqtlarda ularga alohida munosabatda bo‘lishni taqozo etmoqja Ularning ijobiy yechimi: 1) tabiatni muhofaza qilishga qaratilgan samarali sanoat ishlab chiqarish texnologiyalarini yaratish; 2) sanoat tarmoqlarini joylashtirishda ularning xususiyatlarini hisobga olish, ya’ni «iflos» sanoat tarmoqlarini aholi zich yashaydigan joylardan holi hududlarda joylashtirish orqali amalga oshirilishi mumkin. Yüklə 74,5 Kb. Dostları ilə paylaş:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||